Kielce 2025-01-25
Silniki General Electric T-700, CT-7.
General Electric T700 to jest silnik turbinowy opracowany w USA przez koncern General Electric i początkowo dedykowany do napędu śmigłowców. Prototyp silnika został uruchomiony w 1973 roku. Silnik trafił jako podstawowy napęd do śmigłowców i samolotów: Bell AH-1W Super Cobra, Bell AH-1Z Viper, Bell UH-1Y Venom, Boeing AH-64 Apache, CASA/IPTN CN-235, KAI KUH-1 Surion, Saab 340, Sikorsky UH-60 Black Hawk, Sikorsky SH-60 Seahawk. Wyprodukowano ponad 20 000 egzemplarzy. General Electric T700 i CT7 to rodzina silników turbowałowych i turbośmigłowych, o mocy 1 100 – 2 200 kW.
Historia.
W 1967 roku, w koncernie General Electric rozpoczęto prace nad nowym demonstratorem silnika turbowałowego, który oznaczono jako GE12. Była to odpowiedź firmy na zainteresowanie armii USA śmigłowcem wojskowym nowej generacji. GE12 został zaprojektowany przez inżynierów Arta Adamsona i Arta Adinolfiego, z koncernu GE. W 1967 roku, zarówno GE, jak i Pratt & Whitney, otrzymały kontrakty na równoległą współpracę w zakresie projektowania, produkcji i testowania nowych silników. W tym czasie, opracowano śmigłowiec Sikorsky S-70 Black Hawk, w którym wykorzystano dwa silniki GE T700, które były rozwinięciem konstrukcji GE12. Pierwsze naziemne testy silnika T700 przeprowadzono w 1973 roku. Certyfikat wojskowy nadano w 1976 roku. Produkcja seryjna silników T700 ruszyła w 1978 roku.
Konstrukcja silnika T700-GE-700 opiera się na; 5-stopniowa sprężarka osiowa, 1-stopniowa sprężarka odśrodkowa, pierścieniowa komora spalania z centralnym wtryskiem paliwa, 2-stopniowa turbina sprężarki, 2-stopniowa turbina wolna połączona z przekładnią. Na wlocie do silnika zastosowano separator cząstek stałych, na przykład piasku. Moc znamionowa silnika T700-GE-700 wynosi 1 210 kW.
Następnie opracowano całą rodzinę silników T700, które na przykład przystosowano do napędu śmigłowców morskich, śmigłowców bojowych i komercyjnych. Silniki T700 są również używane we włoskich komercyjnych wersjach śmigłowca AgustaWestland EH101/AW101 oraz włoskich wersjach śmigłowca NHIndustries NH90. Wszystkie te maszyny są dwusilnikowe, z wyjątkiem trzysilnikowego śmigłowca EH101.
Komercyjną wersją T700 jest silnik CT7. Główną różnicą jest stosowane paliwo, co wymusiło zmianę układu wtryskowego. Opracowano także wersje turbośmigłowe przeznaczone do napędu samolotów; szwedzkiego samolotu pasażerskiego SAAB 340, indonezyjsko-hiszpańskiego samolotu transportowego Airtech CN-235 i czeskiego samolotu pasażerskiego Let L-610G. Podstawowy silnik turbośmigłowy CT7-5A ma moc 1 294 kW. W 80-latach, opracowano większy silnik turbośmigłowy, który oznaczono T407/GLC38, o mocy 4 475 kW. W tym czasie, wprowadzono także elektroniczne układy wtrysku paliwa.
Dane T-T silnika T700:
Długość: 47 cali (1 200 mm) (seria T700-GE-700/701); 48,2 cala (1 220 mm) (T700/T6A). Średnica: 25 do 26 cali (640 do 660 mm) (T700/T6E). Masa sucha 400 funtów (180 kg) (YT700-GE-700), 437 funtów (198 kg) (T700-GE-700), 537 funtów (244 kg) (T700/T6E).
Budowa: Sprężarka: 6-stopniowa – 5-stopniowa osiowa, 1-stopniowa odśrodkowa. Komory spalania: Pierścieniowe. Turbina: 2-stopniowy generator gazu i 2-stopniowa turbina wolna. Typ paliwa: JP-4 lub JP-5 (YT700-GE-700). Układ olejowy: samodzielny, ciśnieniowy, recyrkulacyjny suchy zbiornik wyrównawczy.
Maksymalna moc wyjściowa: YT700-GE-700: (1 145 kW), T700-GE-700: 1 210 kW, 700/T6E: 1 775 kW, YT706-GE-700: 1 967 kW.
Całkowity stosunek sprężu: 17:1. Jednostkowe zużycie paliwa: 0,433 funta/(hp⋅h) (263 g/kWh) (T700/T6E) do 0,465 funta/(hp⋅h) (283 g/kWh) (T700-GE-701A). Stosunek mocy do masy: 3,84 shp/funt (6,31 kW/kg) (YT700-GE-700), 3,71 shp/funt (6,10 kW/kg) (T700-GE-700), 4,48 shp/funt (7,37 kW/kg) (T700/T6E).
Silnik CT7 dla Polski.
W dniu 17 października 2022 roku, Firma GE Aerospace poinformowała, że w czterech śmigłowcach AW101 i 32 śmigłowcach AW149, które zostały zamówione przez Polskę zamontowane zostaną silniki z rodziny CT7, a dokładniej, w AW101 silniki CT7-8E (w każdym śmigłowcu po trzy) oraz w AW149 silniki CT7-2E1 (w każdym śmigłowcu po dwa). Wojsko Polskie poinformowało, że silniki CT7-2E1 najlepiej spełniają nasze potrzeby we wszystkich aspektach, takich jak: osiągi, koszty utrzymania, niezawodność i podobieństwa do silników zastosowanych w innych naszych śmigłowcach, takich jak; Black Hawk i AW101 (użytkowanych przez Włochy), a także w przyszłości w śmigłowcach AH-64 Apache. Wybór silników CT7 dla zamówionych śmigłowców nie był oczywisty, bowiem śmigłowce AW101 produkowane były także z silnikami Rolls-Royce Turbomeca RTM322, a dla AW149 dostępny jest także silnik Safran Aneto-1K. Zgodnie z danymi pochodzącymi z certyfikatu przyznanego przez EASA (European Aviation Safety Agency) w 2020 roku, silnik GE CT7-2E1 zastosowany w AW149, charakteryzuje się mocą startową 1 480 kW i maksymalną mocą ciągłą 1 395 kW, a silnik GE CT7-8E zastosowany w AW101 charakteryzuje się mocą startową 1 884 kW i maksymalną mocą ciągłą 1 522 kW. Polska otrzyma 64 silniki CT7-2E1, wraz z zapasowymi silnikami do 32 zamówionych śmigłowców AW149. Dostawy zakontraktowanego sprzętu rozpoczęto w 2023 roku.
Opracował Karol Placha Hetman