Kraków 2013-03-14
Zarys historii nawigacji. Farman F-60 Goliath.
Farman to jedna z najlepszych firm lotniczych wczesnego okresu awiacji. Została założona przez braci Ryszarda, Henriego i Mauricego Farmanów. Od 1908 roku, bracia projektowali i budowali samoloty i silniki do nich. W 1936 roku, firma została znacjonalizowana. Po różnych przekształceniach dokonywanych przez władze francuskie, ostatecznie firma została zlikwidowana w 1956 roku. Bracia Farman w okresie 1908-1941, zbudowali ponad 200 typów samolotów.
W 1918 roku, firma Farman zaprojektowała samolot bombowy (transportowy) Farman F-60 Goliath, który miał być zdolny do zabrania 1 000 kg bomb, na odległość minimum 1 500 km. Oblot samolotu nastąpił w styczniu 1919 roku. Był to wówczas największy samolot świata. Został zbudowany w układzie konwencjonalnym, jako dwupłat, dwusilnikowy, o konstrukcji drewnianej. Skrzydła były pokryte sklejką i płótnem. Lotki umieszczono na obu płatach. Kadłub o przekroju prostokątnym, w postaci nieprofilowanej kratownicy przestrzennej pokryty został sklejką. Wejście do samolotu umożliwiały duże drzwi w prawej burcie. Taka budowa umożliwiała zabranie na pokład skoczków spadochronowych. Usterzenie klasyczne, drewniane kryte było płótnem. Podwozie samolotu klasyczne, z płozą ogonową. Podwozie główne składało się z dwóch oprofilowanych goleni z amortyzatorami i parą kół na każdej z nich. Napęd: dwa silniki gwiazdowe 9-cylindrowe Gnome-Rhône Jupiter, o mocy od 2 x 260 KM do 2 x 320 KM, umieszczone w gondolach zamocowanych między płatami, w pewnej odległości od kadłuba. Śmigła dwułopatowe drewniane. Stosowano także inne typy silników (Renault, Lotaryngia). Zbiorniki paliwa w gondolach silnikowych, o pojemności po 950 litrów oraz zapasowy zbiornik w kadłubie o pojemności 500 litrów. Farman Goliath był największym użytecznym samolotem świata. Rozpiętość skrzydeł 26,5 m, długość 14,33 m, wysokość 4,91 m, powierzchna skrzydeł 161 m kwadratowych. Masa własna 2 500 kg, masa maksymalna 4 770 kg. Prędkość maksymalna 150 km/h, przelotowa 120 km/h. Pułap 6 200 m, zasięg 400-500 km.
Co bardzo istotne Farman Goliath był wyposażony w radiostację pokładową AD-8P zapewniającą łączność w promieniu 300 – 500 km. To wyraźnie podnosiło bezpieczeństwo wykonywania lotów. W tym miejscu trzeba napisać, że radiostacja stała się jednym z podstawowych urządzeń nawigacyjnych. Dzięki łączności można było ustalać położenie geograficzne samolotu i wprowadzać korekty kursu.
Wielka wojna światowa dobiegła końca i samoloty Farman F-60 Goliath nie zostały wykorzystane. Jednak konstrukcja kadłuba była bardzo prosta i dała się łatwo przebudować. Powoli powstawał rynek komercyjny. Początkowo w postaci transportu poczty, a nieco później transport osób. Kadłub samolotu zaaranżowano do przewożenia 12 lub 14 pasażerów. Pasażerowie siedzieli na pojedynczych lub podwójnych krzesłach, wykonanych z rurek obciągniętych płótnem lub wyplecionych z wikliny. W burtach kadłuba samolotu zamontowano okna, aby dać pasażerom możliwość podziwiania niezwykłych widoków. Trzeba wiedzieć, że pilot (jeden) siedział w otwartym kokpicie, mając przed sobą tylko wiatrochron. Szczerze mówiąc pasażerowie na pierwszych miejscach mieli lepszy widok przez okna do przodu niż pilot. Zbudowano około 60 samolotów, w tym 8 egzemplarzy w Czechosłowacji.
Fabryka Farman szybko wykorzystała samoloty Goliath do służby cywilnej i rozpoczęła jego reklamę oraz loty reklamowe. Pasażerowi nazwali samolot wagonem, z uwagi na jego wnętrze. Podłoga i ściany były proste, a grzbiet był w formie łuku. Zaplanowano lot z Francji do Wielkiej Brytanii. Brytyjczycy robili trudności, początkowo zabraniając lotu nad obszarem Zjednoczonego Królestwa. Niemniej jednak po stosowanych uzgodnieniach loty doszły do skutku. W dniu 8 lutego 1919 roku, samolot Goliath poleciał z 12 pasażerami z Toussus-le-Noble do RAF Kenley, niedaleko Croydon. Dystans wynosił 340 km. Lot przebiegł dobrze i trwał 2 godziny i 30 minut. Pilot i pasażerowie zostali dobrze przyjęci w Anglii. Lot powrotny z 15 pasażerami odbył się w dniu 9 lutego 1919 roku i trwał 2 godziny i 10 minut. Inicjatorem całego przedsięwzięcia i pilotem był Lucien Bossoutrot, który stał się pionierem komercyjnej komunikacji lotniczej.
Już w dniu 12 lutego 1919 roku, samolot Goliath z pilotem Lucien Bossoutrot, wystartował do lotu na trasie Paryż-Bruksela. Lot powrotny odbył się w dniu 13 lutego 1919 roku. W dniu 22 marca 1919 roku, linia lotnicza Lignes Aériennes Farman wykonała pierwszy komercyjny na trasie Paryż – Bruksela. Okazało się jednak, że z powodu braku uregulowań prawnych, oraz czegoś, co dzisiaj nazwalibyśmy logistyką, połączenia wykonywano nieregularnie. Zdarzało się także przekładanie terminów wylotów z uwagi na złe warunki pogodowe.
Na tym nie koniec. Farman Goliath w dniu 1 kwietnia 1919 roku lub 3 kwietnia 1919 roku, samolot z 4 pasażerami, wzniósł się na wysokość 6 200 m. W dniu 3 maja 1919 roku, z 14 pasażerami na pokładzie, osiągnął wysokość 6 100 m (20,341 ft). W dniu 5 maja 1919 roku, z 24 pasażerami na pokładzie osiągnął 4 860 m. W dniu 11 sierpnia 1919 roku, osiem samolotów Farman Goliath, z pasażerami na pokładzie i bagażem poleciało z Paryża do Casablanki (Maroko) i dalej do Dakaru (Senegal). Pokonano tym samym około 4 600 km. Był to ogromny sukces i gazety szeroko ten wyczyn opisywały.
Samolot Farman Goliath został udoskonalony. W dniu 3 czerwca 1920 roku, ustanowił jednocześnie dwa rekordy. Przebytego dystansu non stop, 1 915 km i czasu przebywania w powietrzu, 24 godziny 15 minut.
Linie lotnicze zaczęły nabywać samoloty Farman Goliath. W 1920 roku, samolot wszedł w posiadanie takich przewoźników jak; Compagnie des Grands Overhead Express (CGEA), który rozpoczął nimi regularne loty z lotniska Le Bourget (na północny wschód od Paryża) na lotnisko Croydon (na południe od Londynu). Kolejną firmą była Société Générale de Transports Aérien (SGTA), która utrzymywała połączenie Paryż – Bruksela samolotami Farman Goliath od czerwca 1920 roku. W maju 1921 roku, trasa została wydłużona do Amsterdamu. Następną firmą, która kupiła samoloty Farman Goliath, była Compagnie des Messageries Aériennes (CMA). Belgijska linia lotnicza Towarzystwo Narodowe Studium Transportu Lotniczego (SNETA) otworzyło w kwietniu 1921 roku, trasę Bruksela-Londyn. Pierwszą wewnętrzną linią lotniczą w Francji było połączenie Paryż-Marseille (Marsylia), o długości 660 km, wykonywane z międzylądowaniem w Lionie (Lyon).
Opracował Karol Placha Hetman