Kraków 2014-03-25
19 Lotnicza Eskadra Holownicza w Słupsku.
1.08.1954r. – 31.03.1999r.
Historia
Opis zdjęcia: Samolot Jakowlew Jak-40 nb 032, był eksploatowany w 19. Lotniczej Eskadrze Holowniczej w Słupsku.
Pierwsza połowa 50-lat XX wieku, były okresem gwałtownego zwiększania liczby nowych, nowoczesnych samolotów myśliwskich, produkowanych w Polskich fabrykach. Ta duża ilość nowoczesnego sprzętu wymusiła zwiększenie ilości personelu latającego, a co za tym rozwój szkolnictwa przyszłych asów przestworzy. Idąc dalej tym tokiem myślenia dochodzimy do kwestii szkolenia praktycznego. Żadne szkolenie, nawet to obecne, na nowoczesnych symulatorach, nie może zastąpić ćwiczeń w ostrym strzelaniu. Chodzi o strzelanie do celów powietrznych, przede wszystkim holowanych. Ten typ szkolenia uważany był za najbardziej logiczny i stosunkowo tani.
W PRL pierwszym samolotem, który wykorzystano do holowania celów powietrznych był dwusilnikowy Pe-2 FT. Jednak były to samoloty bardzo awaryjne i trudne w pilotażu. Niemniej jednak, został zorganizowany klucz tych maszyn. W 1952 roku, samoloty typu Pe-2 FT zostały już wycofane. (Ostatnie loty samolotów Pe-2 FT wykonano w Bydgoszczy w 1954 roku). W miejsce samolotów Pe-2 FT zaczęto stosować samoloty Tu-2 (bardziej bezpieczne w pilotowaniu niż Pe-2 FT). Samoloty Tu-2 zostały zorganizowane w jeden klucz holowniczy, a na miejsce stacjonowania wybrano Lotnisko Świdwin. Na stanie Klucza były 3 samoloty Tu-2 i 4 samoloty Po-2. Te ostatnie samoloty wykorzystywano, jako łącznikowe. Lokalizacja Klucza na Lotnisku Świdwin była jak najbardziej celowa, bo było blisko do poligonów lądowych i morskich.
W 1954 roku, Dowództwo Wojsk Lotniczych doszło do przekonania, że stosowany system organizacyjny był już niewystarczający. Przybywało zadań i konieczne było zwiększenie liczby samolotów. Dlatego w sierpniu 1954 roku, na bazie istniejącego Klucza zorganizowano Eskadrę, którą oznaczono, jako 19. Lotnicza Eskadra Holownicza. Nowa organizacja pozwoliła na indywidualne kierowanie jednostką i wykonywanie zadań dla innych bojowych Pułków.
19 Eskadra przyjęła cały stan osobowy i sprzętowy rozwiązanego Klucza. Etat Eskadry nr 6/208 przewidywał 105 żołnierzy i 1 pracownika kontraktowego. Przyjęto samoloty Tu-2 i Po-2. Zgodnie z etatem na stanie Eskadry mogło znajdować się 12 – 14 samolotów. Dlatego rozszerzono wachlarz zadań, który spoczął na Eskadrze. Wykonywano zadania dla potrzeb artylerii przeciwlotniczej i lotnictwa myśliwskiego. Zabezpieczano także strzelania powietrzne i nawodne dla Polskiej Marynarki Wojennej. Oprócz zadań typowo holowniczych, drugim z zadań stał się szeroko pojęty transport. Zwiększono liczbę samolotów Po-2 i CSS-13, które były Polskimi, zmodernizowanymi odpowiednikami sowieckich Po-2. Na stan Eskadry przyjęto samoloty transportowe Li-2, przypuszczalnie 2 maszyny. Ale żadna z tych maszyn nie nadała się do zadań ostrego strzelania dla samolotów myśliwskich, dlatego na stanie pojawiły się myśliwce Lim-2 wyposażone w specjalny zaczep do holowania celów. Na stanie początkowo były dwa takie samoloty. 19. Eskadra gotowość operacyjną osiągnęła 21 października 1954 roku, choć przez cały rok świadczyła także zadania holownicze.
1955 rok.
Samoloty Lim-2 dobrze nadawały się do wykonywanych przez Eskadrę zadań, dlatego jednostkę doposażono w kolejne tego typu maszyny. Dodatkowo jesienią 1955 roku, z 15. Samodzielnej Eskadry Lotnictwa Rozpoznawczego MW przekazano do 19. Eskadry ostatnie samoloty bombowe Tu-2. Dowództwo Lotnictwa Polskiego chciało zgromadzić nieperspektywiczne bombowce Tu-2, w jednej jednostce, aby tu dokończyły swój resurs.
1956-1959 rok.
W 1956 roku, zdecydowano o przebazowaniu 19. Eskadry z Lotniska Świdwin na Lotnisko Słupsk-Redzikowo. Słupsk JW. 2571. Jednym z powodów była mniejsza odległość od Morskiego Poligonu Ustka. Także zaplecze było tutaj lepsze. Przybywało zadań i jednostka z holowniczo-łącznikowej stała się holowniczo-transportową. Na stanie pojawiły się lekkie samoloty Jak-12. Pełniły one zadania obserwacyjno-łącznikowe. W 1957 roku, wprowadzono także samoloty transportowe Ił-12, a nieco później ich zmodernizowany typ Ił-14. Od dnia 2 stycznia 1957 roku, samolot Ił-12 holował rękaw do strzelań artyleryjskich.
1960-1969 rok.
Okres 1960-1962 roku, to czas kolejnych przeorganizowań w Wojskowym lotnictwie Polskim. W 1960 roku, organizacyjnie 19. LEH (Lotnicza Eskadra Holownicza) podlegała pod 2. Korpus OPL OK. Korpus ten miał pod dowództwem cztery Pułki myśliwskie; 11. PLM Debrzno, 25. PLM Pruszcz Gdański, 26. PLM Zegrze Pomorskie i 28. PLM Słupsk. Dodatkowo; 43. Eskadra Lotnictwa Łącznikowego – Bydgoszcz, 129. pułk artylerii OPL – Szczecin, 136. pułk artylerii OPL – Bydgoszcz, 2. batalion radiotechniczny – Grudziądz, 8. batalion radiotechniczny – Słupsk, 9. batalion radiotechniczny – Choszczno.
Ponieważ 19. LEH operacyjnie podlegała także pod Marynarkę Wojenną, dlatego często była wymieniana w jej rozkazach operacyjnych. Z tego też względu, samoloty 19. LEH były częstymi bywalcami na lotniskach Marynarki Wojennej, szczególnie Lotniska Siemirowice i Babich Dołów. Co najciekawsze to, że 19. LEH do czasu rozformowania w dniu 31 marca 1999 roku, nieustannie podlegała pod 2. Korpus z dowództwem w Bydgoszczy i stale była na etacie eskadry.
Analizując możliwości operacyjne bombowców Ił-28 dowództwo wojsk lotniczych doszło do wniosku, że samoloty te należy wykorzystać do zadań zabezpieczania ostrego strzelania. W 1962 roku, rozpoczęto szkolenie załóg na samolotach Ił-28, na potrzeby 19. Lotniczej Eskadry Holowniczej. W ten sposób kolejny typ samolotu znalazł się na wyposażeniu 19. LEH, także w wersji szkolnej UIł-28. 19. LEH była ostatnią Polską jednostką, która na stan otrzymała samoloty Ił-28. Były to maszyny przekazane z innych Polskich jednostek. Już w sierpniu 1962 roku, samoloty Ił-28 z 19. LEH brały udział w dwustronnych, Polsko-CCCP ćwiczeniach flot marynarek wojennych.
W tym miejscu należy się czytelnikowi wyjaśnienie. W okresie 1955–1988, w składzie Marynarki Wojennej funkcjonowała 15. Samodzielna Eskadra Lotnictwa Rozpoznawczego – Lotnisko Siemirowice. Podstawowymi samolotami tej Eskadry były samoloty SB Lim-2 i Ił-28.
W 60-latach na stanie Eskadry pojawiły się Polskie szkolno-treningowe TS-8, które zastąpiły archaiczne samoloty Po-2 i nieekonomiczne Jak-12. Z kolei samoloty Lim-2 zostały uzupełnione myśliwcami SB Lim-1, SB Lim-2, Lim-5.
1970-1979 rok.
W 1973 roku, samoloty Ił-28 i Li-2 wycofano z eksploatacji 19. LEH. Pozostałe samoloty Ił-28 i UIł-28 zgromadzono w 15. ELR (SELR) w Siemirowicach. W dniu 29 grudnia 1977 roku, uroczyście zakończono eksploatację bojową samolotów Ił-28 w Polskich Wojskach Lotniczych. Szkolenie na nich zakończono 27 sierpnia 1978 roku. W dniu 23 grudnia 1978 roku, zakończono eksploatację samolotów Ił-28 w Lotnictwie Marynarki Wojennej, a dokładnie w 15. ELR ( SELR ) w Siemirowicach. W dniu 2 października 1979 roku, miały miejsce ostatnie w Polsce loty samolotów Ił-28 lotników morskich, a dokładnie 19. LEH w Słupsku. Oficjalnie ostatnim lotem był lot wykonany na poligon w Nadarzycach, przez załogę w składzie; kpt. pil. W. Woźniak, kpt. nawig. I. Klepacki, strzelec rtg. st. bosman H. Matacz.
Kilka samolotów ze Słupska (co najmniej 4) w dniu 3 października 1979 roku, przeleciało do Nadarzyc, gdzie służyły jako cele naziemne na poligonie i były to ostatnie loty Ił-28 w Polsce. W kolejnych miesiącach, pozostałe sprawne Ił-28 rozprowadzono na lotniska w całej Polsce z przeznaczeniem jako cele na poligonach lub jako eksponaty do muzeów i zbiorów wojskowych. Transport ich odbył się już drogą kołową. Niestety, mimo zapotrzebowania, ten dobry w swoich latach samolot nie doczekał się następcy.
1980 rok.
W 1980 roku, 19. Eskadra otrzymała na stan samoloty typu Jak-40. Nie były to maszyny nowe, lecz przekazane z 36. SPLT. Przypuszczalnie były to 4 maszyny. Wśród nich był na pewno samolot Jak-40 nb 032.
Jak-40 nb 032 nr 9331129, został zbudowany w dniu 6 sierpnia 1973 roku, i dostarczony do Polski w dniu 12 sierpnia 1973 roku. Samolot został przyjęty na stan 36. SPLT JW. 2139 (wówczas 36. Specjalny Pułk Lotniczy. Zmiana nazwy nastąpiła 1 kwietnia 1974 roku). W dniu 25 lipca 1980 roku, samolot przekazano do 19. LEH. Po rozformowaniu 19. LEH samolot powrócił do 36. SPLT. Po zakończeniu eksploatacji trafił w prywatne ręce i stanął w miejscowości Brzeźnica koło Skawiny.
Samoloty typu Jak-40 wykorzystywano do transportu VIP z Warszawy do Nadarzyc lub w rejon Poligonu Morskiego Ustka, w czasie trwania ćwiczeń.
1982 rok.
W 1982 roku, 19. Eskadra wchodziła w skład 2. Korpus Obrony Powietrznej z dowództwem w Bydgoszczy. W Korpusie były następujące jednostki:
43 Eskadra Lotnictwa Łącznikowo-Transportowego: miejsce bazowania – Bydgoszcz, samoloty: 3 PZL-104 Wilga, 2 An-2, śmigłowce: 5 Mi-2;
19 Lotnicza Eskadra Holownicza: miejsce bazowania – Słupsk, samoloty: 4 TS-11, 4 Jak-40, 2 SB Lim-2, 2 Lim-5;
2 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego "Kraków": miejsce bazowania – Goleniów, samoloty: 24 MiG-21 M/MF, 5 MiG-21 UM;
9 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego: miejsce bazowania – Zegrze Pomorskie, samoloty: 26 MiG-21 bis, 6 MiG-21 UM;
28 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego: miejsce bazowania – Słupsk-Redzikowo, samoloty: 31 MiG-23 MF, 6 MiG-23 UM;
41 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego: miejsce bazowania – Malbork, samoloty: 24 MiG-21 MF, 6 MiG-21 UM;
Z powyższego zestawienia widać, że 19 Eskadra na stan przyjęła samoloty TS-11 oraz nie miała już na stanie samolotów PZL Lim-2.
1990 rok.
W dniu 31 marca 1999 roku, rozformowano 19. Lotnicza Eskadrę Holowniczą. Warto przytoczyć odpowiedź ministra obrony narodowej Janusza Onyszkiewicza, na zapytanie poselskie w Sejmie Rzeczypospolitej w tej sprawie:
Odpowiadając na zapytanie pana posła Jana Sieńki w sprawie funkcjonowania 19 Lotniczej Eskadry Holowniczej w Słupsku (578), uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień. Zgodnie z przyjętym w ubiegłym roku przez Radę Ministrów ˝Programem integracji z Organizacją Traktatu Północnoatlantyckiego i modernizacji sił zbrojnych RP na lata 1998-2012˝ w Wojsku Polskim wdrażane są istotne i niezbędne zmiany strukturalne, stanowiące jeden z elementów przebudowy systemu obronnego państwa. Na podstawie powyższego dokumentu opracowano ˝Plan zamierzeń Organizacyjnych i Dyslokacyjnych Sił Zbrojnych RP na lata 1999-2000˝, zgodnie, z którym m.in. z dniem 31 marca 1999 roku, została rozformowana 19 Lotnicza Eskadra Holownicza stacjonująca w Słupsku. Ponadto przewidziano utworzenie 2 Eskadry Lotnictwa Łącznikowo-Transportowego w Bydgoszczy w wyniku połączenia rozformowanej 19 Lotniczej Eskadry Holowniczej z 2 Eskadrą Lotniczą w Bydgoszczy. Ponadto należy wskazać, że przy podejmowaniu decyzji o likwidacji 19 Lotniczej Eskadry w Słupsku kierowano się również względami ekonomicznymi. Nieuzasadnione byłoby, bowiem utrzymywanie całego stanu osobowego eskadry do zabezpieczenia jedynie dwóch statków powietrznych typu Jak-40, wykorzystywanych tylko okresowo dla potrzeb poligonu Ustka. Pragnę zapewnić, że rozformowanie 19 Lotniczej Eskadry Holowniczej, a także 28 Pułku Lotnictwa Myśliwskiego nie wpłynie na poziom bezpieczeństwa regionu. Ponadto nie zostanie zlikwidowane lotnisko wojskowe w Słupsku, albowiem przewidziane jest ono, jako lotnisko zapasowe dla Bazy Lotniczej w Zegrzu Pomorskim. Przekazując powyższe wyjaśnienia żywię nadzieję, że uzna je pan za wystarczające.
Minister Obrony Narodowej Janusz Onyszkiewicz, Warszawa, dnia 14 maja 1999 rok.
Dowódcy 19 Lotniczej Eskadry Holowniczej;
- por. pil. Marian Niewczas
- mjr pil. Ryszard Zismandarski
- mjr pil. Zdzisław Strejlau (1959r. – 1962r.)
- ppłk pil. Wojciech Stasiak (1962r. – 1978r.)
- ppłk pil. Piotr Zatwarnicki (1979r. – 1987r.)
- mjr pil. Henryk Gojlik (1987r. – 1994r.)
- kpt. pil. Piotr Łukaszewicz (1996r. – 1999r.)
Opracował Karol Placha Hetman