Kraków 2014-12-12
Agregaty rozruchowe i inne pojazdy techniczne.
Agregaty rozruchowe.
Pod określeniem agregaty rozruchowe, kryją się urządzenia służąc do rozruchu silników turboodrzutowych i turbośmigłowych napędzające samoloty i śmigłowce. Nie będę wnikał w szczegóły uruchamiania silników. Wspomnę tylko, że typowym sposobem uruchamiania silników statków powietrznych było i jest wykorzystywanie lotniskowego źródła energii elektrycznej. Pierwsze samoloty z napędem turboodrzutowym w Polsce, szkolno-treningowe Jak-17 Agata do rozruchu silnika RD-10 używały zabudowanego w kadłubie niewielkiego silnika spalinowego.
Dla najpopularniejszych w Wojsku Polskim samolotów rodzimej produkcji serii PZL Lim wykorzystywano pojazdy określane jako Wózki Rozruchowe. Niewielkie Wózki Rozruchowe były eksploatowane do połowy 90-lat, do uruchamiania samolotów szkolno-treningowych PZL TS-11 Iskra.
Popularne w Wojsku Polskim myśliwce MiG-21, do rozruchu silnika RD-11, wykorzystywały prądnico-rozrusznik GSR-ST-12000WT zamontowany w samolocie. Mógł on korzystać z pokładowych akumulatorów. Jednak zwykle korzystano z lotniskowego źródła, którym był agregat prądotwórczy GPU (ground power unit), a według nomenklatury Układu Warszawskiego APA.
Agregat rozruchowy APA-5.
Agregat rozruchowy APA-5 był najpopularniejszym urządzeniem rozruchowym silników lotniczych w omawianym okresie. Urządzenie zainstalowano na podwoziu samochodu URAL-375, który był produkowany w okresie 1961 - 1983. W 70-latach, była to podstawowa ciężarówka w armii państwa moskiewskiego. Agregat składa się z silnika benzynowego, który porusza prądnicę prądu stałego, o mocy 34 kW. Generator ma dwie sekcje, które działają równolegle do dwóch akumulatorów. Generatory i baterie składają się z dwóch zasilaczy DC i systemów DC, źródło uruchamiania samolotu. W zależności od trybu wyzwalania obsługuje dwa zasilacze DC, oddzielnie, w sposób równoległy lub szeregowy połączenia. Źródło prądu zmiennego, jedno-obrotowy, konwerter DC zasilany z systemu. Źródłem dla trójfazowego alternator AC jest silnik samochodu. Kabina kierowcy jest ogrzewana i posiada radio. Urządzenie jest przeznaczone do holowania samolotów i zasilania elektrycznych systemów stojących samolotów. Urządzenie może pracować w różnych trybach;
Tryb rozruchu silników; 1 samolot 2 x 24 V, 1 samolot 70 V łagodny rozruch, 2 samoloty po 24 V, 4 samoloty 24/48 V. Tryb zasilania instalacji samolotów; 1 samolot 24 V, 1 samolot tryb testowy 10-30 V, 1 samolot zasilany z akumulatora, 2 samoloty prąd 3-fazowy.
Dane T-T samochodu URAL-375 z APA-5: wymiary długość 7,48 m, szerokość 2,54 m, wysokość 2,74 m, masa całkowita 10 650 kg, prędkość max 75 km/h, paliwo benzyna, zbiorniki paliwa 290 litrów + 60 litrów = 350 litrów.
Alternator PR-600x2; moc 34 kW, prędkość obrotowa 1 500-1 700 obrotów/minutę, napięcie 28,5 V, natężenie 600 A. Akumulatory (baterie) 12-ASA-145M (12-ASA-150), 2 sztuki, napięcie 24 V, natężenie 145 Ah (150 Ah). Przetworniki obrotowe; napięcie 120 V, częstotliwość stabilna 400-500 Hz, prędkość obrotowa 4 000-9 000 obrotów/minutę. Alternator 3-fazowy Typ GT-40-PC6 (40 kVA, 3 x 208 V/400 Hz, 6 000 obrotów na minutę). Alternator 3-fazowy Typ GT-60-PC8-ATV (60 kVA, 3 x 208 V/400 Hz, 8 000 obrotów na minutę).
Urządzenia APA-5 i pochodne wykorzystywano do uruchamiania silników samolotów; MiG-21, MiG-23, MiG-29, Su-7, Su-20, Su-22. W 90-latach urządzenia wyprodukowane w CCCP zaczęto zastępować agregatami Polskiej produkcji, marki LUZES. Montowano je na podwoziach samochodowych lub dwuosiowych wózkach.
Dystrybutory Tlenu i Azotu.
W 70-latach na lotniskach wojskowych używano specjalistyczne dystrybutory tlenu i azotu. Były one produkcji CCCP i zabudowywane na podwoziach samochodów URAL. W zdecydowanej większości były to urządzenia, które w ciśnieniowych butlach przechowują gazy techniczne i przy pomocy przewodów ciśnieniowych i zaworów był w stanie przekazać gaz techniczny do odpowiedniej instalacji samolotu. Obecnie, asortyment tych urządzeń znacznie się rozrósł i obejmuje; lotniskowy dystrybutor tlenu LDT/N, lotniskowy dystrybutor azotu LDA/N, lotniskowy dystrybutor powietrza LDP/N, lotniskowy gazyfikator tlenu LGT/N, lotniskowy gazyfikator azotu LGA/N, lotniskowa sprężarka powietrza LSP/N, lotniskowy zasilacz hydrauliczny LZH/M (LZH/N), lotniskowy zasilacz LZE-6 (6M), lotniskowy zasilacz LUZES II/M, lotniskowe urządzenie zasilania elektroenergetycznego samolotów LUZES V/D (V/N). urzadzenia te są obsługiwane przez personel NOSP (Naziemna Obsługa Statków Powietrznych).
Inne pojazdy.
W 70-latach, amunicję do uzbrojenia strzeleckiego, bomby i pociski rakietowe dostarczano na pole manewrowe lotniska do samolotów i śmigłowców dostarczano samochodami ciężarowymi z bomboskładu i obiektów elaboracji rakiet. Były to przede wszystkim samochody STAR 66. Każda z bomb i każdy pocisk rakietowy był transportowany w skrzyni i ręcznie umieszczany na odpowiednim podwieszeniu samolotu lub śmigłowca.
Opracował Karol Placha Hetman