Kraków 1.05.2007r.
167b Rozdział 1959.07.02.
WSK Mielec ( LZR ) Lim-5 M, Lim-6 bis, Lim-6 M.
Polska
Samolot myśliwsko-szturmowy i rozpoznawczy bezpośredniego wsparcia.
Konstrukcja Lim-5 M.
Obecnie (2007 rok) nie ma już ani jednego egzemplarza samolotu Lim-5 M. Wszystkie egzemplarze samolotów Lim-5 M, zostały przebudowane na samoloty Lim-6 bis. Cechą charakterystyczną tych samolotów były owiewko-zbiorniki zamontowane na skrzydłach tuż obok kadłuba. Zbiorniki te nie tylko mieściły dodatkowe paliwo, ale także ochraniały zdwojone koła podwozia głównego. W teorii wyglądało to bardzo korzystnie; większy zasięg i możliwość lądowania na przygodnych lądowiskach. Ale rzeczywistość okazała się bardziej szara. Zasięg był większy, ale w raz z ubywaniem paliwa, przesuwał się środek ciężkości samolotu i trudniejszy był pilotaż maszyny. Zdwojone podwozie ułatwiło lądowanie. Nawet pęknięcie jednej opony nie wpływało na lądowania. Ale dodatkowe koła zwiększały masę samolotu, a przez to zasięg. Z drugiej strony, z końcem 60-lat XX wieku, na terenie Polski było ponad 100 lotnisk wojskowych, dlatego nie było potrzeby szukania przygodnych miejsc do lądowania. W efekcie; z owiewko-zbiorników i zdwojonego podwozia zrezygnowano.
Różnice Lim-5 M w stosunku do myśliwca Lim-5: Na skrzydłach zamontowano owiewko-zbiorniki wykonane z kompozytu, o pojemności 2 x 560 litrów. Zastosowano zdwojone koła podwozia głównego, które ułatwiały operowanie na lotniskach gruntowych. Koła umieszczono na wspólnej osi. To dodatkowe koło osłaniał w pozycji schowanej owiewko-zbiornik. W miejscu gdzie jest podkadłubowy grzebień zamontowano taśmowy spadochron hamujący PT-19, ( inne źródła podają symbol SH-19 ). Po bokach tylnej części kadłuba można montować rakietowe przyspieszacze startowe, 2 x 9,81 kN. Do uzbrojenia wprowadzono rurowe wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych Mars; 2 x 8 egzemplarzy, 2 x 16 egzemplarzy, 2 x 24 egzemplarzy lub girlandami 2 x 3 ciężkie niekierowane pociski rakietowe kalibru 132 mm.
Konstrukcja Lim-6 bis.
Jednomiejscowy, jednosilnikowy średniopłat, o konstrukcji półskorupowej, całkowicie metalowej.
Skrzydło skośne, zwane sierpowe, o kącie skosu 45 stopni, przy kadłubie i 42 stopni dalej. Zastosowano profil laminarny S-12s u nasady i SR-11 na końcu. Powierzchnia skrzydeł wynosi 22,6 m2 , kąt zaklinowania 1 stopień, wznos –3 stopni, grubość względna 8 %, wydłużenie 4,08, zbieżność 1,23. Długość skrzydła wynosi 962,8 cm. Konstrukcja jednodźwigarowa, z tylnym dźwigarem pomocniczym. Na końcu każdego skrzydła masy obciążające po 5,1 kg. Klapy o łącznej powierzchni 2,86 m2 wychylane do startu o 20 stopni, a do lądowania o 60 stopni. Lotki o łącznej powierzchni 1,6 m2, wychylane są w górę i dół po 18 stopni. Na lewej lotce zamontowano trymer poruszany silniczkiem elektrycznym. Na górnej powierzchni płatów umieszczono trzy pary kierownic aerodynamicznych. Skrzydło montowane jest do kadłuba przy pomocy czterech węzłów. W lewym skrzydle, na dolnej powierzchni umieszczono wychylany reflektor do lądowania ŁSFW-45. Na prawym skrzydle, na górnej powierzchni umieszczono nadajnik busoli giromagnetycznej PDK-45. Skrzydła wyposażono w 4 węzły podwieszenia uzbrojenia lub dodatkowych zbiorników paliwa. Szczególnie charakterystyczne są wewnętrzne, które zabudowano na wysokich pylonach i dodatkowo podparto zastrzałami łączącymi pylon z kadłubem.
Kadłub samolotu rozpoczyna centralny chwyt powietrza z przegrodą, która rozdziela kanał powietrzny na dwa omijające hermetyczną kabinę pilota po bokach. Z przodu kadłuba znajdowała się wnęka pojedynczego podwozia. Pod kabiną umieszczono komorę lawet uzbrojenia oraz wyposażenie w postaci anteny odbiorczej radiowysokościomierza RW-2 (dokonujący pomiaru wysokości w przedziale od 0 do 600 metrów), odbiornika radiokompasu ARK-5 czy przetwornic. Za kabiną umieszczono główny tak zwany gumowy zbiornik paliwa, o pojemności 1 250 litrów. W połowie długości kadłuba, w części maszyn, montowano aparat fotograficzny AFA-39. Aparat ten pozwala na wykonanie do 200 zdjęć pionowych z wysokości od 500 do 5 000 metrów. W tym rejonie kadłuba umieszczono także antenę nadawczą RW-2. Tylne metalowe zbiorniki paliwa, o przekroju litery „J” obejmują od dołu silnik i mają pojemność 2 x 165 litrów. W tym rejonie umieszczono także termo-sygnalizatory i osprzęt silnika, którego głównym elementem jest pompa paliwowa PCR-1-5. Pod kadłubem, w osłoniętej szkłem organicznym kapsule, umieszczono antenę ramową radiokompasu ARK-5, antenę odbiornika przelotu nad radiostacją prowadzącą MRP-48 oraz grzebień aerodynamiczny. Po bokach kadłuba umieszczono hamulce aerodynamiczne, o maksymalnym wychyleniu 55 stopni.
Pilot otrzymał do dyspozycji fotel wyrzucany nabojem. Zapewnia on opuszczenie samolotu Lim-6 bis przy minimalnej wysokości w locie poziomym wynoszącej 250 metrów, w spirali lub korkociągu wysokość ta wynosiła już 500-600 metrów.
Usterzenie pionowe o kącie 56 stopni, powierzchni 4,26 m2 , w tym 0,947 m2 steru. Kąt wychylania po 25 stopni. Usterzenie poziome o kącie 45 stopni, o powierzchni 3,10 m2, w tym 0,884 m2 sterów. Na lewym sterze umieszczono trymer. Stery wychylane 32 stopni w górę i 16 stopni w dół. U podstawy usterzenia zamontowano zasobnik na spadochron hamujący typu SH-19, o powierzchni czaszy 12 m2 . Zasobnik ten jest kolejnym ( po węzłach uzbrojenia ) wyróżnikiem wersji szturmowej.
Podwozie przednie z kołami KZ-29 o rozmiarach 480 x 200, nie posiada hamulca. Jest samonastawne w zakresie po 50 stopni. Podwozie główne typu KT-28 z kołami 660 x 160. Koła wyposażone w hamulce. Chowanie i wypuszczanie podwozia przy pomocy instalacji hydraulicznej. Awaryjne wypuszczanie przy pomocy instalacji pneumatycznej. Baza podwozia 3,368 m, rozstaw 3,849 m.
Napęd Lim-6 bis.
Budowane w Polsce Lim-6 bis napędzane były silnikami produkowanymi na podstawie licencji przez Polski przemysł, w WSK Rzeszów. Jest to silnik Lis-5 ( licencyjny silnik ) o ciągu 1 x 26,46 kN ( 1 x 2 700 kG ), a z dopalaniem 1 x 33,12 kN ( 1 x 3 380 kG ).
Dopalacz połączony jest z silnikiem i stanowi przedłużoną i odpowiednio uformowaną rurę wylotową. Umieszczono tam zestaw wtryskiwaczy, przez które dostarczane jest dodatkowe paliwo, a jego spalenie wywołuje wzrost ciągu. Dopalacz zakończony jest regulowaną dyszą. W czasie pracy dopalacza, dysza wylotowa jest całkowicie otwarta. Przy wyłączonym dopalaczu ruchome segmenty zwierają się zmniejszając przekrój otworu wylotowego. Paliwo do silnika podaje pompa PCR-1-5. Inne źródła podają informację, że paliwo do silnika podaje górna pompa głównego układu paliwowego PN-9 MA oraz pompa dolna dopalacza PN-14 A. Ciężar silnika suchego to 989 kg, długość całkowita 4,72 m., resurs 200 godzin.
Paliwo umieszczono tylko w kadłubie, w identyczny sposób jak w myśliwcu Lim-1 / -2. Główny zbiornik paliwa typu miękkiego ( gumowy ) umieszczono pomiędzy kabiną, a silnikiem i ma pojemność 1 250 litrów. Drugi zbiornik typu metalowego składa się z dwóch połówek obejmujących silnik w tylnej części kadłuba. Ma pojemność 2 x 165 litrów.
Wewnętrzny zapas paliwa można powiększyć poprzez zastosowanie zbiorników podwieszanych pod skrzydłami o pojemności 2 x 400 litrów. Zbiorniki te wykonane są z blachy duraluminiowej lub tworzywa sztucznego. Istnieje możliwość ich zrzutu podczas lotu.
Wyposażenie Lim-6 bis: Pilot posiadał do dyspozycji przyrządy: wysokościomierz WD-17, prędkościomierz KUS-1200, sztuczny horyzont AGI-1, wariometr WAR-75, wskaźnik radiokompasu ARK-5, przyrządy kontroli pracy silnika i różnych instalacji.
Do celowania służył półautomatyczny, żyroskopowy celownik ASP-4 NM ( jego głowica umieszczona jest w kabinie nad tablicą przyrządów ) z radio-dalmierzem SRD-1 M. Skuteczny zasięg prowadzenia ognia przy tym systemie wynosił do 2 000 m. Jeżeli samolot nie posiadał radio-dalmierza wówczas celownik współpracował z odległościomierzem optycznym, ale zasięg przy tej kombinacji spadał do 800 metrów.
Strzeleckie uzbrojenie samolotu Lim-6 bis, umieszczono na lawecie opuszczanej dla przeprowadzenia obsługi. W jego skład, zwykle wchodzi jedno działko N-37 D ( lub podobne ) z zapasem 40 sztuk naboi i dwa działka NR-23 ( lub podobne ) z zapasem 80 sztuk naboi na każde działko. Bywają też samoloty z mniejsza ilością działek; np. 1 kal. 37 mm i 1 kal. 23 mm. Uzupełnieniem jest fotokarabin typu S-13.
Stałym wyposażeniem samolotu jest także elektrorakietnica EKSR-46 zabudowana w stateczniku pionowym, blisko jego nasady. Ma cztery rakiety sygnałowe w różnych barwach.
Uzbrojenie zewnętrzne podwieszane jest na 4 węzłach podskrzydłami. Na węzłach wewnętrznych można stosować wyrzutnie Mars-2 z 16 n.p.r. kalibru 57 mm ( S-5, S-5M, S-5K ) oraz bomby ( OFAB-100, SAM-100 MN, AO-50-100, ZAB-100-114, P-50, FOTAB-100-50 ). Na zewnętrznych węzłach podwieszeń można było mocować dodatkowo bomby o masie do 250 kg ( FAB-250 TS, RBK-250, ZAB-250-200, AGITAB-250-85 ), zbiorniki z mieszaniną zapalającą ZB-360, dodatkowe zbiorniki paliwa PTB-400 lub BG-2.
Uzbrojenie Lim-6 bis sklasyfikowana w następujących wariantach;
1S-0-0.0 – bez podwieszeń. 1S-001.0 – z podwieszonymi bombami 2×100 kg na wewnętrznych węzłach podwieszeń. 1S-2-5-5.1 – z 2 bombami 250 kg na zewnętrznych i 2 bombami 100 kg na wewnętrznych węzłach podwieszeń. 1S-2-5.2 – z 2 bombami 250 kg na zewnętrznych i z wyrzutniami Mars-2 na wewnętrznych węzłach podwieszeń. 1S-2-4.1 – z podwieszonymi dwoma zbiornika mi paliwa po 400 litrów na zewnętrznych i 2 bombami 100 kg na wewnętrznych węzłach podwieszeń. 1S-2-4.2 – z podwieszonymi 2 zbiornikami paliwa po 400 litrów na zewnętrznych i wyrzutniami Mars-2 na wewnętrznych węzłach podwieszeń. 1S-0-4.2 – z 2 dodatkowymi zbiornikami paliwa po 400 litrów na zewnętrznych węzłach podwieszeń. 1S-2-2.2 – z podwieszonymi 4 wyrzutniami Mars-2.
Opracował Karol Placha Hetman