Kielce 2025-09-06
Samolot wczesnego ostrzegania SAAB GlobalEye.
Samolot SAAB GlobalEye należy do typu powietrznych systemów wczesnego ostrzegania i kontroli (AEW&C). Samoloty tego typu są zaprojektowane do wykrywania samolotów, okrętów, pojazdów, pocisków i innych nadlatujących statków powietrznych z dużych odległości, a także do dowodzenia i kontroli nad polem walki podczas starć powietrznych, poprzez informowanie i kierowanie sojuszniczymi myśliwcami i samolotami szturmowymi. System radarowy w samolotach AEW&C, używany na dużej wysokości, pozwala operatorom na wykrywanie i śledzenie celów oraz odróżnianie samolotów własnych od obcych, w czasie rzeczywistym i z dużo większej odległości, niż radary naziemne. Platforma SAAB GlobalEye składa się z zestawu czujników wykorzystujących przede wszystkim radar Erieye ER (Extended Range) firmy SAAB i system misji.
Dla systemu SAAB GlobalEye wybrano platformę w postaci samolotu Bombardier Global 6000, ewentualnie samolot Global 6500. W rzeczywistości samolot opracowywany został przez firmę SAAB (Szwecja), a firma Bombardier (Kanada) przekazuje tylko samolot Jet Business. Samolot pierwszy lot wykonał w marcu 2018 roku. Pierwszy samolot został wprowadzony do służby w kwietniu 2020 roku. W 2021 roku, samolot kosztował 509 milionów dolarów. Do tej pory (2024 rok) sprzedano 5 samolotów dla wojsk Zjednoczonych Emiratów Arabskich. W produkcji są kolejne samoloty dla innych odbiorców.
W lutym 2016 roku, szwedzka firma Saab ogłosiła rozpoczęcie programu integracji wariantu swojego systemu radarowego Erieye z kanadyjskim samolotem biznesowym dalekiego zasięgu Bombardier Global 6000, w celu stworzenia specjalistycznego samolotu wczesnego ostrzegania i kontroli (AEW&C). Platforma ta jest powszechnie nazywana GlobalEye. Firma SAAB oświadczył, że uruchomienie programu było odpowiedzią na zainteresowanie ze strony potencjalnych klientów. System rozpoznawczy Erieye był poprzednio montowany na platformach; szwedzkim Saab 340 AEW&C oraz brazylijskim Embraerze R-99. Napad towarzysza Putina na Ukrainę, w dniu 24 lutego 2022 roku, ukazał konieczność zwiększenia wydatków finansowych państw w Europie Środkowej na systemy obronne. W efekcie systemem SAAB GlobalEye zainteresowało się kilka kolejnych krajów. W dodatku, firma SAAB uzyskała dodatkowe uzupełniające certyfikaty samolotu Global 6000 do konfiguracji GlobalEye. To umożliwia ubieganie się o kolejne kontrakty. W dodatku, zamówienia na kolejne samoloty Bombardier Global 6000, pozwoliło na utrzymanie firmy Bombardier w dobrej kondycji finansowej. Pamiętajmy, że parę lat temu, firma stała na granicy bankructwa, z powodu programu Bombardier C-series 300, który został kupiony przez koncern Airbus (A220).
Proces produkcji SAAB GlobalEye obejmuje dostawę do Szwecji gotowych samolotów Global 6000, do fabryki w Linköping. Tutaj samolot jest demontowany i przygotowywany do montażu nowych systemów i wyposażenia. Modyfikacje obejmują wzmocnienie zarówno płatowca, jak i skrzydeł. Wzmacnia się wręgi do których jest montowany radar, który umieszcza się na grzbiecie. Montowane są dodatkowe powierzchnie, które mają stabilizować samolot w powietrzu. Na końcach skrzydeł montuje się sensory walki elektronicznej. Pod kadłubem, pod kopułą montowane są inne systemy rozpoznawcze. Zmiany aerodynamiczne obejmują zastosowanie wyższego statecznika pionowego oraz kilku kierownic aerodynamicznych umieszczonych pod tylną częścią kadłuba. Usterzenie poziome otrzymały dodatkowe kierownice aerodynamiczne z sensorami. Montowany jest dodatkowy sprzęt zasilający i chłodzący. Aby poprawić przeżywalność, zainstalowano system samoobrony, składający się z odbiorników ostrzegania laserowego i radarowego, a także wyrzutnie środków obronnych.
Firma SAAB ma zdolność produkcyjną trzech samolotów w ciągu jednego roku, a zamówiony samolot zostanie dostarczony w ciągu 36 miesięcy. W dniu 23 lutego 2018 roku, SAAB zaprezentował pierwszy samolot rozpoznawczy GlobalEye. Z początkiem marca 2018 roku, rozpoczęto testy naziemnie, razem z kołowaniem. W dniu 14 marca 2018 roku, pierwszy GlobalEye odbył swój dziewiczy lot z Linköping. Samolot był pilotowany przez pilota doświadczalnego Saaba Magnusa Fredrikssona. Pierwszy lot trwał 1 godzinę i 46 minut. Program testów był bardzo rozległy i samolot latał niemal każdego dnia. W styczniu 2019 roku, drugi samolot wykonał swój pierwszy lot.
Głównym czujnikiem GlobalEye jest radar wczesnego ostrzegania Erieye ER (AEW). Radar waży około 1 000 kg. Firma SAAB podaje, że zasięg radaru wynosi do 450 km (216 nm) dla systemu radarowego AEW na wysokości operacyjnej 30 000 ft i 550 km na wysokości 35 000 ft. W porównaniu z wcześniejszymi wersjami radaru Erieye, firma SAAB twierdzi, że wykrywalność wzrosła o 70 %. Osiągnięto to poprzez zastosowani nowych technologii, takich jak moduły nadawczo-odbiorcze wykorzystujące związek azotku galu. Oprócz radaru AEW, GlobalEye jest wyposażony w dodatkowe czujniki. Należą do nich radar dozoru morskiego Seaspray 7500E, dostarczony przez włoski koncern zbrojeniowy Leonardo. Radar Seaspray charakteryzuje się radarem z syntetyczną aperturą i trybami naziemnego wskazywania ruchomych celów. GlobalEye posiada również czujnik elektrooptyczny/podczerwony, który znajduje się w przodzie kadłuba. Inne wyposażenie misji obejmuje łącza danych, komunikację głosową i satelitarną oraz zestaw dowodzenia i kontroli. Ten ostatni składa się z pięciu pokładowych stanowisk operatorskich. GlobalEye może być obsługiwany bez operatorów pokładowych, przesyłając zamiast tego strumieniowo sygnały z nadzoru do stacji naziemnych. GlobalEye może jednocześnie wykonywać zadania nadzoru powietrznego, morskiego i naziemnego. System jest również zdolny do wykrywania pocisków balistycznych. Samolot praktycznie wykrywa całe spektrum statków powietrznych, nawodnych i naziemnych.
W listopadzie 2015 roku, Zjednoczone Emiraty Arabskie zamówiły system, który określają jako Swing Role Surveillance System (SRSS), w ramach umowy o wartości 1,27 miliarda dolarów. W lutym 2017 roku, Zjednoczone Emiraty Arabskie skorzystały z opcji zakupu kolejnego, trzeciego GlobalEye w ramach umowy o wartości 238 milionów dolarów. W kwietniu 2020 roku, Zjednoczone Emiraty Arabskie odebrały swój pierwszy samolot. We wrześniu 2024 roku, dostarczono ostatni, piąty samolot dla tego kraju.
Francja w dniu 18 czerwca 2025 roku, zamówiła dwa samolotu z opcją na kolejne dwa. Nie można wykluczyć, że będą to pierwsze GlobalEye zabudowane na samolocie Bombardier Global 6500. Szwecja zamówiła trzy samoloty i jeden w opcji. Szwecja chce uzupełnić samolotami sprzedane Polsce dwa samoloty SAAB 340 AEW&C oraz dwóch maszyn przekazanych Ukrainie (informacja z 29 maja 2025 roku). Do 2025 roku, Szwecja zakontraktowała trzy samoloty. Wsród zainteresowanych są takie kraje jak: Kanada, Finlandia, Dania, Grecja, Korea Południowa. Pamietajmy, że jest konkurent w postaci samolotu Boeing E-7 Wedgetail, który ma większe możliwości, ale jest droższy w zakupie i eksploatacji.
Samolot SAAB GlobalEye jest oferowany Polsce. Tym bardziej, że Wojsko Polskie eksploatuje dwa samoloty SAAB 340 AEW&C, które są eksploatowane w Brygadzie Lotnictwa Marynarki Wojennej. Podczas Międzynarodowego Salonu Przemysłu Obronnego w Kielcach, który odbył się od 2 do 5 września 2025 roku, SAAB prezentował kompleksowy system rozpoznania z powietrza SAAB GlobalEye. Jednak w obecnej sytuacji Wojska Polskiego, są to plany odległe.
Kluczowe różnice między Global 6000, a Global 6500.
Silniki i zużycie paliwa; Global 6000 używa silników Rolls-Royce BR710A2-20 o ciągu ~14 750 lb (≈ 65,6 kN). Global 6500 otrzymał nowoczesne silniki Rolls-Royce Pearl, każdy o większym ciągu ~15 125 lb (≈ 67,3 kN). Silniki Pearl są bardziej efektywne: nawet o ~13 % mniejsze zużycie paliwa, oferując większy zasięg i niższe koszty operacyjne. Zasięg i prędkość; Global 6000 – zasięg około 6 000 NM (11 112 km) przy prędkości przelotowej Mach 0.85, maksymalna Mach 0.89. Global 6500 – zasięg zwiększony do 6 600 NM (12 223 km) przy tej samej typowej przelotowej Mach 0.85, maksymalna Mach 0.90. Start i lądowanie oraz osiągi lotniskowe; Oba modele mają porównywalną wysokość operacyjną – do 51 000 ft. Global 6000: dystans startu ~6 476 ft, lądowania ~2 236 ft. Global 6500: start ~6 370 ft (krótszy), lądowanie identyczne ~2 236 ft. Dodatkowo zastosowano skrzydło Smooth Flex, które tłumi turbulencje i poprawia osiągi na mokrej nawierzchni. Kabina i wnętrze; Wymiary kabiny są niemal identyczne w obu modelach: Wysokość: 6 ft 2 in (1,88 m). Szerokość: ok. 7 ft 11 in (2,41 m). Długość: ok. 43 ft 3 in (13,18 m). Oba samoloty oferują miejsce dla maksymalnie 17 pasażerów. Zarówno Global 6000, jak i 6500, mają ok. 195 ft³ (ok. 5,5 m³) przestrzeni bagażowej wewnętrznej. Global 6500 posiada odświeżone wnętrze inspirowane modelem Global 7500 oraz zaawansowany kokpit Vision z opcją Combined Vision System (CVS) – łączy wizję syntetyczną i ulepszoną, ułatwiając lot w trudnych warunkach. Koszty eksploatacji; Szacowany koszt operacyjny: Global 6000 – ok. $5 150/godz. Global 6500 – niższy: ok. $4 900/godz. Cena katalogowa: Global 6000 – ok. $62 mln. Global 6500 – ok. $56 mln.
Opracował Karol Placha Hetman