Kraków 2005-03-17
Rozdział 1991-10-22.
Lockheed Martin F-16 C/D Block 50/52/+. USA.
Wielozadaniowy samolot myśliwski. Zobacz Rozdział F-16 C/D.
Zanim omówimy nowy samolot przyjrzyjmy się, dlaczego zmianie uległ producent tak popularnego samolotu F-16. W grudniu 1992 roku, firma General Dynamics Tactical Military Aircraft Division została wykupiona przez gigantyczny koncern Lockheed. W marcu 1993 roku, firma Lockheed przejęła wydział myśliwców General Dynamics z zakładem w Fort Worth. Zakład ten produkował samoloty F-16 oraz elementy do samolotów F-22. Wartość transakcji wyniosła około 1,5 miliarda USD. W 1995 roku, doszło do połączenia firmy Lockheed z firmą Martin Marietta. W efekcie powstała firma Lockheed Martin Aeronautics. Obecnie często pomijany jest ostatni człon nazwy.
F-16 C/D Block 50/52. 1991 rok.
Z końcem 80-lat samoloty Block 40/42 poddano kilku kolejnym modernizacjom, które w jeszcze większym stopniu zwiększyły ich możliwości bojowe. Główną zmianą była modernizacja urządzeń WRe – urządzenia ostrzegającego przed promieniowaniem oraz wyrzutników flar i dipoli. To pierwsze zostało wymienione na AN/ALR-56M – nieznacznie uproszczoną odmianę urządzenia używanego na F-15, a stosowanego też od początku na F-16 Block 50/52. AN/ALR-56M działa w znacznie szerszym zakresie częstotliwości niż dotychczas stosowane urządzenia, między innymi obejmuje także zakres „K” ( 20 do 40 GHz ), a wymienna biblioteka danych zawiera informacje o najnowszych moskiewskich znanych zestawach OPL. Wyrzutnie flar AN/ALE-40 zostały zastąpione przez AN/ALE-47.
W środkowych, belkach pod skrzydłami montuje się również pojemniki z holowanymi wabikami AN/ALE-50 Advanced Airborne Expendable Decoy (AAED). Pierwsze tego rodzaju pułapki zaczęły pojawiać się na F-16 we wrześniu 1996 roku. Pułapka jest holowana za samolotem na przewodzie światłowodowym. Wabik wyposażono w źródło promieniowania podczerwonego i specjalny odbijacz kątowy promieniowania radiolokacyjnego. Samolot F-16 zabiera cztery pułapki, po dwie w obu belkach nośnych.
Zwieńczeniem kolejnego etapu prac stał się samolot F-16 C/D Block 50/52. Samolot został wyspecjalizowany w przełamywaniu naziemnej obrony powietrznej głównie przy użyciu kierowanych pocisków rakietowych klasy p-z AGM-88 HARM.
Pierwszy samolot tego typu wystartował 22 października 1991 roku, a już w grudniu 1991 roku, pierwsze maszyny dostarczono wojsku.
F-16 CJ / DJ – samoloty F-16 C/D Block 50 przystosowane do odpalanie pocisków AGM-88 HARM.
Modernizacja F-16 C/D Block 40/42 do Block 50/52.
W 1995 roku, 38 samolotów F-16 C/D Block 40 z 31. Skrzydła Myśliwskiego z Aviano, przeszły modyfikację w ramach programu Sure Strike. Wyposażenie kabiny samolotów dostosowano do użycia gogli noktowizyjnych NVG oraz zamontowano na nich modemy IDM Improved Data Modem. IDM służą do wymiany informacji w systemie Link 16 (JTIDS). Umożliwiają one wzajemne przekazywanie danych pomiędzy samolotami oraz pomiędzy samolotami i jednostkami naziemnymi, na przykład wysuniętymi posterunkami FAC. Takie same terminale otrzymują też śmigłowce AH-64 D Apache, co umożliwia wzajemną wymianę informacji i współpracę samolotów ze śmigłowcami.
W 1997 roku, uruchomiono kolejny program – Gold Strike, którego celem było zapewnienie możliwości przekazywania poprzez IDM kolorowych obrazów video, na przykład map z sytuacją taktyczną, wprowadzaną na naziemnych stanowiskach dowodzenia. Program Gold Strike objął praktycznie całą flotę samolotów Block 40/42, które otrzymały wyposażenie, jak w ramach programów Sure Strike oraz Gold Strike. Modernizacja miała być zakończona do 2003 roku. Zamontowano unowocześnioną stację radiolokacyjną AN/APG-68 (V) 5 z silniejszym procesorem. Płatowiec ma resurs 8 000 godzin, co przy rocznym nalocie 200 godzin daje 40-letni okres eksploatacji.
Mocniejsze silniki.
Równolegle zastosowano mocniejsze silniki; F-100-PW-229 o ciągu 1 x 79,10 kN, z dopalaniem 1 x 128,90 kN lub F-110-GE-229 o ciągu 1 x 75,70 kN, z dopalaniem 1 x 129,40 kN. Jednak te silniki w początkowym okresie zaczęły narastać kłopoty z ich użytkowaniem, dlatego w lipcu 1991 roku, powrócono do wersji F-110 GE-100 do czasu przekonstruowania czwartego stopnia wentylatora.
Dalsze zmiany w Block 50/52.
Jednym z celów było poszerzenie możliwości samolotu w ataku strategicznym. Realizowano to w ramach podprogramu F-16 ES (enhaanced strategic). W tym celu, samolot zdecydowano się wyposażyć w dwa konforemne zbiorniki paliwa wtopione w aerodynamiczne kształty samolotu i służące do zwiększenia promienia działania. Precyzyjną nawigację zapewnia laserowy układ bezwładnościowy Honeywell H-423 sprzężony z GPS i podsystemem cyfrowego układu śledzenia terenu TRN (terrain reference navigation), który umożliwia dodatkowo lot według rzeźby terenu i wskazanie celu. Zmodernizowana stacja radiolokacyjna AN/APG-68 (V) 9 dokładnie mapuje teren i potrafi śledzić obiekty małowymiarowe stałe i ruchome. Uzupełnieniem jest termolokacyjny zasobnik obserwacyjno-celowniczy z laserowym pomiarem odległości i laserowym podświetlaniem celów. Nowa zintegrowana awionika jest sprzężona światłowodowymi magistralami danych MIL STD 1553 B, MIL STD 1760 z centralnym komputerem. Pilot ma do dyspozycji szerokokątny wskaźnik przezierny i dwa kolorowe wyświetlacze. Współdziałanie w grupie zapewnia modem Data Link 16, zintegrowany w skali sił zbrojnych systemu dystrybucji informacji taktycznej JTIDS. Przetrwanie w walce zapewnia zintegrowany system samoobrony, którego próby w locie przeprowadzono od listopada 1994 roku do stycznia 1995 roku.
F-16 C Block 50 nr 93-120. 2002 rok.
Uzbrojenie do ataku na cele naziemne F-16 C/D Block 50/52: Bomby kierowane laserowo GBU-10/-12/-24 Paweway III. Bomby z układem kierowania INS/GPS GBU-31/-32 JDAM. Kasety bombowe z układem sterowania INS CBU-103/-104/-105 WCMD. Bomby telewizyjno-radiokomendowe GBU-15. Pociski termowizyjne AGM-65 G. Pociski przeciwradiolokacyjne AGM-88 C HARM. Zasobniki szybujące INS/GPS AGM-154 JSOW. Taktyczne pociski manewrujące AGM-158 JASSM. Do zwalczania obiektów morskich AGM-84 Harpoon.
Walka powietrzna Block 50/52.
Następnie zrealizowano program poszerzenia możliwości myśliwskich. Nowa stacja radiolokacyjna po raz pierwszy umożliwia walkę z kilkoma celami lecącymi w ciasnym ugrupowaniu. Ze stacją radiolokacyjną współpracuje termolokacyjny układ nawigacyjno-celowniczy ( internal FLIR targeting system ) o dużym zasięgu wykrywania. Dwa czujniki systemu ( górny i dolny ) zabudowano w przedzie samolotu. W sytuacji nawiązania bezpośredniej walki manewrowej swoje zalety wykazuje celownik nahełmowy. Współpracuje on z k.p.r. AIM-9 X Super Sidewinder.
Oferta i produkcja F-16 C/D Block 50/52.
F-16 I. Oferta dla Izraela; Samolot z rozbudowanymi możliwościami szturmowymi, w wersji dwumiejscowej, oznaczony F-16 I, w 1995 roku, zaproponowano Izraelowi, jako tańsza alternatywa dla właśnie planowanego zakupu F-15 I ( F-15 E ). Jednak z powodu zbyt odległych terminów Izrael pozostał przy F-15 I, które dostarczono w okresie 1998-1999. Jednak w 2001 roku, podpisano kontrakt „Peace Marble V”, na zakup 102 samolotów F-16 I „Sufa” (po hebrajsku Burza). Samoloty dostarczono w okresie 2004-2009.
Norwegia – Samolot z rozbudowanymi możliwościami myśliwskimi, jako alternatywa dla Eurofightera, pod oznaczeniem F-16 C/D Block 50 N zaoferowano Norwegii. Podpisanie kontraktu przewidziano w 1999 roku, a dostawy od 2003 roku. Jednak z powodów finansowych do realizacji jeszcze nie doszło. Norwegia poszła w kierunku samolotów F-35A, których kupiono 52 egzemplarze. W styczniu 2022 roku, Norwegia zakończyła eksploatacje samolotów F-16. Samoloty F-16 sprzedano lub przekazano Rumunii.
F-16 C/D Block 50 +. 1998 rok.
W warunkach niepowodzeń eksportowych, druga połowa 90-lat, firma Lockheed Martin zweryfikowała swój program. Celem było głównie obniżenie ceny wyjściowej maszyny. Zrezygnowano z układu termolokacyjnego IFTS, stacje WRe przeniesiono do podwieszanego zasobnika. W awionice w szerszym zakresie wykorzystano komercyjne technologie i urządzenia dostępne w lotnictwie cywilnym. Na życzenie klienta można zabudować spadochron hamujący. Tak zestrojony samolot oznaczono F-16 C/D Block 50 + i przystąpiono do intensywnej promocji.
Grecja F-16 C/D Block 50 +. 2002 rok. Na owoce tej decyzji nie trzeba było długo czekać. Grecja w kwietniu 1999 roku, podpisała kontrakt na dostawę 50 maszyn. 36 jednomiejscowych i 14 dwumiejscowych. Dostawy trwały w okresie 2002-2004. Równolegle zainteresowano się modernizacją poprzednio zakupionych maszyn F-16 ( C/D Block 40 kupionych w okresie 1997-1998, 40 sztuk i C/D Block 30 kupionych w okresie 1987-1988) do standardu F-16 C/D Block 50 +. Oczywiście zrezygnowano z Eurofighter. W 2001 roku, zamówiono kolejne 10 maszyn F-16 Block 50 +.
Chile. W styczniu 2002 roku, Chile poinformowało o zakupie 10 ( 6/4 ) F-16 C/D Block 50 +. Termin dostawy 2005-2006. Obecnie (2025 rok) kraj ten ma 44 samoloty F-16 w tym 36 F-16 A/B MLU pozyskanych od Holandii.
Oman. W maju 2002 roku, podpisał kontrakt na dostawę 12 F-16 C/D Block 50 +. Termin dostawy 2005-2006. Był to kontrakt „Peace A’sama A’safiya I”. Kolejny kontrakt „Peace A’sama A’safiya II”, obejmował 12 (10/2) F-16 C/D i został zrealizowany w 2014 roku.
Do 2000 roku, samoloty F-16 weszły na uzbrojenie 19 krajów; Bahrajn, Belgia, Dania, Egipt, Grecja, Holandia, Indonezja, Izrael, Jordania, Korea Południowa, Norwegia, Pakistan, Portugalia, Singapur, Tajwan, Tajlandia, Turcja, USA, Wenezuela.
Do 1995 roku, wyprodukowano 3 500 maszyn F-16. Po kilkumiesięcznej przerwie produkcję wznowiono, by w 2000 roku, zbudować egzemplarz 4 000. Firma Lockheed Martin miała portfel zamówień co najmniej do 2009 roku, a ich produkcja wyniesie co najmniej około 4 350 sztuk. Równolegle realizowane są różne pakiety modernizacyjne wydłużające okres użytkowania i podnoszące możliwości bojowe. USAF planowały od 2005 roku, modernizacje 650 samolotów F-16 C/D Block 40/42/50/52 i utrzymanie je w służbie do 2025-2030. Amerykańskie Siły Powietrzne USAF wraz z Powietrzną Gwardią Narodową ANG dysponowały (w 2005 roku) ponad 1 400 samolotami F-16. Ponadto 365 spośród maszyn starszych wersji A/B stanowi rezerwę magazynową.
Zmiany poczynione w F-16 Block 50/52 w stosunku do F-16 Block 40/42: Zasobnik walki radioelektronicznej AN/ALR-56M. Wyrzutniki flar i dipoli AN/ALE-47. Holowane wabiki AN/ALE-50 Advanced Airborne Expendable Decoy (AAED). Pociski klasy p-z AGM-88 HARM. Zastosowanie gogli noktowizyjnych NVG. Rozbudowany o nowe modemy system wymiany informacji Link 16. Możliwość montażu dwóch konformalnych zbiorników paliwa. Laserowy układ bezwładnościowy Honeywell H-423 sprzężony z GPS. Stacja radiolokacyjna AN/APG-68 (V) 5 lub nowsza AN/APG-68 (V) 9. Zasobnik z termolokatorem.
Nowszy napęd F-16 Block 50/52.
F-100-PW-229 o ciągu 1 x 79,10 kN, z dopalaniem 1 x 128,90 kN.
F-110-GE-229 o ciągu 1 x 75,70 kN, z dopalaniem 1 x 129,40 kN.
Opracował Karol Placha Hetman