Kraków 2013-11-04
Radary.
Rodzina radarów Jawor.
W 1956 roku, w Przemysłowym Instytucie Telekomunikacyjnym (PIT) rozpoczęto opracowywanie nowej serii stacji radiolokacyjnych pod kryptonimem Jawor. Te radary miały mieć znacznie lepsze parametry techniczne, niż rodzina radarów typu Nysa. Zostały określone jako Radiolokacyjne stacje wykrywania i naprowadzania (RSWN). Finałem prac badawczo-rozwojowych był radar zbudowany w 1961 roku.
Istotną cechą zestawów radiolokacyjnych była ich mobilność, ewentualnie możliwość przewożenia. Różnica polegała na tym, że typu mobilne były montowane na podwoziach samochodowych, a typy przewoźne na przyczepach, czyli konstrukcja posiadająca własne koła jezdne. Ponieważ w tym okresie, Polski Przemysł Samochodowy nie produkował ciężarówek o odpowiednio dużej nośności, dlatego podjęto współpracę z fabryką samochodów Tatra w Czechosłowacji. Pierwszy egzemplarz mobilnego radaru Jawor zamontowano na samochodzie ciężarowym Tatra-111, które były produkowane w okresie 1942 – 1962. Radar Jawor (1961 rok) wraz z radiowysokościomierzem Bogota tworzył trój-współrzędny zestaw wykrywania i naprowadzania własnego lotnictwa na wykryty cel powietrzny.
Podstawowe dane stacji radiolokacyjnej Jawor-1; Zasięg 150-200 km. Pasmo pracy L, a według nowych oznaczeń D. Zakres częstotliwości 1-2 GHz. Długość fali 30-15 cm. Moc w impulsie 1 500 kW. Szerokość impulsu wynosiła 3 ps. Częstotliwość powtarzania 400 Hz. Stacja była wykonana w technice lampowej. W okresie 1963 – 1969, w WZR-RAWAR, na podwozu samochodu Tatra-138 zbudowano kilkadziesiąt zestawów Jawor-Bogota.
Radar Jawor-M.
W 1963 roku, Ministerstwo Obrony Narodowej Polski zwiększyło wymagania i złożyło zamówienie na radar oznaczony kryptonimem Jawor-M. Wspólne wysiłki PIT (Przemysłowego Instytutu Telekomunikacji w Warszawie) i WZR RAWAR (producent) doprowadziły do powstania w 1966 roku, stacji radiolokacyjnej wykrywania i naprowadzania oznaczonej Jawor-M. Podstawową zmianą, było wykorzystanie w budowie układów półprzewodnikowych i tranzystorowych. Zastosowano układy koherentny i autokoherentny TSE z podwójnym odejmowaniem na lampach pamięciowych. Wymiary anteny wzrosły do 9 m. Zasięg zwiększył się nieznacznie, ale wzrosła jakość uzyskiwanego echa radarowego. Zestaw składa się z radaru Jawor-M i wysokościomierza Bogota-M. Zestaw zawiera 1 012 lamp, 381 tranzystorów oraz 1 464 pozostałych elementów półprzewodnikowych. Produkcja ruszyła w 1967 roku i zbudowano kilkadziesiąt zestawów. Podstawowe dane stacji radiolokacyjnej Jawor-M; Zasięg 180 km. Jawor-M był użytkowany w Wojsku Polskim do 1988 roku.
Radar Jawor-2M, Justyna.
Polski radar Jawor-2M to trzecia generacja stacji radiolokacyjnych typu Jawor. Prototyp został zbudowany w 1971 roku i wykonano testy. Także w 1971 roku, ruszyła produkcja na potrzeby Wojska Polskiego i na eksport. Zasadnicza produkcja dla Wojska Polskiego to okres 1975 – 1978, kiedy zbudowano ponad 50 zestawów radarów. Opracowano wersję mobilną i przewoźną. Główne zespoły radaru umieszczono na trzech samochodach Tatra-148, a pozostałe na pięciu przyczepach. Czas rozwinięcia 30-180 minut. Jawor-2M ma antenę o rozpiętości 16 m i niskoszumne wzmacniacze parametryczne w torze odbiorczym. Opracowano także wersje eksportowe, zależne od preferencji zamawiającego. Radary te różną się; zasięgiem, możliwościami bojowymi, konstrukcją anten, systemami rozwijania, liczbą pojazdów, kolorami maskującymi. Zadania tych radarów były identyczne, co wyjściowego Jawor-2M.
Podstawowe dane radaru Jawor-2M; Posiada antenę paraboliczną o rozpiętości 16 m. Zasięg 350 km. Pracuje w zakresie fali o długości decymetrowej, zakres pracy częstotliwości pasmo L. Jest to stacja 2-kanałowa (kanał A i B), pracujących z przesunięciem częstotliwości. Zasięg 350-360 km. Zasięg pułapu 25 000-35 000 m. Antena ma trzy zakresy prędkości obrotowej 3, 6, 9 obr/min. Dokładność 600 m w odległości. Dokładność w azymucie 1 stopień. Rozróżnia obiekty odległe od siebie minimum 1 500 m w odległości i 2 stopnie w azymucie. Wyposażona w układy przeciw-zakłóceniowe. Na końcach anteny głównej umieszczono anteny KLB, czyli kompensacje listków bocznych.
Jawor-2M był użytkowany w Wojsku Polskim do 1998 roku. Oprócz wersji Jawor-2M powstały kolejne odmiany. Jawor-M2M opracowany w 1975 roku, oraz Jawor-M2ML opracowany w 1984 roku. Oba typy były na wyposażeniu Wojska Polskiego do około 2005 roku.
W skansenie radiolokacji w Łomnicy, koło Jeleniej Góry można było zobaczyć kompletną stację radiolokacyjną Jawor-2M, która w Wojsku Polskim była nazywana Justyna. Ten zestaw został zbudowany w 1978 roku i był w 100% sprawny technicznie. Prezentowany zestaw składa się z trzech samochodów marki Tatra-148 i trzech przyczep. Brak jest dwóch mniej istotnych przyczep. Samochód Tatra-148 był produkowany w okresie 1969 – 1982 i był bardzo popularny w krajach socjalistycznych. Układ jezdny trzy-osiowy. Napęd 6×6. Przednia oś skrętna z pojedynczymi kołami, tylne koła bliźniaki. Silnik umieszczony przed kabiną.
Opis zdjęcia: Po lewej stronie wóz zasilający w energię elektryczną, po prawej wóz wskaźnikowy. Łomnica 2010 rok.
Radiowysokościomierz RW-31.
RW-31 to stacja radiolokacyjna do pomiaru wysokości. Stanowi rozwiniecie radaru Bogota. Została opracowana w 1972 roku i jest przeinaczona do współpracy z radarami dwuwspółrzędnymi serii Jawor.Podstawowe dane radaru RW-3; Zasięg 240 km. Moc 800 kW. Pracuje w paśmie S. Zestaw składa się z trzech samochodów typu Tarta-148 i dwóch przyczep. Jest samochód antenowy (na zdjęciu poniżej), nadawczo-odbiorczy i operacyjny.
Radiotechniczny Batalion Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego.
Batalion Radiotechniczny Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego był głównym elementem scalającym system radarowy. Prowadził radiolokacyjne rozpoznanie obiektów powietrznych, kontrolę lotów w obszarze własnego lotniska, naprowadzanie samolotów na rozpoznane cele. W szczegółowych zadaniach było; terminowe wykrywanie i rozpoznawanie obiektów powietrznych, prowadzenie ciągłej obserwacji wykrytych celów, prowadzenie ciągłej obserwacji własnych samolotów i śmigłowców, bieżące dostarczanie wszystkich niezbędnych informacji na stanowiska dowodzenia, przyjmowanie z podległych jednostek informacji i przekazywanie je na stanowiska dowodzenia. Zadania te, batalion realizował poprzez własne posterunki oraz posterunki podległych pułków.
W 80-latach, Batalion Radiotechniczny Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego był wyposażony w;
- dwie radiolokacyjne stacje wykrywania i naprowadzania średniego zasięgu; Jawor-M, Jawor-M2, Jawor-M2M (RO-51), Jawor-M2ML (RO-51ML), Jawor-M2P (RO-52), NUR-31 (RO-82).
- dwie radiolokacyjne stacje wykrywania celów nisko lecących; P-15, RT-17.
- jedna radiolokacyjna stacja wstępnego wykrywania o fali metrowej; P-12
- cztery stacje pomiaru wysokości; Bogota-M, PRW-9, PRW-11, PRW-13, PRW-16, Nida (RW-31), NUR-41 (RW-32).
- dwa zestawy aparatury półautomatycznego zdejmowania i zbierania pierwotnej informacji radiolokacyjnej z podległych pułków; WP-03U.
- dwa ruchome punkty dowodzenia i naprowadzania; RPDN-1, RPDN-2.
- dwie radiolinie do przekazywania informacji na stanowisko dowodzenia Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego; RL-30-1, RL-30-1M, RL-30-2M.
- ruchome warsztaty sprzętu radiolokacyjnego; KRAS-1R, RWEM, SKN, SKN-P, SKN-6W, PSŁ-2M.
- pięć (sześć) radiostacji krótko-falowych do przyjmowania meldunków z terenu (podległych punktów) na stanowisku dowodzenia; R-118, R-140. W systemie automatycznym; R-122, R-137.
Część informacji pochodzi z artykułu Pułkownika Doktora Inżyniera Henryka Czyżyk pod tytułem „Wojska Radiotechniczne w Wojskach Lotniczych” z 2009 roku, dostępnego w Internecie.
Punkt Radio-Naprowadzania (PRN).
Punkt Radio-Naprowadzania (PRN) to był ten element nawigacji lotniczej stworzony dla bezpiecznego podejścia samolotów do lądowania. Na wojskowych lotniskach w Polsce zaczęto je organizować w 60-latach. W 70-tych latach w jego skład wchodziły następujące elementy; Radiolatarnia PAR-8SS, radionamiernik APR-6, latarnia lotniskowa KNS-1PM, radiostacje R-831 i R-137. Był to związek wielkości plutonu.
Opracował Karol Placha Hetman