Handley Page Halifax. 2025r.

Kraków 2025-01-03

Handley Page Halifax.

Handley Page Halifax to jest ciężki, brytyjski, czterosilnikowy bombowiec z okresu drugiej wojny światowej, którą rozpoczęli germańcy i ich bracia moskale. W tym czasie, bombowiec Handley Page Halifax był zaliczany do samolotów strategicznych. Prototyp samolotu pierwszy lot wykonał w dniu 25 października 1940 roku. Produkcja trwała w okresie 1940-1946, zbudowano 6 176 egzemplarzy i były eksploatowane do końca 50-lat. Samoloty były eksploatowane przez kraje: Wielka Brytania, Australia, Kanada, Wolna Francja, Egipt, Pakistan, Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie.

Handley Page HP.59 Halifax Mk.II Specjal. 2012 rok. Zdjęcie Karol Placha Hetman
Handley Page HP.59 Halifax Mk.II Specjal. 2012 rok. Zdjęcie Karol Placha Hetman
Handley Page HP.59 Halifax Mk.II Specjal. 2012 rok. Zdjęcie Karol Placha Hetman
Zasobnik. 2012 rok. Zdjęcie Karol Placha Hetman

Handley Page Halifax był pierwszym ciężkim bombowcem Royal Air Force okresu 1940-1942. Był uzupełnieniem masowo używanego dwusilnikowego bombowca Vickers Wellington, a został zastąpiony przez  bombowiec Avro Lancaster. Samoloty Handley Page Halifax pełniły rolę bombowców, samolotów transportowych, holowników szybowców transportowych oraz były wykorzystywane do zadań specjalnych, na przykład zrzutów dla ruchu oporu w krajach okupowanych, między innymi w Polsce.

Prace nad samolotem Handley Page Halifax rozpoczęto na podstawie specyfikacji Nr P.13/36, wydanej przez brytyjskie Ministerstwo Lotnictwa (Air Ministry) w dniu 8 września 1936 roku. Początkowo samolot miał być dwusilnikowy i zabierać ładunek bomb o masie 8 000 funtów bomb (3 629 kg). Planowany zasięg z ładunkiem miał wynosić 2 000 – 3 000 mil (3 218–4 827 km), a prędkość przelotowa to 275 mil/h (442 km/h). W konkursie wzięło udział 8 fabryk. Wygrała firma AVRO, ale fundusze na budowę dwóch prototypów otrzymała także firma Handley Page, na projekt HP.56. Do napędu obu konstrukcji wyznaczono nowe mocne silniki Rolls-Royce Vulture. Ale silniki okazały się niedopracowane i w lipcu 1937 roku, zdecydowano o wykorzystaniu czterech słabszych silników. Konstrukcja otrzymała nowe oznaczenie Handley Page HP.57. Samolot został powiększony. Samolot HP.57 był napędzany czterema silnikami rzędowymi udanej rodziny Rolls-Royce Merlin X, o mocy 1 280 KM.

Pierwszy prototyp HP.57 (numer L7244) pierwszy lot wykonał w dniu 25 października 1939 roku, w bazie RAF Bicester. Już w dniu 7 stycznia 1938 roku, RAF zamówił 100 egzemplarzy. Samolot otrzymał nazwę Halifax, czyli nazwę miasta w Anglii. Drugi prototyp L7245, z uzbrojeniem i pełnym wyposażeniem, został oblatany w dniu 17 sierpnia 1940 roku. Pierwszą wersją seryjną był bombowiec Halifax B Mk.I, zbliżony do prototypów, z silnikami Merlin X, o mocy 1 280 KM. Wersja Mk.II, nosząca oznaczenie fabryczne HP.59, otrzymała nowe silniki rzędowe Merlin XX, o mocy 1 390 KM. Pierwsze samoloty tej wersji wyprodukowano we wrześniu 1941 roku. W kolejnych wersjach zmieniano kształt nosa samolotu, rozmieszczenie uzbrojenia, rozmieszczenie okien i dokonano innych mniejszych zmiany. Nowy nos był dłuższy i opływowy. W celu poprawienia stateczności, powiększono podwójne usterzenie pionowe i zmieniono ich kształt. Z czasem zastosowano też nową wersję silników Merlin 22, o mocy 1 390 KM.

W kolejnych miesiącach powstawały wersje patrolowe morskie GR Mk.II i inne. Budowano także samoloty transportowe, o zredukowanym uzbrojeniu i powiększonym zasięgu, przez dodanie zbiorników paliwa. Budowano wersje zwiadu meteorologicznego, wyposażone w pokładowe stacje radiolokacyjne. Niektóre, kolejne odmiany wyposażano w silniki gwiazdowe typu Bristol Hercules XVI, o mocy 1 650 KM. Wersja Mk.VI otrzymała silniki  Hercules 100, o mocy 1 800 KM, która była budowana od października 1944 roku. Od 1944 roku, tempo produkcji spadało, kosztem produkcji nowych typów bombowców.

Już po wojnie powstała nieuzbrojona wersja transportowa Halifax C Mk.VIII (HP.70), z powiększonym przedziałem transportowym w miejscu komory bombowej i miejscem dla 11 pasażerów. Zbudowano 100 egzemplarzy. Ostatnią wersją była odmiana desantowa, która zabierała na pokład 16 spadochroniarzy z ekwipunkiem. Łącznie zbudowano 6 176 egzemplarzy seryjnych samolotów Handley Page Halifax.

Handley Page Halifax w Polskich Siłach Zbrojnych.

We wrześniu 1941 roku, jedna Polska załoga została włączona w skład brytyjskiego 138. Dywizjonu Specjalnego Przeznaczenia (Special Duty Squadron), wykonującego loty z zaopatrzeniem dla Armii Krajowej.

Po rozwiązaniu, w kwietniu 1943 roku, Polskiego 301. Dywizjonu Bombowego, część jego załóg przydzielono do brytyjskiego 138. Dywizjonu Specjalnego Przeznaczenia jako jego eskadrę. Pod koniec 1943 roku, przemianowano eskadrę na 301. Polską Eskadrę Specjalnego Przeznaczenia (301. Polish Special Duty Flight), a następnie na 1586. Eskadrę Specjalnego Przeznaczenia (1586 Special Duty Flight). Na samolotach Halifax i Liberator Polska eskadra, wraz z innymi jednostkami sojuszniczymi, zaopatrywała oddziały Armii Krajowej w Polsce. Samolotami transportowano między innymi Cichociemnych i wykonywano loty z zaopatrzeniem w czasie Powstania Warszawskiego. W listopadzie 1944 roku, eskadrę wzmocniono i przemianowano ponownie na 301. Dywizjon, a w marcu 1945 roku, przeniesiono do lotnictwa transportowego. Po zakończeniu drugiej wojny światowej, do grudnia 1946 roku, Polacy w składzie 301. Dywizjonu wykonywali loty transportowe, na samolotach wersji C Mk.VIII.

Loty ze zrzutami do Polski trwały 47 miesięcy, od nocy 15/16 lutego 1941 roku, do nocy 28/29 grudnia 1944 roku. W lotach wzięło udział 966 samolotów, z których 512 doleciało do Polski. Przerzucono do Polski 345 spadochroniarzy Cichociemnych. W zasobnikach i paczkach zrzucono łącznie 590 000 kg zaopatrzenia; broń, amunicja, lekarstwa, 35 milionów $US, 20 milionów marek germańskich, 41 milionów okupacyjnych złotych polskich. Było to niewiele, jak na potrzeby walczącego, od 1 września 1939 roku, Polskiego Narodu, ale ogromnie wzrastało morale Polskich żołnierzy i ludności cywilnej. Załogi samolotów poniosły ogromne straty. W okresie Powstania Warszawskiego utracono około 30 % załóg samolotów. Cmentarz lotników alianckich w Krakowie znajduje się przy ulicy Prandoty. Chwała Bohaterom!

Konstrukcja Handley Page Halifax.

Handley Page Halifax to czterosilnikowy średniopłat, o konstrukcji całkowicie metalowej. Z przodu kadłuba znajdowało się oszklone stanowisko bombardiera, a nad nim wieżyczka strzelecka z dwoma karabinami maszynowymi. Następnie nos zmieniono na bardziej opływowy. W przedniej części było stanowisko bombardiera-strzelaca. Za częścią nosową kadłuba znajdowała się przeszklona kabina pilotów. Na grzbiecie, w środkowej części samolotu, umieszczona była wieżyczka strzelecka; za wyjątkiem wersji Mk.I, wersji transportowych i specjalnych. W dolnej części kadłuba znajdowała się komora bombowa. Na końcu kadłuba samolotu znajdowała się wieżyczka strzelecka z czterema karabinami maszynowymi.  Samolot miał usterzenie zdwojone, stateczniki i stery miały obrys zbliżony do trójkątnego (wczesne wersje) lub trapezowego. Samolot miał podwozie klasyczne. Główne golenie z pojedynczymi kołami, wciągane były do gondoli wewnętrznych silników. Kółko ogonowe samonastawne, nie chowane. 

Załoga składała się zwykle z siedmiu lotników: dwóch pilotów, mechanika pokładowego, nawigatora, bombardiera, radiotelegrafisty, strzelca pokładowego górnego i strzelca ogonowego. Część późniejszych samolotów wersji bombowych posiadała radar H2S do obserwacji powierzchni ziemi w celu ułatwienia celowania lub do rozpoznania meteorologicznego. Handley Page Halifax był pierwszym samolotem, na którym zamontowano ten radar w marcu 1942 roku. Wersje transportowe specjalnego przeznaczenia miały dodatkowe zbiorniki paliwa w komorze bombowej. W wersji do zadań specjalnych, w podłodze ładowni była zamontowana okrągła klapa otwierana do wnętrza, przez którą wyskakiwali skoczkowie i zrzucano pojemniki z zaopatrzeniem.

Napęd stanowiły cztery silniki rzędowe Rolls-Royce Merlin w kilku odmianach lub gwiazdowe Bristol Hercules. Moc silników wynosiła od 4 x 1 280 KM do 4 x 1 800 KM. Śmigła trzypłatowe Rotol, o średnicy 3,8 m, metalowe, o regulowanym skoku łopat.

Dane T-T Handley Page Halifax: Załoga 7 lotników. Rozpiętość 30,12 m oraz 31,75 m. Długość 21,82 m. Wysokość 6,32 m. Powierzchnia nośna 116 m2 oraz 118,4 m2. Masa własna 17 208 – 17 350 kg. Masa startowa 29 056 – 29 510 kg. Prędkość maksymalna 418 – 454 km/h. Pułap 7 315 m. Zasięg 1 658 km.

Opracował Karol Placha Hetman