Słupsk 2024-08-24
Mikojan i Guriewicz MiG-23 MF nb 1979.
Samolot myśliwski o zmiennej geometrii skrzydeł.
MiG-23 w Polsce. 1979 rok.
Pierwszy raz z samolotem MiG-23 nasi politycy i wojskowi zetknęli się w momencie poszukiwania następcy samolotów bombowych Ił-28. Ostatnie 6 egzemplarzy bombowców skreślono ze stanu w 1979 roku, ale właściwie całą dekadę samoloty te nie stanowiły żadnej wartości bojowej. CCCP zaoferował nam samoloty MiG-23 BN lub Su-20. Oba samoloty o zmiennej geometrii skrzydeł. Żaden z zaoferowanych samolotów, według Polskich specjalistów nie spełniał naszych wymagań, ale innej alternatywy nie było. Wybór padł na Su-20, jako maszynę tańszą i zbliżoną do dotychczas używanych u nas samolotów Su-7.
Podobnie ciężko szło poszukiwanie nowego samolotu dla WOPK. Nasz Wschodni partner (wówczas należało mówić – bratni kraj) zaoferował nam samolot MiG-23 MS. Ta oferta Polskę bardzo nie zadowalała. Były to samoloty z uzbrojeniem z MiG-21 bis. Nie miały możliwości ataku na kursie spotkaniowym. Na dodatek kłopoty z eksploatacją tych maszyn skutecznie zniechęcały Polską stronę do tej inwestycji. Oferowanie na eksport wersji samolotu MiG-23 M ciągle przesuwano w czasie.
Samolot MiG-23 MS doposażono w nowszą awionikę i usunięta dużą ilość wad konstrukcyjnych. Tak powstałą wersję nazwano MiG-23 MF i zaoferowano stronie Polskiej. Tym razem w maju 1978 roku, propozycja została pozytywnie zaopiniowana i przyjęta.
Jednocześnie podjęto decyzję o przeszkoleniu pierwszej grupy pilotów i techników na nowy typ myśliwca. Pierwszym z trzech planowanych do przezbrojenia pułków lotniczych był 28. PLM stacjonujący w Słupsku. Zanim jednak doszło do wytypowania grupy oficerów Polskich do szkolenia w CCCP, kadra jednostki ze Słupska, korzystając z zaproszenia radzieckiego 871 PLM, który stacjonował na terenie Polski w Bagiczu koło Kołobrzegu, zapoznała się z samolotem oraz jego możliwościami. Piloci radzieccy zaprezentowali samolot MiG-23 M w locie, a technicy mieli możliwość bliższego zapoznania się z płatowcem i jego obsługą.
Opinie oficerów Polskich były różne. Z jednej strony mówiono o dużej awaryjności maszyn i skomplikowanej obsłudze. Jednak przeważały opinie pozytywne. Dużo uwagi zwracano na zmienną geometrię skrzydeł, która do tej pory mogliśmy zobaczyć tylko w Powidzu, gdzie w 1976 roku, zakończono przezbrajanie na myśliwsko-bombowe Su-20. Dobre parametry startu i lądowania, wysoki pułap i duża prędkość maksymalna samolotu MiG-23 M, napawały optymizmem.
W dniu 29 stycznia 1979 roku, grupa 13 pilotów z 28. PLM i techników, pod dowództwem podpułkownika pilota Janusza Dorożyńskiego udała się na trzymiesięczne szkolenie do Ługawoje w CCCP. W szkoleniu tym uczestniczyli następujący piloci: ppłk. pil. Janusz Dorożyński, ppłk. pil. Waldemar Piegza, mjr pil. Bogdan Sokołowski, mjr pil. Mieczysław Walentynowicz, kpt. pil. Andrzej Jasiński, kpt. pil. Tadeusz Potaczała, kpt. pil. Zbigniew Różalski, kpt. pil. Stanisław Szafruga, por. pil. Jerzy Bekus, por. pil. Ryszard Drzymała, por. pil. Marian Krzemiński, por. pil. Janusz Rybicki, por. pil. Czesław Zabiełło (nie ukończył szkolenia).
Piloci przeszli dwumiesięczne szkolenie teoretyczne zakończone egzaminem, po którym zasiedli za sterami radzieckich MiG-23 M/MS/MF/UB. Pierwsze loty wykazały dobre własności lotne. Potwierdzone zostało szybkie rozpędzanie maszyny. Silnik szybko i chętnie wchodził na obroty. Samolot był łatwy w pilotażu. Osiągi i wyposażenie MiG-23 w niczym nie przypominały myśliwców używanych do tej pory w Polsce. Mamy na myśli MiG-21 do wersji MF włącznie. W założeniach MiG-23 miał całkowicie wyprzeć z pierwszej linii myśliwce MiG-21.
W dniu 28 kwietnia 1979 roku, po zdanych egzaminach końcowych, cały personel powrócił do Polski. W tym czasie lotnisko w Słupsku było zamknięte, gdyż poddano je znacznej modernizacji. Wzmocniono pas startowy i drogi kołowania. Cały sprzęt jednostki przebazowano do Zegrza Pomorskiego, gdzie kontynuowano szkolenie. Również w 1979 roku, rozpoczęto przekazywanie części dotychczas eksploatowanych samolotów MiG-21 MF i MiG-21 UM do innych pułków.
Niestety, po mimo starań modernizacja w Słupsku nie została zakończona do czasu przylotu pierwszych maszyn MiG-23. Dlatego postanowiono, że samoloty zostaną przyjęte na lotnisku w Mińsku Mazowieckim.
Na miesiąc przed terminem dostarczenia pierwszej partii samolotów MiG-23, grupa pilotów i techników z 28. PLM udała się do Mińska Mazowieckiego celem odbioru samolotów od strony radzieckiej.
Pierwsze samoloty MiG-23 MF/UB otrzymaliśmy w dniu 4 czerwca 1979 roku, w liczbie 11 egzemplarzy: MiG-23 MF nb 120, 121, 122, 139, 140, 141, 145, 146, 147, razem 9 sztuk, MiG-23 UB nb 845, 846 razem 2 egzemplarze. Samolotami przylecieli fabryczni piloci. Na samolotach były rosyjskie znaki rozpoznawcze (czerwone gwiazdy), które po wylądowaniu szybko zmyto. Nastąpił odbiór techniczny i podpisano oficjalny protokół przyjęcia maszyn. W siedem dni później, w dniu 11 czerwca 1979 roku, pod okiem 12 sowieckich inżynierów, rozpoczęto pierwsze loty. Pierwszymi Polskimi pilotami, którzy zasiedli za sterami MiG-23 UB nr boczny 845 był dowódca 28. PLM ppłk pilot Janusz Dorożyński oraz major pilot Bogdan Sokołowski.
Na marginesie należy napisać, że gdy do Polski sprowadzono pierwsze MiG-23, to od 9 lat były one na uzbrojeniu CCCP, a także od kilku lat były na stanie państw afrykańskich takich jak Sudan, Libia, a w Europie NRD i Czechosłowacja.
W 28. PLM samoloty MiG-23 zastąpiły używane do tej pory samoloty MiG-21 MF, Lim-5, SBLim-1/2. Tym samym zaczęto w Polsce eksploatować drugą konstrukcję o zmiennej geometrii skrzydeł. Trzeba w tym miejscu przypomnieć, że w tym czasie zmienna geometria skrzydeł to było topowe i przyszłościowe rozwiązanie, uważane za najwłaściwszy kierunek.
W dniu 25 czerwca 1979 roku, do Polski przyleciały kolejne trzy samoloty MiG-23 MF nb 148, 149, 150.
Z końcem 1979 roku, zakończono remont lotniska w Słupsku. Dlatego w dniach 4-7 stycznia 1980 roku, posiadane 14 samolotów MiG-23 MF/UB przebazowano z Mińska Mazowieckiego do Słupska do Redzikowa. W dniu 14 stycznia 1980 roku, rozpoczęto szkolenie na macierzystym lotnisku pułku. Lecz już w dniu 30 kwietnia 1980 roku, zgodnie z rozkazem dowódcy pułk, samoloty przebazowano na lotnisko zapasowe w Pieniężnicy, gdzie przebywał do 18 lipca 1980 roku.
Trzeba dodać, że w tym czasie samoloty MiG-23 były na stanie 1. Eskadry, a 2. Eskadra nadal użytkowała samoloty MiG-21 MF.
Pierwsze loty Polskich MiG-23 na zadania bojowe odbyły się w czerwcu 1980 roku, podczas ćwiczeń Granit-80. Piloci po raz pierwszy, na szeroką skalę, przechwytywali cele powietrzne oraz brali udział w zorganizowanych grupach napadu powietrznego. Pełnili także funkcje eskortowe, osłaniając grupy atakujące cele naziemne. Kolejną okazją były dwuetapowe ćwiczenia pod kryptonimem Argon-80. Piloci z 28. PLM na morskim poligonie Ustka przy pomocy kierowanych pocisków rakietowych k.p.r. R-3 S zwalczali cele powietrzne imitowane przez bomby świetlne zrzucane z wyższego pułapu przez inne samoloty. Druga część manewrów odbyła się na terenie CCCP, na poligonie w Astrachaniu. Polscy piloci zostali przetransportowani na pokładzie Polskiego samolotu Ił-18. Na miejscu korzystali z samolotów radzieckich MiG-23 M/MS/MF tamtejszego pułku. Trzeba nadmienić, że poszczególne maszyny różniły się znacznie między sobą wyposażeniem, układem tablic rozdzielczych, a nawet brakiem niektórych przyrządów. Polscy piloci mieli okazję odpalać pociski k.p.r. do latających celów Ła-17, zwanych popularnie Łaszeńkami. Podobnie ćwiczenia odbyły się także w 1982, 1984, 1985 roku.
Od dnia 13 października 1980 roku, 28. Pułk osiągnął gotowość bojową i rozpoczął stałe dyżury bojowe.
Jeszcze przed dostarczeniem kolejnej partii samolotów do 28. PLM, w dniu 25 maja 1981 roku, w wyniku awarii utracono pierwszy samolot MiG-23 MF nb 140, który był pilotowany przez kapitana pilota Ryszarda Drzymałę. Samolot podchodził do lądowania od zachodniej strony pasa startowego. W ostatnim momencie wypuścił podwozie, które niestety nie zablokował się w zamkach. Podwozie złożyło się i złamało w momencie przyziemienia. Pilot wypuścił spadochron hamujący. Samolot wyhamował szorując brzuchem po pasie startowym. Pod koniec dobiegu oparł się o prawe skrzydło i zjechał z betonu na trawę. Pilot nie odniósł poważnych obrażeń. Uszkodzenia maszyny okazały się jednak bardzo poważne i ostatecznie zrezygnowano z jego remontu. W dniu 26 kwietnia 1985 roku, samolot ten przekazano do COSSTWL w Oleśnicy. Z czasem samolot zaczęto oznaczać nb 40, a po latach po rozwiązaniu ośrodka samolot jako pomnik przekazano na lotnisko Radom-Sadków. W 2012 roku, samolot został przekazany do Muzeum Sił Powietrznych w Dęblinie.
W dniu 29 stycznia 1981 roku, do Słupska przyleciał MiG-23 UB nb 850. W dniu 2 września 1981 roku, przyleciały samoloty MiG-23 nb 455, 456, 457, 458, 459, a w dniu 25 września 1981 roku, samoloty MiG-23 nb 460, 461, 001, 005, 007, 010, 012. W dniu 19 października 1981 roku, dostarczono dwa samoloty MiG-23 UB.
Ostatnie samoloty dostarczono w 1982 roku. W dniu 26.06.1982 roku, dostarczono ostatnią szóstą maszynę MiG-23 UB. W dniu 25.08.1982 roku, dostarczono MiG-23 MF nb 062, 065, 101, 102, 105, a w dniu 21 września 1982 roku, samoloty MiG-23 MF nb 021, 050,110,115, 117, 152, 153.
Dostawy w sumie 36 egzemplarzy ukończono w 1982 roku. Służyły one do 2000 roku.
Służba 28. Słupskiego PLM.
Od początku istnienia 28. Pułk pełnił dyżur bojowy minimum parą samolotów, z kilkuminutowym czasem gotowości do startu. Wielokrotnie, szczególnie w latach 50-tych i 60-tych samoloty dyżuru bojowego startowały i przechwytywały obce statki powietrzne. Załogi samolotów: weryfikowały dane o okrętach rozpoznawczych działających na Bałtyku, przeciwdziałały innym obiektom latającym – np. balonom. Dyżurne siły i środki stanowisk dowodzenia, oraz samoloty udzielały również pomocy innym statkom powietrznym.
W miarę doskonalenia struktur organizacyjnych, wprowadzania nowego sprzętu i uzbrojenia zmieniała się treść zadań szkoleniowych pułku, systematycznie weryfikowana w ćwiczeniach, w trakcie których niejednokrotnie działania prowadzono jednocześnie z dwóch lotnisk i drogowego odcinka lotniskowego (DOL). Wielokrotnie pułk brał udział w ćwiczeniach organizowanych na szczeblu Wojska Polskiego, a do 1988 roku, w ćwiczeniach Układu Warszawskiego, współdziałając z lotnictwem CCCP i NRD (niemiecka republika demokratyczna).
Po wprowadzeniu na uzbrojenie samolotów MiG-23 MF/UB, 28. Pułk w latach 1980, 1982, 1984, 1985 brał udział w ćwiczeniach na terytorium CCCP, połączonych ze strzelaniem do celów powietrznych. Postawione zadania za każdym razem wykonano na ocenę bardzo dobrą.
Mistrzowskie opanowanie techniki lotniczej piloci 28. Pułku prezentowali społeczeństwu po raz pierwszy w defiladzie lotniczej 8.09.1957 roku, w Warszawie. Ponadto pułk brał udział między innymi w defiladach w 1959 roku, gdzie zaprezentowano ugrupowanie 3 rombów po 16 samolotów; 1960 roku, – w 550 rocznicę bitwy pod Grunwaldem piloci brali udział w locie tak zwanej „tafli”; 1966 roku – Udział w defiladzie 1000-lecia Państwa Polskiego; 1969 roku, – w defiladzie XXV-lecia PRL.
Za całokształt wyszkolenia i wzorową realizację zadań, pułk był wielokrotnie wyróżniany przez przełożonych. Najważniejszym wyróżnieniem było nadanie w latach 1975, 1981, 1985 medalu „Za osiągnięcia w służbie wojskowej”.
W 1988 roku, przyjazne kontakty z jedną z jednostek radzieckich, poparte osobistą znajomością obu dowódców, przyniosły wymierne efekty. Rosjanie wycofując samoloty MiG-23 M, do końca 1989 roku, przekazali Polakom, jako magazyny części trzy samoloty, o numerach „19”, „32”, „46”. Ten ostatni samolot, po zwróceniu Rosjanom silnika, uzbrojenia i fotela pilota, został pomalowany na kolor szary, typowy dla pułku, namalowaniu szachownic i fikcyjnego numeru „979” (końcówka roku wprowadzenia MiG-23 do służby w Polsce) ustawiono przed kasynem oficerskim.
Od 1 lipca 1991 roku, pułk wykonywał zadania w ramach Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej.
W dniu 1 września 1995 roku, Decyzją Ministra Obrony Narodowej nr 94/MON z dnia 11 lipca 1995 roku, 28. Pułk przyjął nazwę wyróżniającą „Słupski”, i odtąd jego pełna nazwa brzmiała: 28. „Słupski” Pułk Lotnictwa Myśliwskiego. Od tego samego roku, rocznica pierwszej zbiórki Pułku – dzień 17 września – została Decyzją MON nr 94 uznana jako „Święto Pułku”. W końcu roku, dnia 9 września 1995 roku, pułk otrzymał nowy sztandar ufundowany przez społeczeństwo miasta Słupska i Ziemi Słupskiej. Przewodniczącym Społecznego Komitetu Fundatorów był Prezydent Słupska, Pan J. Mazurek. W imieniu Prezydenta RP, sztandar Dowódcy 28. PLM, ppłk. pil. R. Bruździakowi, wręczył gen. dyw. pil. Henryk Pietrzak – Szef Sztabu WLiOP.
W 90-latach podstawowe zadania pułku nie uległy zasadniczym zmianom. Priorytetem pozostało bezpieczne szkolenie lotnicze, którego wynik weryfikowały odbyte ćwiczenia, w tym corocznie od 1992 roku, strzelania rakietowe na poligonie w Ustce, oraz ćwiczenia połączone z lądowaniem na drogowym odcinku lotniskowym (DOL).
Kunszt pilotażu piloci pułku na samolotach MiG-23 MF prezentowali w licznych pokazach lotniczych, m.in. Air Show’91 w Poznaniu, w 1993 roku, w Gdyni i Dęblinie (symulowana walka powietrzna 4 MiG-23 MF z 4 MiG-29 z 1PLM), a w 1996 roku, w Bydgoszczy.
Wszystkie zadania w powietrzu w latach 90-tych piloci wykonywali bezpiecznie. Dowódca WLiOP za lata 1992, 1993, 1995, 1996 wyróżnił pułk dyplomem i Pucharem Przechodnim za Bezpieczeństwo Lotów. W 1997 roku, pułk otrzymał na własność Puchar Dowódcy WLiOP za Bezpieczeństwo Lotów.
W 1992 roku, pułk był trzykrotnie poddany kontroli inspektorów KBWE z Francji, Norwegii, Belgii.
W okresie 1992-1996 pułk odwiedziło wiele delegacji zagranicznych w tym m.in.: piloci USAF – uczestnicy operacji Pustynna Burza (1992), Dowódca 3 Armii USAF i 48 TFW z Lakenheath (1993), szef Sztabu Sił Powietrznych Francji (1994), przedstawiciele 4 Dywizji Lotniczej z Niemiec (1995), Dowódca Sił Powietrznych Królestwa Szwecji (1996).
Szczególna była wizyta pilotów i obsługi naziemnej 493FS/48TFW USAF na 2 samolotach F-15 C/D we wrześniu 1994 roku. Goście, wraz z Dowódcą WLiOP gen. Dyw. J. Gotowałą wzięli udział w obchodach 42 rocznicy powstania pułku. Odbyły się również wspólne loty samolotów MiG-23 MF/UB i F-15 C/D. W dniu 25 listopada 1996 roku. Pułk gościł gen. Michaela E. Ryana – dowódca USAF Europie, wraz z dowódcą 52 TFW USAF w Spangdahlem. Celem wizyty było nawiązanie współpracy pomiędzy 52 TFW i 28 PLM.
Po raz pierwszy w historii w dniach 2-13 października 1995 roku, grupa 4 samolotów MiG-23 MF/UB wraz z pilotami i obsługą naziemną wzięła udział w ćwiczeniach p.k. Cooperative Jaguar’95 operując z bazy NATO Karup w Danii. We wrześniu 1996 roku, odbyły się ćwiczenia p.k. Amber Express, w których m.in. piloci brali udział we wspólnych lotach z maszynami SP RFN. Przedsięwzięcie było realizowane w ramach programu „Partnerstwo dla Pokoju”. W 1997 roku, piloci i obsługa naziemna uczestniczyli w polsko-amerykańskim ćwiczeniu „Orli Szpon”, tocząc m.in. symulowane walki powietrzne z maszynami USAF.
Polskie MiG-23 MF pochodziły z serii 17 ( pierwotnie nie posiadały możliwości przenoszenia k.p.r. R-60 ), 20, 21 i 24. Samoloty otrzymały zmodernizowane wyrzutnie APU-23 M 1.
Od 1993 roku, samoloty były remontowane w kraju, w Dęblinie, a nie jak poprzednio na Ukrainie lub w Bułgarii.
W dniu 8 sierpnia 1996 roku, samolot MiG-23 MF nb 139, kończący swój resurs, został przekazany do Bydgoszczy stając się eksponatem muzealnym. W tym samym dniu inny MiG-23 MF nb 120, także kończący swój resurs, wzbogacił zbiory muzeum lotnictwa w Krakowie. Do końca 1998 roku, wycofano z eksploatacji prawie 90 % myśliwców. Z dniem 2.09.1999 roku, praktycznie uziemiono wszystkie pozostałe MiG-23 MF. Właśnie w tym dniu wykonano ostatnie loty szkolne. Wzięło w nich udział 5 samolotów MiG-23 MF i 2 MiG-23 UB. Zdolne do lotów pozostały tylko dwie sztuki MiG-23 UB, te które latały 2 września 1999 roku. Natomiast ich ostatni lot miał miejsce w dniu 30 listopada 1999 roku.
Część samolotów skreślonych z inwentarza WLiOP przekazano do AMW w celu sprzedaż kolekcjonerom, natomiast kilka najmłodszych egzemplarzy (samoloty 24 serii), mających jeszcze spory zapas resursu przetransportowano na poligon lotniczy w Nadarzycach i tam „rozstrzelano”. W 2005 roku, pojawiła się informacja, że pewien amerykański biznesmen zakupił kilka samolotów MiG-23 MF/UB (prawdopodobnie 5 sztuk) z zamiarem wykorzystania ich jako latające atrakcje na festynach lotniczych. W 2005 roku, cena jednej maszyny w AMW jako eksponatu wynosiła 20 000 złotych.
W wyniku powyższych działań, Ministerstwo Obrony Narodowej decyzją nr MON PF24/ORG z dnia 3 października 2000 roku, podjęło decyzję o rozformowaniu jednostki. 28 „Słupski” Pułk Lotnictwa Myśliwskiego zakończył działalność, oraz przeszedł do historii z dniem 31 grudnia 2000 roku.
Opracował Karol Placha Hetman