Kraków 2013-06-20
Radary.
Z uwagi na fakt, że Polskie osiągnięcia w dziedzinie radiolokacji są znaczące i na światowym poziomie, będziemy często odwoływać się do polskiego sprzęt radiolokacyjny. Tu ważna uwaga; W latach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej była to dziedzina ściśle tajna i ważna dla naszego państwa. Dlatego niewiele informacji trafiło do przekazu publicznego. Po przemianach społecznych skierowaliśmy swoje zainteresowania na technologię i technikę Zachodnią, pozostawiając Polską Radiolokację samej sobie. Przykład; W 2010 roku, w Skansenie Radiolokacji, koło Jeleniej Góry, dwudziestoparoletni inżynier, patrząc na antenę radiolokatora Jawor-M2, mówi poważnie – „Jaka ciekawa karuzela”. Kiedy podaję mu kilka faktów, otwieraze zdziwieniem oczy i mówi pytająco – „U nas? W Polsce?”.
Opis zdjęcia: Radar naprowadzania artyleryjskiego SON-9A, był produkowany w Polsce od około 1958 roku. Służył do naprowadzania i kierowania ogniem armat przeciwlotniczych średniego kalibru, na przykład; KS-12, KS-18.
Sytuacja w Polsce.
Powojenny (1945r.-1949r.) stan Polskiej Nawigacji był dopiero na etapie tworzenia. Żadne z Polskich lotnisk cywilnych nie posiadało stacji radiolokacyjnej. Jedynie lotniska; Warszawa, Poznań, Gdańsk i Katowice były wyposażone w stacje goniometryczne (goniometr), pracujące na falach średnich, potrafiące namierzyć zbliżający się samolot z odległości nie większej niż 40 km. Nawet jak na tamte czasy, urządzenia te były przestarzałe, trudne w użyciu i o małych możliwościach. Pierwsze stacje radiolokacyjne pojawiły się na terenie Polski wraz z armią sowiecką. Radary te były produkcji USA i stanowiły pomoc materialną USA dla chwilowego sojusznika, w pokonaniu armii germańskiej. Zostały one zainstalowane na Wybrzeżu Bałtyckim w Świnoujściu, Kołobrzegu i Słupsku. Z powodu napięć międzynarodowych, Kreml polecił Wojsku Polskiemu, organizowanie własnych jednostek radiolokacyjnych, na bazie skromnej ilości radarów przekazanych z USA.
Pierwszą Polską jednostką, wyposażoną w sprzęt produkcji USA, była 6. Kompania Radarowa, sformowana na LotniskuBemowo w 1949 roku. Jednostka na stan otrzymała następujące stacje radiolokacyjne; AN/TPS-3, SCR-527 i SCR-584 (wszystkie po jednym egzemplarzu). Wiosną 1950 roku, kompania została przebazowano do Modlina, gdzie odbyły się pierwsze ćwiczenia z wykorzystaniem posiadanego sprzętu radiolokacyjnego. W 1952 roku, 6. Kompania Radarowa, została przeniesiona do Radiowa koło Warszawy. Następnie jednostka przekazała posiadany sprzęt tworzonej w Beniaminowie koło Warszawy, Oficerskiej Szkole Radiotechnicznej. Szkoła ta w 1955 roku, została przeniesiona do Jeleniej Góry. 6. Kompania Radarowa otrzymała nowy sprzęt; sowieckie radar P-3A i P-20 oraz nadal zajmowała się szkoleniem specjalistów- radiotechników.
Radar SCR-270 (AN/TPS-3).
Amerykański radar AN/TPS-3 należy do grupy naziemnych stacji radiolokacyjnych, przewoźnych. Radar jest następcą radaru SCR-270 (Radio Signal Corps Model 270). Model SCR-270 zwany jest także jako radar Pearl Harbor, bo tam po raz pierwszy został zainstalowany i wykrył na 30 minut przed atakiem formacje japońskich samolotów. Dlatego także został nazwany radarem wczesnego ostrzegania. Radar AN/TPS-3 został opracowany w 1943 roku, jako konstrukcja lekka, przewoźna, o średnim i dalekim zasięgu. Przeznaczony do wczesnego wykrywania nadlatujących samolotów. Pierwsze egzemplarze zostały dostarczone do Europy na front zachodni. Wykorzystano je między innymi w Normandii.
Radar obsługuje drużyna złożona z 4 żołnierzy. Rozwinięcie radaru wykonywano w 30 minut. W sprzyjających warunkach radar wykrywa średni bombowiec z odległości 193 km (120 mil).
Podstawowe dane techniczne TPS-3; Częstotliwość: 590 MHz do 610 MHz, Długość fali; 50 cm, Moc wyjściowa: 200 kW, Szerokość impulsu: 1,5 μseconds, Częstotliwość powtarzania impulsu: 200 pps, Zasięg: 120 mil, Pułap operacyjny; do 30 000 ft, Azymut 360 stopni, Antena z reflektorem parabolicznym, o średnicy 10 ft, prędkość obrotowa; 5 obrotów/minutę. Błądpomiaru 2 mile. Masa całkowita 1 200 kg. Możliwy transport samolotami. Zbudowano (zamówiono) 687 sztuk. Producent Western Electric (?).
Radar SCR-527.
Amerykański radar SCR-527 to stacja radiolokacyjna obserwacji okrężnej. Przeznaczona do zadań ostrzegawczych. Została opracowana także na bazie radaru SCR-270 (Radio Signal Corps Model 270). Pracuje na częstotliwości 208 MHz, długość fali 1,43 m. Ma układ dwuantenowy; nadawcza i odbiorcza. Uzupełnieniem posterunku radiolokacyjnego jest wysokościomierz radiolokacyjny AN/TPS-10 i urządzenie identyfikacyjne IFF.
Radar SCR-584.
Amerykański radar SCR-584 (short for Signal Corps Radio-584) to stacja radiolokacyjna przeznaczona do kierowania ogniemartylerii. Została opracowana w 1941 roku, w Massachusetts Institute of Technology (MTI). Radar wyposażono w jedną antenę z okrągłym reflektorem. Antena obraca się z prędkością 6 obrotów/minutę. Jednocześnie zmienia kąt podniesienia, o 4 stopnie co jeden obrót, w zakresie 10-90 stopni. Tak pracuje antena w zakresie poszukiwania. Gdy radar przechodzi na śledzenie, jej głowica antenowa wiruje z prędkością 1 400 obrotów/minutę. Pierwsze egzemplarze trafiły do Europy na front zachodni. Pierwsze bojowe użycie nastąpiło w lutym 1944 roku, w pobliżu Ancium. Do sierpnia 1945 roku, zbudowano 1 710 egzemplarzy. Cena jednostkowa wynosiła 100 000 $. Urządzenie było jednym z najbardziej zaawansowanych tego typu urządzeń podczas II wojny światowej, a przy tym łatwy w obsłudze.
Podstawowe dane SCR-584; magnetron typu 2J32, zasięg wykrywania 40 mil (63 km), zasięg śledzenia 18 mil (29 km), moc w impulsie 250-300 kW, długość fali 10 cm, częstotliwość 2 700-2 900 MHz (cztery zespoły). Błąd zasięgu wynosi około 20 m. Błąd w azymucie do 1 mili (0,06 stopni).
Dalsze działania w Polsce.
W listopadzie 1949 roku, oprócz 6. Kompania Radarowej powstała cała struktura przyszłych Wojsk Radiotechnicznych. Sformowano Główny Posterunek Obserwacyjno-Meldunkowy w Pyrach koło Warszawy. Od początku 1950 roku, organizowano pododdziały obserwacyjno-meldunkowe. Sformowano; 49. Samodzielny Batalion Obserwacyjno-Meldunkowego w Wałczu, 31. Samodzielny Batalion Obserwacyjno-Meldunkowego w Poznaniu (w 1951 roku), 25. Samodzielny Batalion Obserwacyjno-Meldunkowego w Chorzowie oraz 5. Kompanię Obserwacyjno-Meldunkową. Pododdziały te tworzyły sieć posterunków obserwacyjno-meldunkowych wzdłuż północnej, zachodniej i południowej granicy państwa oraz wokół stolicy.
W 1952 roku, wprowadzono na uzbrojenie jednostek obserwacyjno-meldunkowych pierwsze stacji radiolokacyjne P-3 (P-3A) i P-20. Na tej bazie, w składzie Wojsk Lotniczych w Malborku sformowano 11. Samodzielną Kompanię Radiotechniczną. Rozwinięto w niej radiolokacyjne posterunki (RLP) na Lotniskach; Malbork (RLP-107), Słupsk (RLP-108), Czyżyny (RLP-109). Jednostki otrzymały na stan sowieckie radary P-3A. Wraz ze wzrostem możliwości, przybyło zadań. Obok powiadamiania, o sytuacji powietrznej pojawił się obowiązek radiolokacyjnego zabezpieczenia naprowadzania samolotów myśliwskich na cele powietrzne.
Sowiecki radar P-3.
Sowiecki radar P-3, zwany także jako Pegmantit-3 jest radarem zakresu VHF, dwu współrzędnym (2D, podaje azymut i odległość). To praktycznie pierwszy radar opracowany i produkowany w CCCP. Został opracowany na podstawie sprzętu amerykańskiego, otrzymanego w ramach pomocy pod koniec II wojny światowej. Wymagania na nowy radar opracowało wojsko, a zatwierdzono na Kremlu.
W wymaganiach zawarto; wykrycie samolotu w odległości nie mniejszej niż 130 km. Czas reakcji nie więcej niż 25 sekund. Zakres w azymucie 360 stopni. zakres w elewacji 4-18 stopni. Dokładność w azymucie minimum 650 m. Dokładność w zasięgu nie mniej niż 700 m. Konstruktorami byli inżynierowie biura projektowego przy zakładzie Nr 197, znanym jako zakłady Władimira Ilicza Lenina w Moskwie. Oddział radiolokacyjny zakładu, został przeniesione do Niżnego Nowogrodu i tamfunkcjonowały jako Instytut Inżynierii Radiowej – NNIIRT). Prace nad radarem trwały od początku 1946 roku, a do produkcji i na uzbrojenie radar P-3 wszedł w 1947 roku.
Produkowano wersję stacjonarną P-3A i mobilną P-3M (W zestawie były dwa samochody. Radar ma osobną antenę nadawcza i odbiorczą. Antena odbiornika złożona jest z dwóch anten umieszczonych jedna nad drugą. Różnica faz pomiędzy górną i dolną anteny Yagi użyto do obliczenia kąta pochylenia, które mogą być następnie wykorzystane do określenia wysokości docelowego wykrytego obiektu. Dlatego czasami można spotkać określenie, że radar P-3 był trój-współrzędny (3D). Kąt elewacji został oznaczony przez tak zwany Goniometr. Radar P-3 szybko się zestarzał i został zastąpiony bardziej poręcznym radarem P-8.
Podstawowe dane radaru P-3; miał moc 80-100 kW i czasu trwania impulsu 10-15 mikrosekund. Zasięg 120-150 km. Azymut 360 stopni. Pułap 10 000 m. Dokładność w azymucie 1 500 m. Dokładność w zasięgu 1 500 m.
Sowiecki radar P-20.
Sowiecki radar P-20 Peryskop (Перископ). Prace nad radarem rozpoczęto w 1946 roku, w Instytucie Badawczym Nr 20, połączony później z Instytutem Inżynierii Radiowej – NNIIRT w Niżnym Nowogrodzie. Instytut otrzymał zadanie opracowania stacjonarnego i mobilnego radaru ostrzegania kontroli naziemnej i przechwytywania dla sowieckiego lotnictwa. P-20 był pierwszym radarem imperium moskiewskiego o decymetrowej długości fali, oraz pierwszym radarem trój-współrzędnym (3D). Prototyp zbudowano w 1947 roku, a w 1949 roku, został wprowadzony do uzbrojenia. P-20 w wersji mobilnej składa się zestawu 8 ciężarówek Ził-151 i przyczep. System antenowy złożony z dwóch parabolicznych anten. Jedna z anten jest nachylona pod kątem 45 stopni. To powoduje, że każdy cel na wskaźniku pojawia się dwa razy. Odległość między tymi dwoma echami pozwala operatorowi oszacować wysokość (pułap) poruszającego się obiektu. Radar ma 4 wskaźniki do wyświetlania, plus jeden panoramiczny. Radar ma 5 odrębnych kanałów; trzy dla górnej anteny, dwa dla dolnej. Każdy kanał używa innejczęstotliwości. Radar P-20 stał się protoplastą serii radarów, w tym P-30, P-35 i P-37.
Podstawowe dane radaru P-20; Stacjonarny i mobilny radar ostrzegania kontroli naziemnej i przechwytywania celów powietrznych, trój-współrzędny (3D). Zasięg 250 km (155 mil). Moc do 1 MW. Zasięg w elewacji 18 km (60 000 ft). Azymut 360 stopni. Dokładność 460 m w zasięgu i 1,5 stopnia w azymucie.
Reorganizacja systemu wykrywania.
W latach 1952r.-1955r., zarządzeniem Szefa Sztabu Generalnego WP powstały ruchome dywizjony zabezpieczenia ślepego lądowania. Zostały zorganizowane na lotniskach; Bemowo, Słupsk, Pruszcz Gdański, Malbork, Mierzęcice, Modlin, Świdwin, Krzesiny, Strachowice, Bydgoszcz, Sochaczew, Łęczyca, Babimost, Orneta, Zegrze Pomorskie, Debrzno, Goleniów, Nowe Miasto nad Pilicą, Łask, Balice i Mińsk Mazowiecki. Dywizjony otrzymują na stan radiolatarnię bliższą i dalszą z radionamiernikiem i systemem świetlnym oraz radiolokacyjny system ślepego lądowania RSP-5. W 1957 roku, dywizjony ślepego lądowania włączono w skład batalionów lotniczo-technicznych, jako kompanie ziemnego zabezpieczenia lotów.
Także w okresie 1952r.-1955r., przeformowano istniejące bataliony obserwacyjno-meldunkowych w pułki radiotechniczne. W sumie sformowano pięć radiotechnicznych. W 1954 roku, powstaje Centralny Ośrodek Szkolenia Specjalistów Radiolokacji w Przasnyszu.
Z początkiem 1955 roku, w Polsce pracowały 32 stacje radiolokacyjne, a z początkiem 1956 roku, na uzbrojeniu było 65 stacjiradiolokacyjnych, chociaż etat przewidywał 202 stacji radiolokacyjnych. W tym czasie Wojska Lotnicze i Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju liczyły około 73 000 żołnierzy, z czego w Wojskach Radiotechnicznych służyło około 10 000 żołnierzy.
W tym miejscu ważna uwaga. Od 1957 roku, radiolokacja w Polsce zaczęła się rozwijać w kilku kierunkach. Pierwszym i podstawowym nurtem jest obrona suwerenności państwowej, poprzez wykrywanie wszelkich form naruszenia przestrzeni powietrznej Polski. Drugim krokiem, w tym nurcie, było wykorzystanie zdobytych informacji i podjęcie przeciwdziałania (artyleryjskiego, lotniczego lub morskiego). Drugim nurtem było wykorzystanie radiolokacji w systemach kierowania działaniami zaczepnymi na terenie Polski lub nawet poza jej granicami. Trzecim nurtem stała się kontrola cywilnego ruchu, który szybko został uporządkowany i wprowadzony w korytarze powietrzne. I wreszcie czwartym nurtem stała się pomoc załogom samolotów i śmigłowców w lądowaniach w nocy i w trudnych warunkach pogodowych. Taki stan rzeczy trwałniezmiennie do 1989 roku.
System ślepego lądowania RSP-5 i kolejne.
Na wstępie trzeba zaznaczyć, że system ten składa się z dwóch głównych elementów; dwóch naziemnych radiolatarni (NDB) oraz układu radiolokacyjnego azymutalnego i elewacyjnego (RSL, PAR). System został opracowany w 50-latach, ale jego wdrażanie było długotrwałe. Wynikało to z unikania ryzykownych lądowań w trudnych warunkach atmosferycznych, poprzezodlot na lotnisko zapasowe. Na Zachodzie podobny system wdrożono pod koniec 40-lat i użytkowano do połowy 60-lat, kiedy został zastąpiony dużo lepszym systemem zwanym popularnie ILS (chociaż ten poprzedni także nazywano ILS).
RSP to Radiołokacjonnaja Sistiema Posadki, a po Polsku Radiolokacyjny System Lądowania (RSL).
Przemysłowy Instytut Telekomunikacji.
W dziedzinie radiolokacji, w okresie międzywojennym największe osiągnięcia mieli Brytyjczycy i Amerykanie. Niemniej jednak, w innych krajach także prowadzono badania w tej dziedzinie. Również Rzeczypospolita Polska miała swoje osiągnięcia. W pracach teoretycznych nie odstawaliśmy od czołówki. Na szerszą skalę prace rozwinięto po otwarciu w 1929 roku, Instytutu Radiotechnicznego w Warszawie, a następnie w 1934 roku, utworzono Przemysłowy Instytut Telekomunikacji. Do najważniejszych osiągnięć Przemysłowego Instytutu Telekomunikacji (w technice mikrofalowej) należą prace nad generatorami magnetronowymi na fale decymetrowe oraz modele lamp specjalnych na fale o długości 9 cm. Wybuchła II wojna światowa, a już jesienią 1944 roku, Państwowy Instytut Telekomunikacji wznowił działalność. Państwowy InstytutTelekomunikacji podjął współpracę z Katedrą Radiolokacji Politechniki Warszawskiej. Jednym z pierwszych osiągnięć był model radaru na fale metrowe. Zbudowano go w 1949 roku, a oznaczono RS-1. W 1951 roku, opracowano pierwszy Polskiradar Nysa-A.
Wojskowe Zakłady Radiowe Rawar / Radwar.
Za dynamicznie rozwijającym się lotnictwem wojskowym zaczął podążać Polski Przemysł Zbrojeniowy. W 1954 roku, powołano do istnienia Zakłady Radiowe T-1. Później zmieniły one nazwę na WZR Rawar, a wreszcie na Centrum Naukowo-Produkcyjne Elektroniki Profesjonalnej Radwar (CNPEP Radwar). Chociaż bardziej znane są z potocznej nazwy Rawar i Radwar. Zakłady miały zajmować się produkcją urządzeń radiolokacyjnych. Pierwszymi produktami były budowane na sowieckiej licencji radary kierowania ogniem artylerii przeciwlotniczej serii SON. Kilka egzemplarzy tych radarów zostało sprzedanych do Syrii, co zapoczątkowało eksport Polskich wyrobów radiolokacyjnych poza Układ Warszawski. Jednak już z chwilą powstania zakładów, przystąpiono do prac nad własnymi konstrukcjami, pod wspólną nazwą Nysa. Radar Nysa-A. Nysa-B to wysokościomierz radiolokacyjny. Nysa-C to stacja ostrzegawcza. Już z początkiem 60-lat odnotowano pierwsze Polskie sukcesy eksportowe. Dużą partię radarów sprzedano Indonezji, z którą umowę podpisano w 1959 roku. Kolejną umowę podpisano z Syrią i Sri Lanką, a dostawy rozpoczęto w 1962 roku. Nie należy zapominać, o stałej produkcji na potrzeby Układu Warszawskiego.
Kolejnym zestawem radiolokacyjnym był radar obserwacyjny Jawor oraz wysokościomierz Bogota. Był to hit eksportowy. Parametrami równał się z wyrobami renomowanych firm zachodnich, jakościowo im nie ustępował, a cenowo bił na głowę. Tylko sytuacja geopolityczna wymuszała takie kierunki eksportu.
Centrum Naukowo-Produkcyjne Elektroniki Profesjonalnej Radwar produkował na potrzeby Wojska Polskiego, a także na eksport całą gamę systemów radiolokacyjnych, jako jeden z nielicznych producentów tego typu sprzętu na świecie. Właśnie dzięki firmie Radwar i współpracującym z nim cywilnym i wojskowym placówkom naukowo-badawczym, przede wszystkim z Przemysłowym Instytutem Telekomunikacji (PIT) i Wojskową Akademią Techniczną, przez cały miniony okres udało się w dużym stopniu zabezpieczyć wyposażenie wojska w nowoczesne radary ostrzegawcze i systemy dowodzenia obroną powietrzną, produkowane wyłącznie w kraju i oparte o Polską myśl techniczną. W żadnej chyba dziedzinie sprzętu wojskowego Polska nie miała tak dużych osiągnięć jak właśnie w technice radiolokacyjnej.
W 70-latach, wzrost zapotrzebowania na wyrafinowane, elektroniczne systemy uzbrojenia był podstawą zmian organizacyjnych. W 1977 roku, powstało Centrum Naukowo-Produkcyjne Elektroniki Profesjonalnej RADWAR, skupiającecztery zakłady: Rawar, Zdrad, Profil i Anten.
Prowadzono również produkcję na rynek cywilny. Opracowano kilkanaście stacji radiolokacyjnych serii Avia do kontroli ruchu powietrznego, które także były przedmiotem eksportu. W firmie Radwar powstało kilkanaście typów okrętowych radarów nawigacyjnych, które były Polską specjalnością w ramach RWPG. W 1958 roku, opracowano pierwszy Polski morski radar nawigacyjny typu RWM-61 Bałtyk. To tutaj opracowano także kilka typów radarowych mierników prędkości (tak nielubianych przez kierowców samochodów), które były używane przez Milicję, a następnie Policję.
W 80-latach powstały kolejne generacje Polskich radarów. W okresie tym opracowano wysokościomierz Nida oraz radar do wykrywania celów nisko lecących Narew. Była to rodzina stacji radiolokacyjnych typu N-2X, w skład której wchodziły N-21 – mobilny radar na pojeździe gąsienicowym (eksport do Indii), N-23 – stacja brzegowa oraz N-25 – wersja okrętowa radaru. Wszystkie z nich wykorzystywały najnowsze osiągnięcia technologiczne: w pełni koherentny system nadawczo-odbiorczy, funkcje cyfrowego przetwarzania sygnału oraz automatycznego śledzenia tras. Ostrzegawcza stacja radiolokacyjna N-31 orazwysokościomierz N-41, przewidziane głównie jako system obrony powietrznej terytorium danego kraju, były również ważnym nowym produktem Radwar tamtego okresu. Były również eksportowane do Rumunii. W tym okresie kolejnym dużym odbiorcą Polskich wyrobów radiolokacyjnych stała się Libia. Zakupiła ona kompleksowy system obrony powietrznej i ochrony wybrzeża.
W 1992 roku, rozpoczęto produkcję pierwszej Polskiej trój-współrzędnej stacji radiolokacyjnej o nazwie N-11, opracowanej przez Przemysłowy Instytut Telekomunikacji. Zaprojektowany w oparciu o technologie dostępną dla Polskich inżynierów w połowie 80-lat radar N-11 wymagał gruntownej modernizacji, aby sprostać wymaganiom klientów w tak szybko rozwijających się dziedzinach jak cyfrowe przetwarzanie sygnałów i danych, zobrazowanie rastrowe oraz transfer danych. Niezbędnej modernizacji N-11 dokonali inżynierowie Radwar.
W 90-latach Radwar otrzymał dwa istotne kontrakty. Jeden dotyczył gruntownej odnowy systemu identyfikacji „swój-obcy” (IFF – Identification Friend or Foe) w Polskich Siłach Zbrojnych RP, drugi – samodzielnych systemów przeciwlotniczych. Te dwa przedsięwzięcia zrealizowano z sukcesem we współpracy z krajowymi i zagranicznymi zakładami przemysłowymi.
Instytutu Radioelektroniki.
Instytut Radioelektroniki to placówka naukowa, która wniosła znaczący wkład w rozwój Polskiej Radiolokacji. Geneza powstania Instytutu Radioelektroniki; W 1951 roku, powstała Katedra Radiotechniki Specjalnej przy Fakultecie Wojsk Łączności WAT. W 1955 roku, na bazie Katedry Radiotechniki Specjalnej utworzono Katedrę Radiolokacji i Radionawigacji. W 1968 roku, na bazie Katedry Radiolokacji i Radionawigacji oraz części Katedry Organizacji Łączności oraz Radiolokacyjnego Zabezpieczenia Działań powstał Instytut Rozpoznania i Przeciwdziałania Radioelektronicznego zwany oficjalnie Instytutem nr 4. Kolejne zmiany nastąpiły w 1980 roku, kiedy w ramach reorganizacji uczelni zmieniono nazwę Instytutu na Instytut Radiolokacji. W 1994 roku, do Instytutu Radiolokacji włączono część rozwiązanego Instytutu Układów Elektronicznych, a w 2005 roku, Instytut Radiolokacji przemianowano na Instytut Radioelektroniki (IRE).
Radar SON-4, SON-9A.
Sowiecki radar typu SON-4 (Stacja Orudinooj Nawodki) został opracowany około 1950 roku, dla potrzeb artyleryjskich. Stacja służyła do naprowadzania i kierowania ogniem armat przeciwlotniczych średniego kalibru, na przykład; KS-12, KS-18.W składzie zestawu jest jeszcze agregat prądotwórczy APG-15M. (Poruszany silnikiem Marki GAZ, zasilany benzyną Etyliną o liczbie oktan 86. Generuje prąd; 3 x 230 V, 110 V, 400 Hz. Moc 15 kW. Zużycie paliwa 14 litrów na godzinę.) Radiostacje SON-4 i SON-9A produkowano w Polsce na podstawie sowieckiej licencji od końca 50-lat.
Podstawowe parametry SON-9A; Częstotliwość 400 Hz. Długość fali 10 cm. Moc szczytowa impulsu 250 kW. Czas trwania impulsu 0,8 mikrosekundy. Zasięg wykrywania 55 km. Zasięg automatycznego śledzenia 35 km. Dokładność w azymucie 0,10 stopnia. Dokładność w elewacji 0,10 stopnia. Rozróżnialność w odległości 125 m. Całkowita masa 1 500 kg.
Opracował Karol Placha Hetman