Kraków 2020-12-31
Breguet 14.
Dwupłatowy samolot Breguet 14 to dwuosobowy, francuski samolot bojowy używany w czasie wielkiej wojny światowej i wiele lat po niej.
Opis do zdjęcia: Francuski silnik Renault 12 Fe, produkowany seryjnie od 1918 roku. Silnik jest 12-cylindrowy, rzędowy w układzie "V", chłodzony wodą, skonstruowany i produkowany w zakładach Societe Anonyme des Moteurs Renault w Billancourt. Był stosowany w samolotach Berguet 14. Silnik ma moc maksymalną 315 KM przy 1 600 obrotach na minutę. Moc nominalna 300 KM przy 1 500 obrotach na minutę. Pojemność silnika wynosi 23,6 litrów. Stopień sprężania 3,0:1. Masa silnika 357 kg.
Breguet 14 to dwuosobowy, francuski samolot bojowy używany w czasie wielkiej wojny światowej i wiele lat po niej. Samolot powstał we francuskiej firmie Societe Anonyme des Atelieurs d’Aviation Louis Breguet. Konstruktorem był Louis Breguet. Pierwszy lot odbył się w dniu 21 listopada 1916 roku. W dniu 12 kwietnia 1917 roku, samolot Breguet 14 przeszedł pomyślnie testy państwowe i został skierowany do produkcji seryjnej. Francuskie Ministerstwo Lotnictwa zamówiło 150 sztuk w wariancie rozpoznawczym, oznaczonym Breguet 14 A2 i 100 sztuk w wariancie bombowym Breguet 14 B2. Do 1918 roku, nazwę samolotu zapisywano cyframi rzymskimi Breguet XIV.
Samolot produkowano w okresie 1917-1928. Samolot Breguet 14 był produkowany w dwóch podstawowych wersjach: A2 rozpoznawczy oraz B2 lekki bombowiec. Jako napęd stosowano różne silniki lotnicze: Renault 12Fcx (300 KM, 224 kW) lub Renault 12Fcy lub Renault 12 Fe lub Fiat A12 (240-285 KM) lub Liberty 12 (400 KM).
Wersja Breguet 14 A2 była wyposażona w aparat fotograficzny, część samolotów miała radiostację do współpracy z artylerią. Wersja Breguet 14 B2 miała na dolnym skrzydle wyrzutniki bombowe Michelin.
Samoloty Breguet 14 w wersji rozpoznawczej i bombowej weszły na uzbrojenie lotnictwa francuskiego w 1917 roku. Jesienią 1917 roku, na froncie znajdowało się już 6 eskadr bombowych, 3 wywiadowcze (rozpoznawcze) i 3 współpracy z artylerią. Ponieważ samolot szybko pokazał bardzo dobre własności bojowe i pilotażowe, w tym wysokie osiągi i dużą odporność na uszkodzenia, dlatego francuskie lotnictwo zamówiło dalsze samoloty Breguet 14.Samoloty budowano także w innych fabrykach i eksportowano do Belgii, Hiszpanii i USA. Do końca wielkiej wojny światowej wyprodukowano około 5 500 samolotów Breguet 14, a do 1928 roku, 8 370 egzemplarzy. Samoloty Breguet 14 był używany w 28 krajach na całym świecie. Bez wątpienia, w latach 1917-1918, samolot Breguet 14 był najlepszym francuskim samolotem rozpoznawczym i bombowym.
Breguet 14 w Polsce.
Wiosną 1919 roku, samoloty Breguet 14 przybyły do Polski w składzie „Błękitnej Armii” generała Józefa Hallera. Było 45 samolotów Breguet 14 (w wersji A2; 20 samolotów, w wersji B2; 18 samolotów, w wersji E2 szkolno-treningowe; 6 samolotów). Według innych danych było 39 samolotów Breguet 14 (w wersji A2; 20 samolotów, w wersji B2; 18 samolotów, w wersji GR dalekiego rozpoznania; 1 samolot). Były to kompletne eskadry Nr 3., 9., 59., 66. Dodatkowo samoloty Breguet 14 posiadała szkoła pilotażu, która została utworzona we Francji. W 1920 roku, były kolejne zakupy samolotów Breguet 14, w tym duża partia 30 samolotów. Kupono także kilka samolotów Breguet 14 w wersji sanitarnej. Samoloty Breguet 14 wzięły udział w wojnie polsko-ukraińskiej, a następnie w wojnie polsko-bolszewickiej. W czasie walk udział wzięło ponad 70 samolotów Breguet 14. Łącznie Wojsko Polskie użytkowało 158 samolotów Breguet 14. Najwięcej było samolotów Breguet 14 A2. Polscy żołnierze samoloty Breguet 14 nazywali żartobliwie „Ludwik XIV”.
W 1925 roku, kilka samolotów Breguet 14 przebudowano na samoloty rolnicze. Były to pierwsze tego typu samoloty w Polsce. Samoloty wykorzystano do opylania lasów przeciw szkodnikom. W 1930 roku, trzy samoloty Breguet 14 przebudowano na samoloty sanitarne, do transportu chorych i rannych.
Konstrukcja
Breguet 14 to dwumiejscowy, jednosilnikowy, dwupłatowy samolot, o konstrukcji mieszanej. W konstrukcji wykorzystano wiele rurek stalowych, które znacznie wzmacniają wytrzymałość.
Skrzydła dwupłatowe, proste, o konstrukcji drewnianej. Skrzydło ma profil ptasi. Górny płat ma większą rozpiętość od płata dolnego. Skrzydła pokryte są płótnem. Między skrzydłami są stójki, a wszystko jest usztywnione drutami. Lotki są tylko na górnym płacie. Początkowo na dolnym płacie montowano automatyczne skrzela, z których zrezygnowano.
Kadłub samolotu to drewniano-stalowa kratownica, którą usztywniają druty. Pokrycie jest wykonane z płótna. Przednia część kadłuba jest pokryta duraluminiową blachą tworzącą rodzaj skrzyni, która okrywa cały silnik. W bocznych blacha są liczne otwory wentylacyjne. Chłodnicę cieczy chłodzącej silnika umieszczono w przedzie kadłuba i ma ona kształt prostokątny. Z przedniej części kadłuba, w górnej części wystaje kolektor wydechowy spalin i wysoki kominek. W kadłubie samolotu są dwie kabiny i w obu kabinach są sterownice. Obaj lotnicy mogą pilotować samolot.
Usterzenie samolotu jest klasyczne. Usterzenie poziome z podziałem na stery i stateczniki. Stery mają dużą rozpiętość i powierzchnię. Usterzenie pionowe ma charakterystyczny obrys i jest także z podziałem na ster i statecznik.
Podwozie samolotu klasyczne, wielogoleniowe, o mocnej konstrukcji, z dwoma kołami i amortyzacją przy pomocy gumowych sznurów. Podwozie uzupełnia płoza ogonowa.
Silnik.
Silnik rzędowy w układzie „V” chłodzony cieczą, z chłodnicą umieszczoną w przedzie kadłuba. Powietrze po przejściu przez chłodnicę opływa silnik i wychodzi na zewnątrz kadłuba poprzez liczne otwory. Podstawowym silnikiem był Renault 12 Fcx lub 12 Fcy lub 12 Fe. Jest to silnik 12-cylindrowy w układzie „V”, o mocy 300 lub 310 KM. Stosowano też inne silniki, głównie Fiat A12 lub Liberty 12. Śmigło dwułopatowe ciągnące. Paliwo jest w dwóch zbiornikach po 130 litrów, które umieszczono w kadłubie za silnikiem.
Uzbrojenie.
Samolot Breguet 14 było bardzo bogate. Pilot w pierwszej kabinie miał do dyspozycji karabin maszynowy, który był zsynchronizowany z obrotami śmigła. Był to karabin maszynowy Vickers kaliber 7,7 mm, zasilany amunicją z taśmy, zamocowany na lewym boku kadłuba. Lotnik w drugiej kabinie miał do dyspozycji 1 lub 2 karabiny maszynowe umieszczone na obrotnicy. Były to zwykle karabiny maszynowe Lewisa kalibry 7,7 mm. Naboje były w bębenkowych magazynkach. W wersji Breguet 14 B2, bomby podwieszane były pod dolnym płatem, na dwóch wyrzutnikach Michelin. Ładunek bomb miał masę do 256-300 kg. Wersja rozpoznawcza Breguet 14 A2, przenosiła jedynie do 32 kg bomb, lecz więcej bomb można było przenosić w kabinie obserwatora.
Dane T-T Breguet 14:
Rozpiętość 14,86 m. Długość 8,87 m. Wysokość 3,30 m. Powierzchnia nośna 49,20 m2. Masa własna 1 020 kg. Masa użyteczna 526 kg. Masa całkowita 1 546 kg. Prędkość maksymalna 170-190 km/h. Prędkość przelotowa 130-140 km/h. Pułap 6 100 m. Zasięg 400-460 km. Czas lotu 3 godziny.
Zestawienie
Wojsko Polskie użytkowało 158 samolotów Breguet 14. Najwięcej było samolotów Breguet 14 A2. Polscy żołnierze samoloty Breguet 14 nazywali żartobliwie „Ludwik XIV”.
Opracował Karol Placha Hetman