2020 rok
Elektrownie oświetleniowe EO-1/PAB i EO-4.
W pułkach lotniczych w okresie PRL-u i długo po nim, aż do chwili obecnej kompanie obsługi lotniska (kol) miały na wyposażeniu małe elektrownie oświetleniowe polskiej produkcji z jednofazowymi benzynowymi zespołami prądotwórczymi EO-1/PAB z przenośnym zespołem prądotwórczym PAB-2-1/230 (zamontowanym w rurowej obudowie-klatce) oraz EO-4 z PAB-4-1/230-P na przyczepie 1 osiowej. 0,5 tony. Elektrownia oświetleniowa EO-1 produkowana była też w wersji EO-1/0,5 z zespołem prądotwórczym BeET-1,5-2R (EO-1/BeET-1,5). Poza nimi w użyciu były także elektrownie oświetleniowe większej mocy (8kW i 16kW) z trójfazowymi wysokoprężnymi zespołami prądotwórczymi EO-8 z PAD-8-3/400/P1 na przyczepie 1-osiowej 0,8 t oraz EO-16 z PAD-16-3/400 na przyczepie 1-osiowej 1,5 t. Różniły się one od EO-1/PAB i EO-4 głównie ilością punktów świetlnych (lampy typu MON) oraz kabli łączących.
Zadaniem kompanii było utrzymanie w czystości i gotowości do lotów pasa startowego, dbałość o trawiastą powierzchnię lotniska oraz zabezpieczenie energetyczne. W tym ostatnim także konserwacja i obsługa stacjonarnych świateł pasa startowego Świecz 57, OSP-N oraz świateł podejścia do niego, świateł granicznych, wejściowych, ograniczających i zezwalająco – zabraniających, oświetlenie stojanek dla samolotów a także zabezpieczenie energetyczne jednostki. Elektrownie oświetleniowe przeznaczone były do oświetlania stanowisk dowodzenia, punktów medycznych, stanowisk pracy w tym hangarów i stojanek dla samolotów w przypadku braku energii elektrycznej z sieci energetycznej kraju lub awaryjnej agregatowni jednostki. Cała instalacja elektryczna przystosowana była do standardowego napięcia 230 V. Osprzęt elektrowni umieszczony był w skrzyniach i pokrowcach brezentowych, przewożonych w razie potrzeby samochodem transportowym przydzielanym doraźnie. Sieć oświetleniowa mogła być podłączana w razie takiej potrzeby do sieci energetycznej 230 V.
Wyposażenie oświetleniowe.
Jako punkty świetlne w obu elektrowniach wykorzystano lampy warsztatowe typu MON. Każda lampa wyposażona była w metalowy kosz osłaniający żarówkę, pasek do zawieszania na lince lub żebrach namiotu oraz 12 m kabel OW 2x 0,75 mm2. W elektrowni EO-1 były 24 odcinki kabla OW 3x2,5 mm2 o długości 25 m każdy, oraz 24 rozgałęźniki typu 22961.1 (czwórniki 10 A). Czwórnik składa się z trzech gniazd wtyczkowych stałych typ 22821.1 i jednej wtyczki stałej typu 22831.1 Po podłączeniu do czwórnika kabli należy kołpaki uszczelniające połączone łańcuszkiem lub linką z gniazdem lub wtyczką łączyć ze sobą parami kołpak gniazda z kołpakiem wtyczki, zabezpiecza to kołpaki przed zabrudzeniem. W elektrowni EO-4 znajdowało się 48 odcinków kabla OW 3x2,5 mm2 o długości 25 m każdy oraz 36 czwórników. Ponadto przewód przejściowy OW 4x2,5 mm2 długości 10 m zakończony złączami 16 A służył do podłączenia skrzynki rozdzielczej do zespołu prądotwórczego. Przewód pomocniczy OW 3x0,75 mm2 długości 5 m zakończony z jednej strony wtyczką 10A a z drugiej strony gniazdem 6A w obudowie bakelitowej. Przewód ten służy do podłączania dodatkowych urządzeń jednofazowych np. odbiorników radiowych, wentylatorów lub grzejników. Ze względu na spadki napięć nie należało budować linii oświetleniowych dłuższych niż 172 m dla EO-1 i 400 m dla EO-4. Dopuszczalny spadek napięcia w linii powinien wynosić 10%. W razie potrzeby przewody odcinkowe mogą być zakopane na głębokość 20-30 cm lub prowadzone pod woda. Kable podłączane były do skrzynki rozdzielczej 16A, która wyposażona była w wtyczkę stałą 16A typu 22836.1 oraz trzy gniazda 10A typu 22821.1. Wszystkie gniazda zabezpieczone były bezpiecznikami (6 szt.). W elektrowni EO-4 w wyposażeniu była dodatkowa skrzynka rozdzielcza trójfazowa przeznaczona do podłączenia instalacji oświetleniowej do sieci trójfazowej elektrowni oświetleniowej EO-16.
W elektrowniach stosowane były żarówki o żarniku w postaci dwuskrętki (podwójnej spirali) charakteryzujące się zwiększoną odpornością na wstrząsy i większym o 8% strumieniem świetlnym w porównaniu z żarówką jednoskrętkową. W przypadku braku dwuskrętek możliwe było zastosowanie żarówek jednoskrętkowych o takiej samej mocy. W EO-1 znajdowało się 18 żarówek 230V 60 W i 10 żarówek 230V 100W. Elektrownia EO-4 posiadała 72 żarówki 230V 60W i 40 żarówek 230V 100W. W praktyce można spotkać było w wyposażeniu elektrowni oświetleniowych także żarówki jednoskrętkowe.
Wyposażenie dodatkowe.
Akumulatorowa latarka sygnalizacyjna produkcji ZWUS Katowice (Zakład Wytwórczy Urządzeń Sygnalizacyjnych) najczęściej typu ELN 1114S lub ELN 1014, w użyciu były także starsze typ latarek (ELN-1, ELN-7) także w wersjach tylko ze światłem białym (ELN 1013). Latarki te wyposażone były w żarówkę bagnetową BM-45s 2,5V, 0,5A . Latarki były wyposażona w dwa kolory filtrów świetlnych zielony i czerwony. Oprawka żarówki bagnetowa typu B-15d umieszczona była wewnątrz kolorowych przesłon rurkowych (filtrów) umieszczonych jedna w drugiej. W latarce ELN 1114S, każda przesłona miała własny przełącznik oznaczony jej kolorem, za jego pomocą wysuwało się odpowiedniego koloru przesłonę rurkową nasuwając ją na żarówkę. W latarce ELN 1014 obie przesłony podnoszone były jednym pokrętłem przestawianym w lewo lub prawo, w zależności od wybranego koloru, co podnosiło odpowiednie filtry. Kolorowe światło z filtru padało na reflektor (odbłyśnik). Zasilający latarkę akumulator zasadowy Centra 2x4B6 mógł być ładowany prostownikiem selenowym BSD6/15 dającym napięcie ładowania 6V lub 2,5V oraz w polowych stacjach ładowania PSŁ-1 lub PSŁ-2. W nowszych elektrowniach był on zastąpiony półprzewodnikowym zespołem prostownikowym BSD 2,5/1,5. Czas ciągłego świecenia latarki 6 godzin. Masa latarki 1,35 kg wraz z akumulatorem. Latarki te w różnych wersjach np. z jednym lub dwoma kolorami lub tylko światłem białym produkowane były głównie dla PKP pod nazwą latarka konduktorska. Niewielkie ich ilości zamawiało także wojsko i milicja.
Induktorowy miernik izolacji IMI przeznaczony był do sprawdzania rezystancji izolacji uzwojeń prądnicy oraz całej instalacji elektrycznej względem ziemi lub przewodów kabla oraz do sprawdzania ciągłości obwodów elektrycznych linii Przyrząd zasilany był z induktora (prądnicy) napędzanej korbką obracaną w tempie 60 obr/min. Rezystancja między poszczególnymi żyłami przewodu odcinkowego powinna wynosić nie mniej niż 30 megaomów. Ustrój miernika jest typu ilorazowego dlatego też wskazówka nie ma ustalonego położenia na skali. Wychyla się dopiero podczas przepływu prądu przez obie cewki ustroju pomiarowego.
Neonowy wskaźnik napięcia przeznaczony do szybkiego sprawdzenia obecności napięcia w zakresie 65V do 750V. Wskażnik ma dwie bakelitowe końcówki połączone przewodem. W okienku jednej z nich znajduje się neonówka wskazująca obecność napięcia.
Lampa lutownicza do podgrzewania oleju w skrzyni korbowej silnika zespołu prądotwórczego. W wyposażeniu znajdowały się lutlampy typów; BAT-501, BAT- 1001, BAT- 2001 i BAT -201.
Lutownica elektryczna 230V 80W przeznaczona do lutowania (pobielania) końcówek żył przewodów.
Uziom rurowy wkręcany w grunt do uziemienia zespołu prądotwórczego oraz „masy” instalacji oświetleniowej.
Zwijaki do kabli służyły do zwinięcia kabla w krąg a następnie zapięcia go 3 paskami. Krąg kabla zdejmowany był następnie z bębna zwijaka i po talkowaniu przechowywany w skrzyniach i pokrowcach.
BIBLIOGRAFIA
Elektrownia oświetleniowa EO-1/PAB, Opis i użytkowanie, Warszawa 1984.
Instrukcja o obsłudze elektrowni oświetleniowej EO-4, Warszawa 1964.
Opracował Marek Kaiper