Kraków 2006-08-24
PZL M-28-05 Skytruck dla Straży Granicznej.
W 2005 roku, Polska Straż Graniczna zamówiła samolot patrolowy bazujący na płatowcu M-28-05 z trzeciej serii produkcyjnej nr AJE 003-11. Samolot otrzymał rejestrację SN-60YG. Chwilowo przy dostarczaniu samolotu użytkownikowi miał on rejestrację SP-PDG. Maszynę wyposażono w radar ARS-400M o zasięgu 220 km, głowicę FLIR, skaner morski IR/UV, wyposażenie ratownicze i patrolowe oraz awionikę z żyroskopem laserowym. Napęd są dwa silniki PT 6 A-65 B, które poruszają śmigła Hartzell.
PZL M-28-05 Skytruck SN-60YG Straży Granicznej.
Cywilnym odpowiednikiem Bryzy-bis jest używany od 2006 roku, przez Polską Straż Graniczną samolot zbudowany na bazie M-28-05 Skytruck z trzeciej serii produkcyjnej nr 1 AJE 003-11. Samolot otrzymał rejestrację SN-60YG, a podczas dostarczania dla użytkownika samolot nosił chwilowo rejestrację SP-PDG.
PZL M-28-05 to wersja produkowana od 3 serii produkcyjnej. Zasadnicza różnica pomiędzy wersją -02, a wersją -05 to zupełnie nowe wyposażenie radiowo-nawigacyjne. Zastosowano w kokpicie wyświetlacze EFIS zamiast przyrządów analogowych. Zwiększono zapas paliwa poprzez zabudowę kolejnych zbiorników w skrzydłach. Samolot otrzymał certyfikat na udźwig frachtu 7 500 kg.
Z uwagi na szerokich zakres zadań jakie wykonuje samolot otrzymał on bardzo bogate wyposażenie. Samolot ten wyposażono w radar ARS-400 M, zamontowany pod kadłubem samolotu, o zasięgu 220 km. Samolot wyposażono w głowicę FLIR Star Safire II, skaner morski IR/UV, nowoczesne wyposażenie ratownicze i patrolowe oraz awionikę z żyroskopem laserowym. System nawigacyjny oparty jest na żyroskopie laserowym LCR-92. Samolot ma zamontowany na wysięgniku przyczepionym do pylonu podwozia, pod prawym skrzydłem, sterowany reflektor – szperacz. Samolot nie wykrywa jednak okrętów podwodnych i ma stałe podwozie. Tylne otwierane drzwi pozwalają na zrzut tratwy ratunkowej. Napęd samolotu to dwa silniki PT 6 A-65 B i śmigła Hartzell.
Kolejny przetarg. 2018 rok.
Już w 2017 roku, Straż Graniczna rozpoczęła proces pozyskiwania nowych statków powietrznych. Należało zastąpić wyeksploatowane statki powietrzne: cztery samoloty PZL-104MF Wilga 2000 i cztery śmigłowce PZL-Kania. W 2018 roku, Komenda Główna Straży Granicznej, rozpisała nieograniczony przetarg na dwa kolejne duże samoloty zbliżone wielkością do PZL M-28-05 Skytruck.
Zamawiającym była Komenda Główna Straży Granicznej. Przedmiotem zamówienia była dostawa dwóch fabrycznie nowych (wyprodukowanych nie wcześniej niż w 2018 roku), samolotów z zabudowanym wyposażeniem dodatkowym na każdym samolocie. Samoloty mają być przeznaczone do wykonywania przez lotnictwo Straży Granicznej zadań nad obszarami morskimi. Oznacza to, że przedmiotem zamówienia nie były produkty standardowe.
Zamawiający przedstawił Specyfikację Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ), które dotyczyły głównie: danych T-T samolotu, wyposażenia specjalistycznego, szkolenia załóg, serwisowania, warunków gwaranacji. Określono, że samolot ma być napędzany dwoma silnikami turbośmigłowymi. Pułap operacyjny minimum 20 000 ft. Czas lotu 5,5 godziny + 0,5 godziny rezerwy. Rozbieg maksymalny 950 m. Dobieg maksymalne 900 m. Maksymalna masa startowa MTOW w zakresie od 6000 do 7600 kg. Moc silników w zakresie od 770 do 1200 SHP (koni mechanicznych mierzona na wale). Wszystkie podzespoły miały być wyprodukowane nie wcześniej niż w 2018 roku.
W wyniku przetargu wybrano dwa samoloty PZL M-28-05 Skytruck. Jednak przetarg został zaskarżony i dokonano powtórnego przeglądu ofert. W jego wyniku wybrano samoloty LET L-410 UVP E-20, które wyprodukowano i wprowadzenie do służby w Straży Granicznej. W dniu 6 listopada 2020 roku, spółka JB Investments poinformowała, że wspólnie ze Strażą Graniczną (SG) w porcie lotniczym Gdańsk-Rębiechowo zakończono odbiory techniczne dwóch samolotów patrolowo-rozpoznawczych LET Aircraft Industries typu L 410 UVP E-20, które przyleciały z Czech do Polski 15 października 2020 roku. Samoloty otrzymały rejestrację SP-VST oraz SP-VSU.
W grudniu 2021 roku, samoloty rozpoczeły służbę. Samoloty zostały skierowany do ochrony granicy Polska – Białoruś na której wciąż trwał atak nielegalnych imigrantów sprowadzanych przez reżim Białoruski. Od dnia 24 lutego 2022 roku, zadania załóg samolotów rozszerzono na granice Polska – Ukraina, z powodu ataku wojsk moskiewskich na Ukrainę.
Konstrukcja PZL M-28.
Samolot produkowany jest seryjnie w WSK PZL-Mielec. Jest to samolot komunikacyjny do przewozu pasażerów i towaru, w skrajnych warunkach klimatycznych. Posiada właściwości SLOT ( krótki start i lądowanie ). Dwusilnikowy turbośmigłowy górnopłat zastrzałowy, o konstrukcji metalowej.
Skrzydła są klasyczne dwudźwigarowe. Podzielone są technologicznie na trzy części. Centropłat i zewnętrzne części są doczepiane. Obrys części środkowej jest prostokątny, a części zewnętrznych trapezowy. Konstrukcja płata typu kesonowego. Keson utworzony jest przez dźwigary, żebra i pokrycie pracujące. Kesony zarówno wewnętrzny jak i w częściach doczepianych stanowią integralne zbiorniki paliwa. Części zewnętrzne mają bogatą mechanizację. Na krawędzi natarcia umieszczono dwusekcyjne skrzela. Na górnej powierzchni dwusekcyjne przerywacze ( sloty ). Na krawędzi spływu zamontowano klapy i lotki. Lewa lotka ma klapkę wyważającą. Na tym nie koniec. Do centropłata przymocowano dwie klapy, lewą i prawą i przerywacze ( sloty ). Wszystkie klapy typu dwuszczelinowego. Rozpiętość płata wynosi 22,073 m, a największa cięciwa wynosi 1,886 m.
Kadłub konstrukcji metalowej składa się z nośnego pokrycia, podłużnic, belek i wręg. Integralnymi częściami konstrukcji są obramowania wzierników i okien kabiny załogi. Pod względem technologicznym kadłub podzielony jest na trzy części. Do środkowej części, do dwóch wręg, w górnej strefie przymocowany jest centropłat. Z kolei do dolnej części przymocowano szczątkowy płat, a do jego końców golenie podwozia głównego i zestrzały skrzydeł głównych. Podłoga kabiny ładunkowej przystosowano do zwiększonych nacisków. W tyle kadłuba umieszczono drzwi ładunkowe i schodki. Dwuskrzydłowe drzwi tylne otwierane są do środka. Ładownia ma wymiary 5,26m x 1,74m x 1,72m. W wersji pasażerskiej mieści 19 foteli w układzie 1 + 2 z rozstawem co 0,72 m. Przejście ma szerokość 0,354 m. W tylnej części kadłuba, do dwóch wręg, przymocowana jest konstrukcja usterzenia poziomego.
Usterzenie w układzie litery „H”, o stosunkowo dużej powierzchni. Ta duża powierzchnia zapewnia doskonałą sterowność na małych i dużych prędkościach. Usterzenie poziome konstrukcyjnie jest jednoczęściowe, dwudźwigarowe, mocowane czterema okuciami do wręg kadłuba. Wyposażono je w dwuczęściowy ster wysokości z klapkami wyważającymi. Usterzenie pionowe zdwojone z podziałem na ster i stateczniki. Konstrukcyjnie jednodźwigarowe. Każdy ster ma klapkę wyważającą.
Przyjęty układ podwozia samolotu pozwala na użytkowanie go na małych lotniskach i lądowiskach, o nawierzchni grząskiej, zaśnieżonej, pokrytej żwirem lub piaskiem. Samolot wyposażono w stałe podwozie z kołem przednim. Wszystkie koła pojedyncze. Opony niskociśnieniowe. Goleń podwozia przedniego przymocowana jest do dwóch belek podłogowych. Przednie koło sterowane hydraulicznie w lewo-prawo 50 stopni, niehamowane. Po oderwaniu od ziemi przednie koło automatycznie ustawia się w położeniu neutralnym, stawiającym minimalny opór. Rozmiar kół 595 x 320 mm. Golenia podwozia głównego mocowane są do szczątkowych płatów, które zapewniają dostateczny jego rozstaw. Rozmiar kół 720 x 320 mm. Rozstaw podwozia głównego wynosi 3,405 m, a baza podwozia 4,40 m. Układ hamowania kół podwozia głównego hydrauliczny z systemem antypoślizgowy ( ABS ). Możliwe jest hamowanie każdego koła osobno.
Silniki PT6A-65B.
Aby uzyskać wejście samolotu na zachodnie rynki należało zastosować inne silniki. Wybór padł na firmę Pratt-Whitney z Kanady. Z tą firmą łączyła Polskę wieloletnia współpraca. Zastosowano silnik oznaczony PT6A-65B. Silniki mają moc 2 x 809 kW, a nominalną 2 x 736 kW. Dla silników są dedykowane 5-łopatowe śmigła HC-B5MP firmy Hartzell. Pierwszy lot z tymi silnikami samolot PZL M-28 wykonał w 1993 roku.
Układ sterowania i instalacje.
Samolot jest przystosowany do sterowania przez dwóch pilotów. Początkowo był typowo mechaniczny. Układ sterowania w 80-latach przeszedł pewną ewolucję. Ostatecznie układ sterowania zapewnia przy wychyleniu klap automatyczne wychylenie lotek, o kąt proporcjonalny do kąta wypuszczenia klap. O położeniu klap informuje wskaźnik umieszczony w kabinie pilotów. Ster kierunku, ster wysokości, lewa lotka posiadają klapki wyważające sterowane elektrycznie. Sterowanie przerywaczami jest hydrauliczne. Sterowanie klapami jest za pomocą dźwignika hydraulicznego poprzez układ mechaniczny.
Samolot otrzymał układ zapewniający redukcję asymetrii ciągu w przypadku defektu jednego z silników. Wówczas automatyczne po stronie pracującego silnika wychylane są przerywacze.
Instalacja hydrauliczna – Zapewnia poruszanie kołem przednim, hamuje kołami podwozia głównego, otwiera i zamyka klapy, otwiera przerywacze. Ciśnienie robocze w instalacji wynosi 14,7 MPa.
Instalacja elektryczna – Zasilanie elektryczne prądem zmiennym trójfazowym o nacięciu 200/115 V zapewniają dwie prądnice. Zasilanie prądem zmiennym trójfazowym o napięciu 36 V zapewniają dwie prądnice awaryjne. Awaryjne i rozruchowe źródło zasilania to dwa akumulatory kadmowo-niklowe o pojemności 25 Ah i napięciu 27 V.
Instalacja przeciwoblodzeniowa jest bardzo rozbudowana. Uruchamia się automatycznie poprzez czujniki lub ręcznie. Gorące powietrze ze sprężarki silników służy do odladzania slotów, krawędzi natarcia centropłata, usterzenia, chwytu powietrza chłodnicy oleju i chwytu powietrza klimatyzacji. Instalacja przeciwoblodzeniowa silników ogrzewa wloty powietrza do silników oraz rozruszniki silników. Wloty powietrza będące ścianami zbiorników oleju są ogrzewane gorącym olejem instalacji olejowej. Elektrycznie usuwane jest oblodzenie: łopat i kołpaków śmigieł i szyby kabiny załogi.
Dane T-T M-28 B/PT. 1993 rok:
Rozpiętość 22,06 m (72,4 ft). Długość 13,10 m (43 ft). Wysokość 4,90 m (16 ft). Masa własna 4 090 kg. Masa własna wersja ratunkowa (SAR) 5 415 kg. Masa max 7 500 kg. Masa ładunku 2 300 kg + 300 kg w bagażniku. Paliwo 1 766 kg (2 280 litrów). Prędkość max 365 km/h. Prędkość max VMO 355 km/h (192 KTS). Przelotowa 330 km/h. Prędkość minimalna bezpieczna 160 km/h. Prędkość patrolowania dla wersji ratowniczej (SAR) 165 km/h. Prędkość lądowania 135 km/h. Prędkość przeciągnięcia 120 km/h. Prędkość wznoszenia 9 – 11 m/s. Prędkość wznoszenia 2 360 ft/minutę. Zasięg max 1 420 – 1 500 km na wysokości przelotowej 3 000 m z zapasem na 45 minut lotu. Zasięg z ładunkiem max 1 000 km. Czas loty 4 godziny 50 minut + rezerwa. Pułap 6 200 m (z maskami tlenowymi). Rozbieg 325 m (1 065 ft). Rozbieg wersja ratownicza (SAR) 440 m. Dobieg 560 m. Dobieg wersji ratowniczej (SAR) 330 m. Silniki PT 6 A-65 B o mocy 2 x 809 kW (2 x 1 100 kM).
Opracował Karol Placha Hetman