Kraków 2013-11-05
Seria radarów NUR.
NUR-31/N-31 (Justyna-82).
W 1975 roku, w PIT podjęto prace projektowe nad nową generacją dwu-współrzędnych radarów koherentnych z kompresją impulsów oznaczonych kryptonimem NUR. NUR oznacza Naziemne Urządzenie Radiolokacyjne. Szkolenie przyszłych techników obsługi rozpoczęto w Wyższej Szkole Wojsk Radiotechnicznych w Jeleniej Górze już w połowie 80-lat. Radar wszedł na wyposażenie Wojska Polskiego w 1988 roku. Cechą charakterystyczną tej generacji radarów są pełnokoherentne układy nadawczo-odbiorcze. Nie uległa zmianie idea tych radarów, natomiast zmieniła się technika. Szeroko zastosowano układy scalone (półprzewodnikowe). Za wyjątkiem czterech lamp mikrofalowych w torze nadawczym oraz dwu obrazowych we wskaźnikach, reszta to były układy scalone.
NUR-31 (inaczej N-31 lub Justyna-82) jest pierwszym z rodziny radarów. Blok nadajnika składa się, jak we wszystkich stacjach klasy NUR, z BSW-bloku sygnałów wzbudzeń i bloków wzmacniaczy lampowych, opartych na lampach z falą bieżącą (LFB) oraz amplitronach. Taka konfiguracja nadajnika pozwala na uzyskanie na wyjściu nadajnika sygnału o mocy w impulsie przynajmniej 260 kW. Co w konsekwencji oczywiście daje większy zasięg wykrywania obiektów. Sytuacja powietrzna zobrazowana jest na ekranie wskaźnika panoramiczno-syntetycznego, mogącego jednocześnie wyświetlić tak zwaną wizję syntetyczną, czyli umowne znaki ułatwiające identyfikacje poszczególnych celów, ich opisy, zegar, itp. Stację wyposażono w aparaturę automatyzacji zapewniającą zautomatyzowane śledzenie i wydawanie informacji do obiektów automatyzacji o 32 śledzonych trasach.
Radar mieści się na jednym samochodzie Tatra-815 z małą przyczepą dwukołową, na której znajduje się agregat zasilający. Prototypowe egzemplarze montowano na samochodzie Tatra-148. Umieszczenie radaru praktycznie w jednym samochodzie spowodowało znaczny wzrost mobilności. Stacja radiolokacyjna zwykle korzysta z anteny zainstalowanej na dachu samochodu, ale opracowano również stacjonarną przystawkę antenową z większą anteną poprawiającą zasięg radaru, do której NUR-31 może być połączony.
W nadajniku zastosowano blok sygnału wzbudzającego (BSW) wytwarzający złożone impulsy z liniową modulacją częstotliwości oraz dwa stopnie wzmacniające na LFB i wzmacniacze amlitronowe w stopniach końcowych dużej mocy. BSW wytwarza również sygnały ciągłe służące procesowi przemiany częstotliwości w odbiorniku. Impulsy echa podlegają kompresji w torze odbiorczym, co poprawia rozróżnialność w odległości. Stacja ma zdolność pracy na innej częstotliwości nośnej w każdym kolejnym impulsie. Podstawowym rodzajem pracy jest „diversity” (różnorodność), czyli praca na dwóch na przemian stosowanych częstotliwościach. Radar Jawor-M2 aby tak mógł pracować potrzebował dwóch kanałów. Innym rodzajem pracy jest losowa zmiana częstotliwości – od impulsu do impulsu. Oczywiście możliwa jest także praca na jednej częstotliwości. NUR-31 ma rozbudowane układy przeciwzakłóceniowe do zwalczania zakłóceń biernych i czynnych. Stacja jest dwu-współrzędna, dla obiektów obcych, a dla własnych, dzięki transponderowi trój-współrzędna. Aby była w pełni trój-współrzędna może automatycznie współpracować z wysokościomierzem radiolokacyjnym N-41. Inną cecha stacji jest możliwość zdalnej obsługi z zewnętrznego stanowiska. Czas rozwijania i zwijania wynosi 15-25 minut. Antena ma półautomatyczny system poziomowania. Załogę radaru stanowi pięciu żołnierzy. Zasilanie to agregat prądotwórczy PAD-36, dostarczający prąd przemienny trójfazowy 3×380 V. Pobór mocy do 21 kW. Stacja bez problemu wykrywa obiekty poruszające się z prędkością do 3 Ma. Śledzi jednocześnie do 32 celów.
Podstawowe dane radaru NUR-31; Praca w paśmie L, a nowe oznaczenie pasmo D. Zakres częstotliwości 1-2 GHz. Długość fali 30-15 cm. Zasięg przy antenie samochodowej 160 km, a z większą anteną na przystawce 200 km. Szerokość wiązki w azymucie 1,9 stopnia. Ma możliwość; pracy na kilku częstotliwościach, przestrajania od impulsu do impulsu, kompresję impulsów, stabilizację poziomu fałszywego alarmu. Rozróżnialność: w odległości 150 m; w azymucie – 3 stopnie. Wymiary anteny 9 m x 2,50 m. Prędkość obrotów anteny 6 obr/min. Szerokość wiązki: w azymucie 1,85 stopnie; w elewacji 30 stopnie. Układy przeciwzakłóceniowe. Zestaw składa się z jednego samochodu Tatra 815 i przyczepki z agregatem prądotwórczym. Może współpracować z radiowysokościomierzem NUR-41 (RW-32). Obsługa radaru składa się z 3-5 żołnierzy.
NUR-41 (RW-32) Bożena.
NUR-41 (RW-32) był opracowany, zbudowany i produkowany w Polsce od 1992 roku. NUR-41 (RW-32) radiowysokościomierz przeznaczony do pracy z dwu-współrzędnymi radarami (2D). Kompleks jest wówczas radarem 3D. Jest to stacja mobilna, zamontowana na podwoziu czeskiego (czechosłowackiego) samochodu Tatra-815. W radarze znajduje się urządzenie systemu IFF „Supraśl” działające na zasadzie radaru wtórnego, pozwalające na identyfikację wykrytych obiektów powietrznych.
Podstawowe dane radiowysokościomierza NUR-41 Bożena; Zasięg 200-360 km. Zasięg na pułap 25 000 – 30 000 m. Moc stacji 400-600 kW. Pracuje w paśmie L, nowe oznaczenie C i D. Szerokość emitowanych impulsów elektromagnetycznych wynosi 9-10 μs. Antena z parabolicznym reflektorem. Wymiary anteny 10 m x 2,2 m. Antena wykonuje ruch posuwisto-zwrotny z częstotliwością 1-15 ruchów/minutę, regulowane skokowo, w zakresie od -2 stopnie do 32 stopni (w elewacji). Szerokość wiązki w azymucie 3,2 stopni. Szerokość wiązki w elewacji 0,8 stopni. Rozróżnialność w azymucie 3,6 stopnie. Rozróżnialność w kącie elewacji 0,9 stopni. Rozróżnialność w odległości 200 m. Dokładność w wysokości 300 m. Dokładność w odległości 200 m. Agregat prądotwórczy dostarcza zasilanie 3 x 220 /380 50 Hz. Pobór mocy przez stację 32 kW. Wóz z aparaturą: długość 9,90 m, szerokość 2,60 m, wysokość 3 76 m. Masa 24 500 kg. Przyczepa: długość 8,10 m, szerokość 2,70 m, wysokość 3,30 m. Masa 4 500 kg. Stacja zasilania SZ-1MR: długość 7,50 m, szerokość 2,50 m, wysokość 3,20 m, masa 17 000 kg. Agregat PAD-36; masa 2 700 kg.
P-35 Monika.
P-35 Monika to jest radar wykorzystywany do kontroli rejonu lotniska wojskowego. Radar swoje korzenie ma w stacji RLS; P-20, P-25, P-30. Radar P-30 Anna była użytkowana w Polsce. Radar P-35 został opracowany w CCCP, a w 1963 roku, w Polsce podjęto jego produkcję licencyjną w firmie Radwar. Na potrzeby Wojska Polskiego zbudowano około 100 sztuk. W Wojsku Polskim był określany kryptonimem Monika.
Podstawowe dane P-35; radar wyposażono w dwie anteny, zestaw nadawczy, zestaw odbiorczy, stanowisko operatora-kontrolera (zwykle w specjalnym samochodzie ciężarowym), układ zasilania w energie elektryczną i przyłącza kablowe. Radar ma efektywny zasięg 100 km. Przy tej odległości wykrywa samoloty od pułapu 1 800 m. Zasięg ponad 320 km. Wykrywanie obiektów w zakresie odległości; 50, 100, 200, 400 km. Pułap efektywnej pracy do 10 000 m. pułap max 30 000 m. Antena standardowo obraca się z prędkością 15 obrotów/minutę, ale może także obracać się z prędkością 3 oraz 6 obrotów na minutę. Zakres częstotliwości pasmo S. Moc 800 kW. Zakres decymetrowy. Dwu-współrzędna. Nie posiadała układów przeciw-zakłóceniowych. Ma 6-kanałów. Ma system rozpoznawania swój-obcy, oparty na urządzeniu NRZ-11. Dokładność w odległości 500 m. Dokładność w azymucie 0,5 stopnia. Rozróżnia obiekty oddalone od siebie o minimum 500 m. może pracować w systemie; sektorowym, okrężnym lub pierścieniowym. Stacje te montowano praktycznie na stałe na wzniesieniach na polu wzlotów lotniska. Czas rozwinięcia, zwinięcia; 4 godziny.
Radiolokacyjna stacja P-37.
Radiolokacyjna stacja P-37 to rozwiniecie radaru P-35. Stacja ma 5-kanałów. Kanał szósty otrzymał układ przeciwzakłóceniowy, do eliminowania zakłóceń pasywnych i aktywnych. Były to układy; SZARW, FILTR-N, TES, Polaryzacja kołowa. Stacja posiada układ pelengacyjny, który umożliwia określenie źródeł zakłóceń radioelektronicznych. Radar posiada system walki z samonaprowadzającymi się na źródło promieniowania pociskami przeciw-radiolokacyjnymi (Blok BU-1). System ten steruje reżimem pracy własnej stacji oraz drugiej, sprzężonej, pracującej na wspólny ekran na przykład radiowysokościomierza; P-12, P-18, PRW-13, PRW-16. Radar P-37 ma załogę 6-osobową, która rozwija stację w ciągu 8-godzin.
RT Narew.
RT Narew to pierwszy Polski radar z serii stacji radiolokacyjnej do wykrywania obiektów nisko lecących. Prace nad tego typu radarem rozpoczęto pod koniec 60-lat. Pierwszy model RT Narew wdrożono do produkcji w 1975 roku.
Podstawowe dane RT Narew; Przy zasięgu 43 km wykrywa obiekty lecące na pułapie od 40-50 m. Zależy od warunków pogodowych i ukształtowania terenu oraz krzywizny Ziemi. Antena została umieszczona na maszcie złożonym z trzech sekcji. Dzięki temu antena pracuje na wysokości 13 m lub 25 m.
RT-17 Daniel.
RT-17 Daniel to kolejny radar z rodziny radarów Narew. Stacja produkowana była w okresie 1978 – 1983, przez Warszawskie Zakłady Radiowe RAWAR. Radar składała się z trzech jednostek: wozu nadawczo-odbiorczo-wskaźnikowego, specjalnej przyczepy z masztem składanym i dodatkowej przyczepy do przewozu anteny. Maszt anteny jest rozkładany teleskopowo do wysokości maksymalnej 25 m.
Opis zdjęcia: Wnętrze wozu wskaźnikowego na podwoziu samochodu Tatra-148 radaru RT-17 Daniel.
Stacje RLS produkcji CCCP.
W okresie PRL stacje (RLS) produkcji CCCP były użytkowane w Wojsku Polskim w różnych typach i ilościach.
P-15 i P-19 Danuta.
P-12 Maria, P-18 Laura.
Podstawowe dane P-18 Laura; Pasmo: VHF. Zasięg: 150 km (350 km po modernizacji). Antena: zespół 16-tu anten Yagi (dwa piętra po osiem anten). Układy przeciwzakłóceniowe: MTI (Moving Target Indicator).
Stacja P-18 produkowana w 70-latach w CCCP (Nitel JSC, Niżni Nowgorod) stacja radiolokacyjna wstępnego wykrywania, pracująca w zakresie długości fal metrowych. Wersja rozwojowa stacji P-12. Zalety: bardzo dobre parametry techniczne, niezawodność oraz łatwa eksploatacja. W imperium moskiewskim miała zastosowanie w systemach obrony powietrznej (AD – Air Defense) i kontroli ruchu lotniczego (ATC – Air Traffic Control). W Polsce miała również dwa zastosowania. Na posterunkach radiotechnicznych WOPK (Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Kraju) współpracowała ze stacją radiolokacyjną P-14 Dorota, pokrywając stożek martwy tej stacji, a w Wojskach Rakietowych pełniła rolę stacji wstępnego wykrywania. Zainstalowana jest na dwóch samochodach ciężarowych Ural-4320. Zmodernizowano ją w 1999 roku. Zwiększono odporność na zakłócenia aktywne, analogowe układy selekcji celów ruchomych zastąpiono cyfrowymi, wprowadzono zautomatyzowane systemy akwizycji danych i śledzenia tras, zainstalowano interrogator systemu IFF kompatybilny z międzynarodowymi systemami identyfikacji SSR (Secondary Surveillance Radar).
Opis zdjęcia: Radar P-12 Maria użytkowany w Wojsku Polskim. Muzeum Wojska Polskiego Warszawa 2012 rok.
Opis zdjęcia: Radar P-18 Laura użytkowany w Wojsku Polskim Muzeum Wojska Polskiego Warszawa 2012 rok.
P-40 Agata.
P-40 Agata to stacja produkowana w CCCP, a była opracowana w 60-latach. Zabudowana na podwoziu gąsienicowym. W pełni hermetyczna i automatyczna. Przeznaczona do pracy w bezpośredniej bliskości nieprzyjaciela w trudnych warunkach terenowych i możliwym skażeniu środowiska. P-40 to radar wstępnego poszukiwania. Zasięg wykrywania 175 km. Przeznaczony do współpracy z wojskami OPL. Falowody tego radaru są wypełnione gazem.
Opis zdjęcia: Radar P-40 Agata użytkowany był w Wojsku Polskim. Muzeum Wojska Polskiego Warszawa 2012 rok.
PRW-9, 10, 11, 13, 16, 17.
PRW-9, 10, 11, 13, 16, 17 to rodzina radiowysokościomierzy opracowanych i produkowanych w CCCP. PRW-9 była montowana na podwoziu samochodu KRAZ. Użytkowana w Wojsku Polskim w latach 1970 – 1990. Radary PRW-11 i PRW-13 weszły do służby w Wojsku Polskim w 1978 roku i były eksploatowane do połowy 90-lat. PRW-13 posiada nadajnik magnetronowy składający się z dwóch magnetronów pracujących w rezerwie. Istnieją wersje ze sterowaniem anteny elektrycznym lub hydraulicznym. PRW-16 jako Zofia V była eksploatowana w Polsce. W odróżnieniu od poprzednich modeli, PRW-16 Zofia V nie mogła pracować do okrężnie. Moc 400 kW. Pasmo S. Zasięg 400 km. Zasięg pułapu 80 000 m. PRW-16 Zofia V jest bezpośrednim rozwinięciem stacji PRW-9 Zofia III. PRW-17 Magdalena jest bezpośrednim rozwinięciem PRW-13. Budowana w CCCP. Eksploatowane w Polsce od 1985r. do 2005r. Stacja składa się z trzech przyczep: antenowej, wskaźnikowej i zasilania. Może pracować jako odległościomierz dookrężny. Sterowanie wahań anteny hydrauliczne. Parametry: zasięg R – 600 km, zasięg H – 80 000 m, moc stacji (Pi) – 2 000 kW, zakres pracy częstotliwości – pasmo S.
Opis zdjęcia: Radar PRW-9 Zofia. Muzeum Wojska Polskiego Warszawa.
Opis zdjęcia: Dwa radiowysokościomierze PRW-16 Zofia V użytkowane w Wojsku Polskim. Muzeum Wojska Polskiego Warszawa 2012r. Zdjęcie Karol Placha Hetman
Opis zdjęcia: Radiowysokościomierz PRW-13 Zofia IV. Muzeum Wojska Polskiego Warszawa 2012 rok.
Podsumowanie.
Tak przedstawiał się sprzęt radiolokacyjny eksploatowany w Wojsku Polskim w okresie 1950 – 1990. Sprzęt produkcji Polskiej był na światowym poziomie. Parametrami, jakością i rozwiązaniami dorównywał konstrukcjom Zachodnim. W 1989 roku, przemiany społeczno-gospodarcze spowodowały znaczne zmiany. Na szczęście, jeszcze wówczas Polski Przemysł Radiolokacyjny nie uległ likwidacji i powstały kolejne nowoczesne radary.
Opracował Karol Placha Hetman