Kraków 2014-11-07
Kolejne Polskie radary.
NUR-15 Odra.
NUR-15 (TRS-15 Odra) to Polski radar trój-współrzędny, mobilny, średniego zasięgu, montowany na podwoziu samochodów Tatra lub Jelcz. Radar został opracowany przez Polski Państwowy Instytut Telekomunikacji (PIT), który wszedł w struktury Bumar Elektronika S.A. Podstawowym zadaniem radaru jest wypełnienie luki w ewentualnym konflikcie zbrojnym, po nieprzyjacielskim ataku i zniszczeniu stałych stacji radiolokacyjnych. Dlatego ich użytkownikiem są siły zbrojne. W Polskich realiach NUR-15 (odmiana Odra-C) znalazł zastosowanie w obronie Polskiego wybrzeża i wszedł w system walki radioelektronicznej Nadbrzeżnego Dywizjonu Rakietowego, który Polska armia kupiła dla marynarki wojennej.
Początki opracowania radaru NUR-15 to 1996 rok, kiedy to ministerstwo obrony Indii podjęło współprace z Polskim PIT. Indyjski inwestor potrzebował mobilnego radaru mogącego być transportowanym samochodami Tatra, które były użytkowane również w Indiach. Radary mogły być także transportowane koleją lub samolotem transportowym klasy Iliuszyn Ił-76. W Polsce zadanie to zostało wykonane i kompletny radar dostarczono w 2001 roku. Radar w Indiach otrzymał oznaczenie CAR-1100. Na jego bazie opracowano inne jego odmiany; dla zestawów rakietowych, dla marynarki wojennej, dla wojsk lądowych.
W czasie prac nad radarem dla Indii, PIT rozpoczął również prace nad radarem dla Polskich Sił Zbrojnych. W 1999 roku, Departament Rozwoju i Wdrożeń Polskiego MON zdecydował dofinansować projekt trój-współrzędnego radaru średniego zasięgu o oznaczeniu zakładowym TRS-15, który miał w przyszłości zastąpić zestawy radarowe: odległościomierz N-31 i wysokościomierz N-41.
Prototyp TRS-15 powstał w okresie 2001 – 2003, jako radar złożony z dwóch podstawowych elementów: systemu antenowego, to jest Bezobsługowej Jednostki Radarowej JBR-15 oraz systemu przetwarzana informacji i zobrazowania, czyli Ruchomego Stanowiska Wskaźnikowego RSW-15. Aby zapewnić wymagany resurs i niezawodność pracy, zastosowano nadajnik zbudowany na bazie lampy fali bieżącej (LFB), z liniową modulacją częstotliwości, ze wzmacniaczami tranzystorowymi. Wprawdzie najnowsze systemy radiolokacyjne tego typu na świecie budowane są w technologii całkowicie półprzewodnikowej, jednak zastosowanie w Odrze LFB podyktowane było; opanowaniem tej technologii przez PIT, mniejszym skomplikowaniem konstrukcji, w tym zmniejszeniem masy anteny (przeniesiono główne elementy nadajnika do kabiny JBR), obniżeniem jej temperatury pracy i sygnatury termicznej, a także uproszczeniem układu chłodzenia. Nad anteną główną zabudowano w płaską antenę IFF typu APF-185. Cały system antenowy z napędami umieszczono na podnoszonej hydraulicznie ramie, opracowanej przez OBRUM Gliwice, która pozwala na podniesienie go na wysokość 8 metrów.
Próby fabryczne prototypu radaru przeszedł w okresie 2003 – 2004. Pierwsze cztery stacje typu NUR-15 znalazły się na wyposażeniu w 3. Wrocławskiej Brygadzie Radiotechnicznej w okresie 2007 – 2010.
W tym czasie trwały już prace nad modernizacją radaru. Przede wszystkim zmieniono antenę IFF – zastosowano nowy układ ZAI-15, przystosowany do pracy również w systemach cywilnych ICAO. Skonstruowano również konsolę zdalnego sterowania KZS-15 umieszczoną w kontenerze, którą można zainstalować na dowolnym stanowisku dowodzenia. Jedna KZS-15 może sterować pracą do 16 radarów Odra.
Z początkiem 2013 roku, pojawiła się prasowa informacja o tym, że w dniu 25 stycznia 2013 roku, MON podpisało umowę na zakup od koncernu Bumar kolejnych 8 egzemplarzy radarów typu NUR-15 M (TRS-15). Kontrakt był wart 330 milionów złotych. Dostawy przewidziano na okres 2015 – 2017.
Podstawowe dane radaru NUR-15; Zasięg 240 km, odświeżanie co 10 lub 5 sekund. Pasmo pracy S. Moc impulsowa 185-220 kW. Pułap 30 000 m. Dysponuje dwoma stanowiska operatorskimi. Może śledzić jednocześnie ponad 250 tras obiektów. Radar zasilany jest z źródła napięcia trójfazowego 3×400 V, 50 Hz, maksymalny pobór mocy wynosi 40 kW. Szerokość apertury anteny wynosi 4,10 m, a wysokość 2,10 m. Czas rozwijania 20 minut. Kompletny zestaw składa się z Bezobsługowej Jednostki Radiolokacyjnej JBR-15, Ruchomego Stanowiska Wskaźnikowego RSW-15, umieszczonych na podwoziach terenowych samochodów ciężarowych oraz dwóch holowanych agregatów prądotwórczych ZPO 65 TDEZ o mocy 65kVA każdy. Oba moduły Odry posadowiono na samochodach Tatra – JBR-15 na czteroosiowym modelu T 815-27R84 34 300 8×8, a RSW-15 na trzyosiowym T 815-26WR25 26 255 6×6. Oba napędzane są silnikami Tatra – pierwszy T3C-928.90 o mocy 300 kW (407 KM), drugi T3B-928.60 o mocy 255 kW (346 KM). Masa całkowita JBR 28 200 kg. Masa całkowita RSW 20 800 kg.
NUR-21.
Trzeba jeszcze na chwile cofnąć się do 80-lat XX wieku. Wówczas to powstała jeszcze jedna rodzina stacji radiolokacyjnych, przeznaczonych dla oddziałów przeciwlotniczych, zmechanizowanych i pancernych. Ich cechami charakterystycznymi był; mały i średni zasięg, szybki czas rozwinięcia oraz pełna mobilność. Pierwszą z nich była stacja radarowa NUR-21, umieszczona na gąsienicowym podwoziu transportowym SPG-1 M. Radar jest w stanie poruszać się w bardzo trudnych warunkach terenowych. Opancerzenie pozwala na pracę urządzenia w warunkach realnej walki. Urządzenie jest pierwszą stacją radiolokacyjną przeznaczoną typowo dla jednostek OPL wojsk lądowych.
Stacja NUR-21 powstała w PIT w oparciu o zdobyte doświadczenia. Podobnie jak inne urządzenia klasy NUR, jest ona już w pełni koherentna. Dzięki najnowszej technologii całą aparaturę nadawczą, odbiorczą, antenę, agregat prądotwórczy i inne elementy pomocnicze umieszczono na jednym pojeździe.
Rozwinięta antena jest stosunków ciężka i wysoka. Pojazd nie dysponuje dodatkowymi podporami. Dlatego w wybranym miejscu kierowca pojazdu wykonuje kilka kółek, wyrównując ziemię i tak uzyskuje się stabilne podłoże. Antenę można ustawiać na poziomie niskim, średnim i wysokim. Przekłada się to na wykrycie celów nisko lecących.
Podstawowe dane NUR-21; zasięg w odległości 100 km. pułap 5 000 m. Dokładność pomiaru 300 m w odległości, a 1 stopień w azymucie. Rozróżnialność obiektów w zasięgu 200 m. Stacja jednocześnie może śledzić do 16 celów. Sytuacja radiolokacyjna o śledzonych trasach może być przekazywana do ruchomych stanowisk dowodzenia obroną przeciwlotniczą. Moc w impulsie ≥82kW. Antena paraboliczna dwuwiązkowa o wymiarach 4,5×3,3 m. Obraca się 12 obrotów/minutę.
Identyfikacja IFF jest realizowana poprzez urządzenie Supraśl. Zobrazowanie jest realizowane jest na wskaźniku panoramiczno-syntetycznym WPS-12. Czas rozwinięcia 3-5 minut. Załoga 4 osoby.
Stacja jest zasilana napięciem 3×320/380V. Pobór mocy 12 kVA. Całkowity ciężar 34 500 kg. Zestaw jest wyposażony w radiostację RRC-9500. Samojezdny Pojazd Gąsienicowy SPG-1 M produkowany jest przez Ośrodek Badawczo Rozwojowy Urządzeń Mechanicznych OBRUM w Gliwicach. Pojazd ma długość 8,0 m, szerokość 3,45 m. Posiada silnik o mocy 522 kW. Prędkość max 65 km/h.
NUR-22 Izabela.
NUR-22 to rozwojowa wersja stacji radiolokacyjnej NUR-21, o tym samym przeznaczeniu. Opracowana przez PIT, a produkowana przez Radwar. Przeznaczona jest do wykrywania, śledzenia, identyfikowania celów powietrznych przez oddziały przeciwlotnicze, zmechanizowane i pancerne. W przeciwieństwie do NUR-21 została zamontowana nie na podwoziu gąsienicowym, ale na podwoziu kołowym samochodu Tatra-815 (choć kabina kierowcy została całkowicie zmieniona). Całość umieszczono na jednym pojeździe. Maksymalny zasięg wykrycia 120 km. Może śledzić jednocześnie 120 tras obiektów. Zobrazowanie jest przedstawiane na dwóch ekranach 21 calowych. Stacja wyposażona jest w wiele urządzeń pozwalających przekazywać w trybie cyfrowym informację o wykrycia poszczególnych obiektów. Identyfikacja IFF jest realizowana poprzez urządzenie Supraśl. Produkcję uruchomiono w 1993 roku.
Podstawowe dane NUR-22; Zasięg wykrycia w odległości 120 km. Pułap wykrycia 7 000-10 000 m. Dokładność pomiaru w odległości 20 m, rozróżnialność obiektów 200 m. Stacja jest dobrze zabezpieczona przed działaniem broni chemicznej, ostrzałem z broni ręcznej i odłamkami z granatów.
Pojazd Tatra-815. Zestaw jest wyposażony w dodatkowe podpory stabilizujące i poziomujące. Silnik o mocy 275 kW. Prędkość max 65 km/h. Załoga 3-5 osoby. Rozwiniecie zestawu wynosi 5 minut. Długość zestawu 10,30 m, szerokość 2,75, masa całkowita 31 000 kg.
TRC-20.
To kolejna Polska konstrukcja opracowana przez PIT. Radar powstał w trakcie badań nad systemami dla wojsk artyleryjskich, a konkretnie w czasie rozwoju artyleryjskiego systemu obrony Leniwiec. W okresie 2003 – 2006, dzięki funduszom MON i Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz środków własnych PIT opracowano unikalna stację radiolokacyjną średniego i bliskiego zasięgu TRC-20 Brda.
TRC-20 jest mobilnym trój-współrzędnym radarem wielofunkcyjnym, pracującym w paśmie C, wyposażonym w cztery anteny ścianowe sterowane elektronicznie (ESA), z których każda pokrywa ¼ okręgu, czyli cały azymut, bez konieczności wykonywania fizycznego ruchu obrotowego. Anteny są nieruchome w elewacji i azymucie. Wiązki są sterowane elektronicznie. Każda z czterech części anteny umożliwia elektroniczne wysterowanie 44 wiązek w azymucie i 15 w elewacji. Dzięki zastosowaniu nieruchomej anteny, niskiej mocy średniej i szybkiej zmienności cech emitowanego sygnału, radar charakteryzuje się niskim prawdopodobieństwem wykrycia przez potencjalnego przeciwnika. Podczas testów okazało się, że radar ma niewielkie martwe strefy (4 x 1 000 m-1 500 m). Radar może być stosowany przez Siły Powietrzne na poziomie taktycznym jako urządzenie wskazujące cel dla pocisków ziemia-powietrze i artylerii konwencjonalnej. Możliwe byłoby jego wykorzystanie jako radar kontroli obszaru lotniska. Rozwijanie radaru jest bardzo szybkie; poniżej 10 minut. Radar TRC-20 jest dobra bazą dla kolejnych Polskich konstrukcji.
Ostatecznie system Leniwiec otrzymał inną stację radiolokacyjną, a radar TRC-20 pozostał jako prototyp.
Podstawowe dane TRC-20; Zasięg wykrywania 40-80 km. Kąt pracy w elewacji 0-20 stopni. Zasięg w pułapie 10 000 m. Zdolność wykrywania obiektów o średniej skutecznej powierzchni odbicia od 0,001 m2, co w praktyce odpowiada zdolności wykrycia pocisku wystrzelonego z ZU-23-2 (kal. 23 mm) w odległości kilku km. Częstość odnawiania informacji o obiektach poniżej 0,5 s dla przeszukiwania oraz 0,1÷0,5 s przy aktywnym śledzeniu. Rozróżnialność w odległości 105 m. Rozróżnialność w azymucie poniżej 3 stopni. Stacja może śledzić jednocześnie do 120 celów/tras. Nadajnik TRC-20 stanowi lampa z falą bieżącą. Stacja może pracować na 500 częstotliwościach roboczych (ich liczba zależy od położenia wiązki w azymucie i elewacji). Stacja posiada dwa stanowiska operatorskie. Kontener urządzenia wraz z anteną zabudowany jest na podwoziu samochodu ciężarowego Tatra 815. Maksymalny pobór mocy nie przekracza 64 kVA przy zasilaniu 3×400 V. Jednostka jest rozwijana w czasie krótszym niż 10 min.
RAT-31 DL.
Od 2007 roku, na terenie Rzeczypospolitej funkcjonują trzy posterunki radiolokacyjne dalekiego zasięgu (PRDZ), wyposażone w radary NUR-12 M. Są one głównym elementem Polskiej części Systemu Backbone. Pozostałe posterunki PRDZ wyposażono we włoskie radary RAT-31 DL, opracowane przez Selex Sistemi Integrati S.p.A. Zostały one uruchomione do 2012 roku.
Radar RAT-31 DL jest stacją radiolokacyjną zbliżoną danymi T-T do Polskich NUR-12/M. Radar RAT-31 DL jest produkcji włoskiej. Pozyskanie tych radarów odbyło się w ramach natowskiego programu inwestycji w zakresie bezpieczeństwa, NATO Security Investment Program (NSIP). Program pozyskania i montażu w Polsce sześciu stacjonarnych stacji radarowych dalekiego zasięgu FADR (Fixed Air Defence Radar) nadzoruje Departament Infrastruktury MON, a realizuje Zakład Inwestycji Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (w przypadku zadań NSIP pełni on funkcję inwestora dla podwykonawców). Radary są instalowane zgodnie z decyzją Rady NATO z 25 czerwca 1998 roku. CP5A0044 (Provide Backbone Air Defence Radars for Invited Nations), o szacunkowej wartości dla Polski, to 88 mln euro, dotyczącej dostarczania radarów dalekiego zasięgu typu Backbone dla nowo przyjętych państw sojuszu, tj. Polski, Czech i Węgier.
Rzeczypospolita zdecydowała o posiadaniu sześciu PRDZ; Roskosz (NUR-12 M), Wronowicach-Wiewiórczyn (koło Łasku NUR-12 M), Brzoskwini (koło Krakowa NUR-12 M), Szypliszki (koło Suwałk, RAT-31 DL), Łabunie-Reforma (koło Zamościa, RAT-31 DL) i Chruściel (koło Braniewa, RAT-31 DL). Za Polskie radary płaciła Polska z budżetu MON. Radary włoskie zakupiono ze środków NATO w 2003 roku. Stacje RAT-31DL (w wersji stacjonarnej) pracują w Polsce, Czechach, Turcji, Grecji, we Włoszech i na Węgrzech. Wszystkie PRDZ są podporządkowane dowództwu 3. Brygady Radiotechnicznej we Wrocławiu.
Warto wspomnieć, że w 1990 roku, Polska posiadała 23 pododdziały PRDZ, obecnie (2013 roku) 6 pododdziałów PRDZ.
Radary typu RAT-31 DL są używane w kilku krajach europejskich, w tym we Włoszech i Austrii. Są opracowane w trzech podstawowych wersjach; RAT-31 DL stacjonarna (najlepsze parametry), stacjonarna (słabsze parametry), RAT-31 M przewoźna-mobilna (słabsze parametry). Wersja przenośna zajmuje dwa kontenery i jest przystosowana do załadunku na pokład samolotu transportowego A-400 M.
Podstawowe dane RAT-31 DL (Radar Avvistamento Terrestre D – band L – long range) to trój-współrzędne urządzenie radiolokacyjne pracujące w paśmie L (NATO D). Służy do wykrywania obiektów powietrznych, ustalenia ich współrzędnych oraz identyfikacji IFF. Zasięg 450-470 km. Skuteczne wykrycie celu o powierzchni 1 m kwadratowy z odległości 320 km. Pułap wykrycia 30 000 m. Dokładność w odległości 50 m. Rozróżnialność obiektów 200 m. Prędkość obrotowa anteny; 5 lub 10 obrotów/minutę.
W stacji zastosowano nadajnik półprzewodnikowy z cyfrową syntezą sygnałów DDS (Direct Digital Synthesis). Radar RAT-31DL, który jest urządzeniem zbudowanym w zasadniczym układzie SST (Solid-State-Transmitter), to pierwszy tego typu radar użytkowany przez wojska radiotechniczne Sił Powietrznych RP. Oznacza to, że w przeciwieństwie np. do radaru N-12 M (TRD-1222), w konstrukcji włoskiej wyeliminowano z układu nadawczo-odbiorczego lampy mikrofalowe, generujące oraz wzmacniające sygnały oraz wykorzystano wyłącznie układy półprzewodnikowe. Pozwala to na istotne zwiększenie niezawodności pracy całego systemu.
Antena główna radaru typu ścianowego, o szerokości 11,00 m i wysokości 7,00 m, ma powierzchnię 77 m kwadratowych. Składa się z 42 wierszy nadawczo-odbiorczych. W każdym wierszu zamontowane są 52 dipole, razem 2 184 moduły nadawczo-odbiorcze. Nadajnik radaru jest półprzewodnikowy z cyfrową syntezą sygnałów DSS składa się z rozproszonych nadajników tranzystorowych umieszczonych w antenie. Na każdy wiersz anteny przypada jeden moduł nadawczy o mocy 2 kW. Maksymalna moc impulsowa sygnału sondującego wynosi 82 kW (42 moduły nadawcze w wierszach). Antena odbiorcza wytwarza natomiast cztery wiązki szpilkowe przeznaczone do określania wysokości (metodą monoimpulsową estymacji kąta elewacji). Stacja może generować jednocześnie cztery niezależne wiązki, w dowolnym z 11 kierunków. Nad anteną główną umieszczono kierunkową antena radaru wtórnego ALE-9, zbudowaną z 35 ułożonych pionowo wierszy po 11 dipoli, tworzących szyk antenowy. Do nadawania i odbioru wykorzystuje się 34 wiersze, środkowy wiersz służy do tłumienia listków bocznych. Antena wraz z interrogatorem SiR-S oraz szyfratorem KIR-1 tworzy zestaw IFF stacji.
Radar RAT-31DL pracuje w dwóch głównych trybach – pierwszy to śledzenie celów powietrznych ABT (Air-Breathing Target), w tym wykrywanie i śledzenie obiektów w trybie zmasowanego nalotu ARM (Air Raid Mass). Drugi tryb to śledzenie rakiet balistycznych TBM (Tactical Ballistic Missile) przy pomocy odpowiedniej przystawki antenowej. Dzięki układowi śledzenia TBM stacja może estymować prawdopodobny punkt startu, punkt upadku oraz spodziewaną trajektorię lotu pocisku balistycznego. Radar jest przystosowany do pracy w trudnych warunkach meteorologicznych, a także w przypadku występowania zakłóceń biernych i czynnych. Stacja jest zasilana z klasycznej sieci energetycznej. Zasilanie awaryjne zapewniają dwa agregaty prądotwórcze firmy Caterpillar 3400 CD, które są w gorącej rezerwie.
System GUNICA.
System rozpoznania radioelektronicznego GUNICA jest system rozpoznania pokładowych układów elektronicznych statków powietrznych i pocisków kierowanych.
Światowy postęp w dziedzinie elektroniki powodował, że sowiecki sprzęt eksploatowany w Wojsku Polskim szybko stał się słabym. Oprócz wyraźnych minusów takiej sytuacji, był jednak niezaprzeczalny plus – możliwość rozwoju własnych, nowoczesnych systemów, po 1989 roku. I tak się stało.
Rozpoznanie rynku tego typu systemów wykazało, że są one bardzo drogie w zakupie, a producenci nie zapewniają modyfikacji urządzeń wraz z postępem technicznym. Zastanawiano się także nad zakupem pasywnych systemów tego typu. Jednak one mają małe zdolności precyzyjnego wykrycia źródeł emisji. Systemy takie używa wojsko Czech oraz USA na granicy z Meksykiem. Dlatego dobrym posunięciem było opracowanie tych systemów w Rzeczypospolitej Polskiej w ramach własnej bazy naukowo-technicznej.
Około 1993 roku, Przemysłowy Instytut Telekomunikacji przystąpił do opracowywania nowoczesnych systemów rozpoznania radioelektronicznego. Do współpracy przystąpiło wiele krajowych instytucji, w tym Instytut Radiolokacji Wojskowej Akademii Technicznej. Prace te zakończono sukcesem i wdrożono do uzbrojenia Sił Zbrojnych RP system ELINT/ESM i urządzeń Breń-2 (dla Wojsk Lądowych) oraz Breń-R / Srokosz (dla Marynarki Wojennej). Zadanie finansowano ze środków Ministerstwa Obrony Narodowej i Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Dalszą konsekwencją było opracowanie takiego systemu dla Sił Powietrznych. System rozpoznania radioelektronicznego dla Sił Powietrznych nazwano GUNICA. Testy fabryczne prowadzono w okresie 2001 – 2005. System ten skompletowano w 2005 roku i przeprowadzono państwowe testy poligonowe.
Podczas tych badań prototyp stacji przepracował 300 godz. Przeprowadzono wszystkie sprawdzenia przewidziane w programie, między innymi sprawdzono możliwości stacji pod kątem wykonywania zadań bojowo-rozpoznawczych oraz jej współpracy z otoczeniem sieciowym. Zweryfikowano także dokładność namierzania i określania parametrów sygnałów elektronicznych celów powietrznych w warunkach poligonowych. Do badań wykorzystano realne loty samolotów An-28 Bryza 1R, Jak-40, Su-22, MiG-29 oraz śmigłowca Mi-14PŁ.
W 2006 roku, podpisano umowę wdrożeniową. Zadanie było realizowane przez Instytut Radioelektroniki Wojskowej Akademii Technicznej oraz firmą AM Technologies (AMT) z Warszawy. Jednak dopiero od 2009 roku, system rozpoczęto wprowadzać na uzbrojenie Polskich Sił Powietrznych. Reprezentuje on światowy poziom pod względem zastosowanych rozwiązań konstrukcyjnych oraz funkcjonalności. Ponieważ finansowanie wdrażania systemu do Wojska Polskiego nie było płynne, dlatego system zdążył przejść modyfikacje. Powstała odmiana oznaczona Gunica-M (Master) oraz prostsze konfiguracje ze stacjami pobocznymi (podległymi) Gunica-S (Slave).
Podstawą technologiczną systemu GUNICA jest stacja Breń-2/R. Urządzenie Breń-2/R opracował Polski instytut PIT przy współudziale Microtech Int. Ltd. Badania państwowe wersji okrętowej zakończono w 1997 roku, decyzją o podjęciu produkcji. Breń-R jest urządzeniem klasy RWR/ESM, którego podstawowymi funkcjami są: wykrywanie źródeł emisji radiolokacyjnej do okrężnej i bez przeszukiwania, określenie parametrów technicznych źródeł emisji (amplituda, szerokość impulsu, częstotliwość, kąt), śledzenie obiektów, będących źródłami emisji, w czasie rzeczywistym. Kolejnym etapem rozwoju systemów rodziny Breń-R było jego zastosowanie jako Bloku Toru Wykrywania (BTW) stacji rozpoznania MUR20 typu ELINT. Do 2006 roku, wykonano 11 egzemplarzy różnych wersji tego urządzenia.
System GUNICA przeznaczony jest do pracy w systemie rozpoznania Sił Powietrznych, służy do zautomatyzowanego rozpoznawania stacji radiolokacyjnych i innych źródeł emisji, montowanych na statkach powietrznych oraz platformach naziemnych i nawodnych. System zapewnia wykrywanie sygnałów generowanych przez stacje radiolokacyjne, transpondery SIF/IFF, interrogatory IFF, systemy nawigacji TACAN/RSBN, DME i generatory zakłóceń. Realizowany w każdej stacji pomiar parametrów odbieranych sygnałów oraz przetwarzanie danych pomiarowych umożliwiają m.in. identyfikację typu emisji, przechwyt informacji transponderów SIF/IFF (w modach cywilnych), rozpoznawanie radarowych źródeł emisji, określanie parametrów zakłóceń. Możliwa jest także archiwizacja wyników rozpoznania oraz rejestracja wskazanych przez operatora zbiorów danych pomiarowych w celu późniejszej analizy i uzupełnienia bazy danych. Potencjał stacji może być w pełni wykorzystany, gdy współpracują one z jednej strony z innymi podobnymi lub takimi samymi stacjami rozpoznania realizując pracę systemową, z drugiej strony z nadrzędnym systemem kierowania rozpoznaniem i walką elektroniczną. Pracując w systemie, w którym jedna ze stacji pełni rolę stacji wiodącej, Gunica pozwala na śledzenie obiektów powietrznych oraz dowiązywanie informacji z rozpoznania do obiektów śledzonych przez system radiolokacyjny. Na podstawie obserwacji działania zestawu stacji Gunica potwierdzono, że system spełnia funkcje wykrywania sygnałów, namierzania, lokalizowania i identyfikowania ich źródeł emisji metodą triangulacyjną i TDoA oraz że współpracuje z prototypem obiektu zautomatyzowanego systemu dowodzenia i kierowania rozpoznaniem elektronicznym Sił Powietrznych Wołczenica.
Przekazanie systemu rozpoznania elektronicznego w składzie: stacja główna GUNICA M oraz dwóch stacji bocznych GUNICA S nastąpiło 27 stycznia 2010 roku, w Lidzbarku Warmińskim. System GUNICA jest pierwszym w kraju tak zaawansowanym i wszechstronnym systemem rozpoznania elektronicznego. Wchodzące w skład systemu; stacja główna GUNICA M oraz dwie, docelowo trzy stacje boczne GUNICA S zapewniają wykrywanie sygnałów generowanych przez stacje radiolokacyjne, transpondery SIF/IFF, interrogatory IFF, systemy nawigacji TACAN/RSBN, DME i generatory zakłóceń. Stacje służą do zautomatyzowanego rozpoznawania radarów i innych urządzeń, generujących sygnały w zakresie częstotliwości 0,5 GHz–18 GHz.
Urządzenie równocześnie spełnia funkcje: – urządzenia typu ELINT – zapewnia pełną analizę sygnału na potrzeby baz danych o emiterach; – urządzenia typu ESM – zapewnia szybką ocenę sytuacji radioelektronicznej w przestrzeni objętej rozpoznaniem; – typowego namiernika – zapewnia pomiar kierunku na źródło emisji (ZE) z dokładnością umożliwiającą jednoznaczne przywiązanie ZE do nosiciela; – urządzenia głównego lub bocznego systemu lokalizacji ZE metodą TDoA.
System rozpoznania pasywnego umożliwia zdobywanie informacji o obiektach elektronicznych przeciwnika promieniujących energię elektromagnetyczną. W odróżnieniu od stacji radiolokacyjnych stacje rozpoznania nie emitują energii elektromagnetycznej, dlatego są praktycznie niewykrywalne przez potencjalnego przeciwnika. Jako urządzenia pasywne posiadają odbiorniki mikrofalowe o dużej czułości, co umożliwia odbieranie sygnałów w zakresie 0,5 GHz–18 GHz w odległościach większych niż zasięg stacji radiolokacyjnych. Po przeprowadzonej analizie odebranego sygnału ugrupowanie bojowe kompanii rozpoznania, złożone z dwóch–trzech–czterech stacji, może określić azymut, odległość, przynależność, skład oraz rodzaj pracy źródła sygnału, a z wykorzystaniem stacji Gunica (metody TDoA) – jego wysokość.
Zasięg stacji rozpoznania pokładowych systemów elektronicznych jest ograniczony jedynie horyzontem radiowym i w przybliżeniu stanowi 125% zasięgu pracującej stacji radiolokacyjnej. Każdy samolot, okresowo lub nawet przez dłuższy czas, emituje energię elektromagnetyczną, ze swoich pokładowych urządzeń elektronicznych (układów nawigacji, identyfikacji „swój–obcy”, radiolokatorów pokładowych oraz stacji radiolokacyjnych). Sygnały te są odbierane przez stacje boczne, które automatycznie przesyłają je do stacji głównej. Ta dokonuje pomiaru czasu ich przybycia. Po odjęciu czasu przybycia sygnałów ze stacji bocznych w stacji głównej jest obliczana różnica czasu ich odebrania przez poszczególne stacje boczne. Na tej podstawie oprogramowanie stacji głównej precyzyjnie określa położenie śledzonego samolotu.
Aparaturę stacji zabudowano na platformie umieszczonej na samochodzie Tatra-815, wyposażonym w ramę pod-kontenerową dla kontenerów klasy 1C. Układ funkcjonalny i konstrukcja stacji zapewniają możliwość jej obsługiwania na jednej zmianie przez dowódcę stacji i operatora. Stacja jest rozwijana i zwijana przez trzyosobową obsługę na nieprzygotowanych stanowiskach w czasie nieprzekraczającym 10 min. Stacja została wyposażona w system chłodzenia i może być eksploatowana w temperaturach od –40 stopni C do –50 stopni C.
GCA-2000.
Radary precyzyjnego podejścia i kontroli obszaru lotniska GCA-2000 firmy ITT Exelis.
ITT Corporation jest globalną firmą, której główna siedziba znajduje się w USA. Działa w obszarach obrony, bezpieczeństwa, ruchu i kontroli przepływu. Głównymi odbiorcami produktów są; transport lotniczy, transport lądowy i przemysł. Korporacja jest jedną z dziesięciu największych w usługach obronnych w oparciu o wysoko rozwiniętą elektronikę. Firma została założona w 1920 roku, jako Międzynarodowy Telefon & Telegraf (IT&T). W 1999 roku, firma osiągnęła zysk 4,6 miliardów dolarów i zatrudniała 38 000 pracowników na całym świecie. Obecna struktura korporacji powstała w 2006r.. W 2011r. z ITT Corporation została wydzielona spółka o nazwie ITT Exelis w Kalifornii, która przejęła podmioty gałęzi obronnej. Firma prowadzi kilkanaście inwestycji na całym świecie o znacznej wartości. Na przykład modernizacja radarów PAR na wojskowych lotniskach Royal Air Force, o wartości 125 milionów dolarów. PAR-2000 jest system wybranym przez 6 krajów; USA, UK, Brazylia, Kanada, Turcja, Rumunia.
W dziedzinie stacji radiolokacyjnych podstawą systemu jest zaawansowany technologicznie radar PAR-GAC-2000. Wyposażony w układy elektroniczne bezlampowe. Zobrazowanie przedstawiane jest na dużych kolorowych wyświetlaczach wielowidmowych. Radar przeznaczony jest do precyzyjnych podejść od zakresu 20 NM. System jest z powodzeniem używany w trudnych warunkach, w tym przy silnym wietrze i innych niekorzystnych warunków pogodowych. Producentem zestawów jest firma Gilfillan ITT Industries.
Po wstąpieniu Polski do NATO, zaczęto poszukiwać zachodnich systemów precyzyjnego podejścia do lądowania na lotniskach wojskowych, celem zastąpienia sprzętu sowieckiego. Rozmowy nabrały rozpędu w chwilą podpisania w 2003 roku, dużego kontraktu na zakup 48 sztuk WSB (wielozadaniowych samolotów bojowych), które zmaterializowały się w postaci samolotów F-16 Jastrząb. Wybór padł na radary PAR/GCA-2000 firmy ITT. Yankeska agencja obrotu uzbrojeniem (DCSA) przesyła wówczas do Kongresu USA dokumentację dotyczącą potencjalnej sprzedaży trzech lotniskowych systemów radiolokacyjnych, tzw. GCA (Ground Controlled Approach System – radar do określenia sytuacji ogólnej oraz precyzyjnego podejścia). W 2006 roku, wspomniane radary zostały zamontowane na trzech gruntownie zmodernizowanych lotniskach Krzesiny, Powidz, Mińsk Mazowiecki. Następnie dokupiono dwa zestawy przewoźne. Jeden z nich użytkowało Lotnisko Łask.
Ponieważ urządzenie spisują się poprawnie, dlatego po kilku latach MON zdecydowało (2012 roku) o zakupie kolejnych 9 tego typu urządzeń dla innych wojskowych lotnisk w Polsce. Sprzęt trafi do; Łasku, Świdwina, Malborka, Dęblina, Inowrocławia, Babich Dołów, Siemirowic i Darłowa oraz jeden przewoźny. Lokalizacja tych urządzeń na Lotnisku Darłowo i Inowrocław, wynika z potencjalnej możliwości bazowania na nich nowo zakupionych śmigłowców. Radary zostaną zainstalowane w 2014 roku, a do tego roku eksploatowaliśmy sowieckie RSP-10 i wcześniejsze modele. Kontrakt jest szacowany na około 100 milionów $. Sprzedaż odbywa się w ramach yankeskiego programu Foreign Military Sales. Jeśli dany kraj wybrał sprzęt z USA to przedstawia zapytanie do administracji USA, o przedstawienie oferty sprzedaży. Gdy Kongres wyda pozytywną decyzję, ogłasza się przetarg pośredników (firm mających stosowny certyfikat) i powstaje oferta w formie umowy międzynarodowej. Umowa zawiera zobowiązania offsetowe. W jej ramach yankesi przekażą Wojskowym Zakładom Elektronicznym S.A. w Zielonce technologię serwisowania systemów GCA-2000. Dzięki temu to Polacy, po upływie dwuletniej gwarancji, będą mogli sami serwisować sprzęt.
Radar PAR/GCA-2000 występuje w kilku podstawowych zestawach; zarówno cywilnych jak i wojskowych. Wykonywane są w wersjach stacjonarnych, montowanych na stałych stanowiskach na lotniskach oraz wersjach mobilnych (przewoźnych). Taki radar można transportować na podwoziach samochodowych, platformach kolejowych i samolotami. Cały radar mieści się na pokładzie samolotu transportowego C-130 Herkules.
Zestaw radiolokacyjny GCA-2000 (Ground Control Approach), jest przeznaczony do obserwacji przestrzeni powietrznej w pobliżu lotnisk cywilnych i wojskowych oraz sprowadzania samolotów do lądowania w każdych warunkach meteorologicznych. Pełni on funkcje radaru precyzyjnego podejścia (PAR) i radaru kontroli zbliżania (ASR) przy wykorzystaniu tego samego zestawu anten. Jest również wyposażony w radar wtórny (SSR/IFF), zapewniając pełną kontrolę ruchu podchodzących do lądowania i lądujących samolotów. Rodzaje pracy PAR i ASR można wykorzystywać niezależnie lub jednocześnie. W rodzaju pracy PAR zestaw anten skanuje przestrzeń w płaszczyźnie poziomej (kąt azymutu) i pionowej (kąt elewacji). Informacje o azymucie, elewacji i odległości samolotów zobrazowane są na ekranie, wskazując ich pozycję względem ścieżki zniżania i linii kursu (przedłużenia osi drogi startowej). GCA-2000 kontroluje wiele kursów podejść do lądowań bez konieczności fizycznego przemieszczania systemu, czy też jego oblotu, czyli sprawdzania poprawności wskazań poprzez wykonanie lotów kontrolnych, po zmianie kierunku podejścia.
W rodzaju pracy ASR na wskaźniku PPI (Plan Position Indicator) zobrazowane jest położenie statków powietrznych we współrzędnych odległość/azymut, czyli jest to zobrazowanie typowe dla wskaźnika panoramicznego, z pierścieniami odległości i znacznikami azymutu. Ale dodatkowo zobrazowane są: sektory zabezpieczane przez ASR i PAR, sektory niezabezpieczane (emission blanking areas), pozycja radaru PAR i pokrywany przezeń obszar, cyfrowa mapa terenu, przeszkody terenowe, aktualna pogoda (opady deszczu) oraz znaczniki kalibrujące radar w czasie rzeczywistym. Radar potrafi monitorować poprawność wskazań wykorzystując w tym celu coś w rodzaju radiolatarni (electronic alignment Bacon) ustawionej w pewnej od niego odległości. Kombinacja mechanicznych obrotów i elektronicznego skanowania przestrzeni anteną azymutalną zapewnia informację o ruchu w zakresie kąta pełnego (360 stopni). W rodzaju ASR radar może śledzić trasy do 250 statków powietrznych.
Podstawowe dane techniczne; Cały system oparty jest na mikrofalowych układach elektronicznych. Nie ma w nim lamp. Posiada trzy anteny; azymutu, elewacji, identyfikacji (SSR/IFF Secondary Surveillance Radar). Składa się z trzech bloków; antenowy (Sensor Subsystem), operacyjny (Operations Subsystem), zasilania (Power Conditioning Subsystem). System zapewnia wykrycie obiektów powietrznych w obecności silnych zakłóceń biernych i deszczu (trzy poziomy intensywności). Radar wyposażony jest w kolorowe wskaźniki zobrazowujące trójwymiarową sytuację lądowań w układzie współrzędnych kątów azymutu i elewacji w rodzaju pracy PAR lub położenie statków powietrznych w układzie odległość/azymut w rodzaju pracy ASR. W rodzaju PAR zobrazowują one pozycję samolotu, jego odchylenie od linii kursu i ścieżki zniżania oraz w oddzielnym bloku – informacje o locie (flight information). Pozycja samolotu jest wyświetlana w formie znacznika, można również włączyć zobrazowanie historii trasy w postaci serii zmniejszających się znaczników. Wszystkie informacje są prezentowane w odniesieniu do punktu przyziemienia, a nie pozycji radaru. Radar wykrywa obiekty o skutecznej powierzchni od 1 m kwadratowego. Zasięg w pracy PAR 20 NM (37 km). Odświeżanie co 1 sekundę. Zasięg w pracy ASR 30 NM (55 km). Pułap 8 000 ft (2 400 m). Odświeżanie w zależności od prędkości obrotowej, max 5 sekund przy 60 obr/minutę. Kąt elewacji 0-20 stopni. Śledzi do 250 obiektów/tras.
Opracował Karol Placha Hetman