Mińsk Mazowiecki 2007-02-07
1 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego w Mińsku Mazowieckim.
1943r.-2000r.
Wstęp.
W drugiej połowie XX wieku 1. PLM był jednym z najważniejszych pułków lotnictwa myśliwskiego w Polsce. Historia jednostki rozpoczęła się w 1943 roku, ale pułk był spadkobiercą kilku jednostek z okresu II Rzeczypospolitej i drugiej wojny światowej. I po kolei; 7. Eskadra Myśliwska im. Tadeusza Kościuszki została sformowana w dniu 21 grudnia 1918 roku, i wywodziła się z 3. Eskadry Lotniczej. Jednostka powstała na lotnisku Rakowice koło Krakowa, a następnie została przebazowana w rejon Lwowa, aby pomóc w walkach przeciw oddziałom ukraińskim. Nazwa „Kościuszkowska” została nadana Eskadrze przez Amerykanów, którzy przybywali do Europy, aby walczyć po stronie państwa Polskiego, a logo nawiązywało do tradycji polskich i amerykańskich. W tym czasie, 7. Eskadra Myśliwska używała następujących samolotów: Fokker E.V 185/18, Ansaldo A.1 Balilla, Albatros D.III(OEF), SPAD – 7.
Inna Polska jednostka lotnicza, 19. Eskadra Myśliwska przybyła do Polski w kwietniu 1919 roku, wraz z przybyciem generała Józefa Hallera. Jednym z jej pilotów był podporucznik pilot Stefan Pawlikowski (późniejszy patron 1. PLM „Warszawa”). Samoloty używane przez 19. Eskadrę Myśliwską: Sopwitch Dolphin 21.09.
Już w wolnej Polsce, w dniu 19 maja1921 roku, utworzono 1. Pułk Lotniczy, do którego wcielono 7 i 19 Eskadry Myśliwskie i przemianowano na 111. Eskadrę Myśliwską i 113. Eskadrę Myśliwców Nocnych. Samoloty używane przez 111 i 113 Eskadrę: PZL P-7a, PZL P-11.
Wojna obronna 1939 roku, spowodowała rozwiązanie związków taktycznych, ale nie koniec walki Polskich pilotów. W maju 1940 roku, w Lyonie sformowano I/145 Dywizjon Myśliwski – Warszawski, którego piloci w większości pochodzili z 1. Pułku Lotniczego. W czerwcu 1940 roku, pilotów ewakuowano do Wielkiej Brytanii. Samoloty używane przez I/145 Dywizjon Myśliwski: Caudron Renault CR.714.
W sierpniu 1940 roku, sformowano w Wielkiej Brytanii 303. Dywizjon Myśliwski im. Tadeusza Kościuszki, który przejął godło 111. Eskadry Myśliwskiej, a jego piloci pochodzili głównie z tej eskadry. W lutym 1941 roku, w Anglii sformowano 316. Dywizjon Warszawski, którego piloci stanowili personel byłej 113. Eskadry Myśliwskiej. 316. Dywizjon wyróżnił się między innymi strącaniem pocisków V-2, podważając ich skrzydła skrzydłami samolotów i wytrącając z kursu. Samoloty używane przez Dywizjony 303 i 316: Hawker Hurricane, North American P-51 Mustang, Supermarine Spitfire.
Korzenie sowieckie.
W dniu 7 lipca 1943 roku, w Grigoriewskoje, na terenie CCCP, utworzono 1. Samodzielną Eskadrę Lotnictwa Myśliwskiego. Została ona zorganizowana przy boku 1. Dywizji Piechoty imieniem Tadeusza Kościuszki i dała początek Polskiemu Lotnictwu Wojskowemu organizowanemu na terenie CCCP. Po paru tygodniach, Eskadra została przekształcona w 1. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego. W dniu 6 października 1943 roku, nadano Pułkowi nazwę „Warszawa”. Do kwietnia 1944 roku, wykonywano tylko loty szkolne i szkolno-bojowe. Dopiero w dniu 9 kwietnia 1944 roku, Pułk stał się pułkiem bojowym. W dniu 30 sierpnia 1944 roku, 1. PLM „Warszawa”, razem z 2. PNB (pułk nocnych bombowców) „Kraków” i 3. Pułku Lotnictwa Szturmowego, który w stu procentach był sowiecki, utworzyły 4. Pomorską Mieszaną Dywizję Lotniczą. W dniu 31 października 1944 roku, powstało Dowództwo Lotnictwa Wojska Polskiego, na czele którego stanął sowiecki generał Wiktor Połonin.
W czerwcu 1944 roku, Pułk przebazowano w okolice Kijowa. W dniu 23 sierpnia 1944 roku, jednostka wykonała pierwsze zadanie bojowe. Ugrupowanie złożone z pary samolotów szturmowych Ił-2 z 611. PLSz osłaniało klucz samolotów myśliwskich z 1. PLM, razem z parą sowieckich myśliwców z 233. PLM. Jak wynikało z raportów, zniszczono kilkanaście pojazdów mechanicznych wroga. Dzień ten w PRL stał się Świętem Polskiego Lotnictwa. Podczas prowadzonej ofensywy styczniowej, w dniach 16-22 stycznia 1945 roku, 1. PLM wykonał 221 lotów bojowych w czasie 215 godzin. W dniu 22 stycznia 1945 roku, Pułk został przebazowany na lotnisko w Sannikach. W lutym 1945 roku, Pułk został przeniesiony na lotnisko w Bydgoszczy, aby wziąć udział w walkach o Wał Pomorski. Miesiąc później (marzec 1945 rok) Pułk operował już z Mirosława. Loty bojowe polegały głównie na osłonie lotnictwa szturmowego (Jak-9 M), patrolowaniu, rozpoznawaniu (Jak-9 D) i swobodnemu polowaniu na nieliczne już myśliwce wroga. Zdarzały się także ataki na cele naziemne (Jak-9 T). W Kampanii Pomorskiej, w dniach od 2 lutego do 13 kwietnia 1945 roku, 1. PLM wykonał 213 lotów bojowych, w czasie 276 godzin. Stoczono 8 walk powietrznych i przeprowadzono 121 ataków na cele naziemne. Stracono 4 pilotów i 4 samoloty. Następnie, aby móc wziąć udział w operacji berlińskiej, Pułk przeniesiono na lotnisko Baranówka, a potem Lauenberg (w dniu 12 kwietnia 1945 roku) i Mohtlow, gdzie Pułk zakończył swoje działania bojowe. W walkach o zdobycie Berlina, 1. PLM zestrzelił 8 wrogich samolotów. Bilans 9 miesięcy walk ( 23.08.1944r. – 6.05.1945r. ) dla 1. PLM to; 1 401 loty bojowe, w czasie 1 393 godzin, stoczono 56 walk powietrznych, zestrzelono 9 samolotów ( 8 Fw 190, 1 Bf 109 ), na ziemi zniszczono 10 baterii plot, 1 moździerz 611 mm, 60 samochodów, 10 parowozów, 3 pociągi, 1 samolot Ju-52 na ziemi. Pułk utracił; 15 żołnierzy, w tym mjr Tadeusz Wicherkiewicz, wziętego do niewoli. Utracono 5 samolotów Jak-1 i 7 samolotów Jak-9.
1945r.-1950r.
Za udział w walkach przeciw armii germańskiej 1. PLM „Warszawa” otrzymał Order Virtuti Militari V Klasy. W dniu 2 maja 1945 roku, Pułk otrzymał (jak wszystkie Polskie jednostki utworzone na terenie CCCP) rozkaz powrotu do Polski. Przebazowanie zakończono w dniu 10 maja 1945 roku. Pułk stacjonował w Bydgoszczy i oczekiwał na przydzielenie nowych zadań na czas pokoju. Zmniejszono skład osobowy i ograniczono liczbę lotów szkolnych.
W dniu 24 stycznia 1946 roku, doszło do zatwierdzenia nowej organizacji Polskiego Lotnictwa Wojskowego. Rozkazem Naczelnego Dowódcy WP powstały nowe związki taktyczne. Między innymi 1. Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego ze składem; 1. PLM „Warszawa”, 2. PLM (poprzednio 10. PLM), 3. PLM (poprzednio 11. PLM). Pułki planowano ulokować odpowiednio w Warszawie, Krakowie i Poznaniu lub Wrocławiu. Dla 1. PLM wybudowano nowoczesne lotnisko Bemowo. Zanim jednak lotnisko Bemowo zostało oddane do użytku 1. PLM przebazowano do Modlina, gdzie kontynuowano szkolenie na samolotach tłokowych Jak-9. Ostatecznie z lotniska Bemowo korzystali głównie sowieci.
Wprowadzenie na uzbrojenie samolotów myśliwskich z napędem turboodrzutowym było już tylko kwestią czasu. Mało tego, Polski przemysł lotniczy przygotowywał się do rozpoczęcia produkcji licencyjnej najpierw Jak-17, jako G-1, następnie Jak-23, jako G-3. Przygotowania do produkcji seryjnej tego ostatniego były już daleko zaawansowanie.
W Polskim Lotnictwie Wojskowym pojawiły się pierwsze samoloty odrzutowe typu Jak-17 / Jak-17 W, w liczbie kilku egzemplarzy i nie stanowiły dużej wartości bojowej. Na dodatek pilotowali je sowieccy oficerowie. Nowych samolotów potrzeba było co najmniej 100 egzemplarzy.
Wraz z wprowadzeniem pierwszych egzemplarzy samolotów turboodrzutowych, przystąpiono do formowania nowych struktur Wojsk Lotniczych. Zgodnie z planem, w dniu 28 kwietnia 1950 roku, rozpoczęto organizować dowództwo i sztab 5. Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego, na podstawie Rozkazu MON Nr 037/org. Nowa jednostka organizacyjna była sformowana na bazie kadry wydzielonej z dowództw i sztabów Wojsk Lotniczych i 1. PLM. Tutaj drobna uwaga – W tym czasie pułki nazywano; myśliwski pułk lotniczy, czyli 1. MPL. W skład 5. Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego podporządkowano tymczasowo; 1. PLM Warszawa, który w tym czasie został przeniesiony z Bydgoszczy do Modlina, 2. PLM, który w tym czasie już stacjonował w Krakowie-Czyżynach, 3. PLM, który stacjonował w Gdyni-Babie Doły. Uprzedzając nieco fakty napiszemy, że w tym czasie w 5. DLM już organizacyjnie przygotowywano do formowania pozostałych Pułków dla Dywizji; 13. PLM i 31. PLM.
Lotnisko Bemowo.
Lotnisko nosi dwie równorzędne nazwy; Bemowo lub Babice. Lotnisko zostało oddane do eksploatacji w styczniu 1951 roku. Budowa trwała kilka lat i była prowadzona z dużym rozmachem. Przy jego budowie pracowali jeńcy germańscy, których doprowadzano z pobliskiego obozu na Grotach. Lotnisko zostało zbudowane z dwom krzyżującymi się pasami startowymi, o długości 1 500 m. Główny pas miał bardzo dużą szerokość, która wynosiła 90 m. RWY ma orientacje 10/28. Współrzędne 52,16 N 20,54 E. Elewacja lotniska 107 m. Drugi pas (RWY) był wykorzystywany w małym stopniu. Oba pasy posiadają nawierzchnię betonową. Lotnisko miało pełne zaplecze i nigdy niedokończoną infrastrukturę. Na jego terenie wybudowano trzy duże hangary.
Lotnisko służyło głównie armii czerwonej, ale także przez całe półwiecze było obiektem służącym wielu rodzajom lotnictwa, od wojskowego poprzez sanitarne, aeroklubowe, a nawet organizowano na nim imprezy motorowe. Z wojskowego punktu widzenia, bardzo szybko okazało się, że zbudowano je zbyt blisko centrum Warszawy. Zaledwie 10 km. W 2000 roku, lotnisko Bemowo posiadało już tylko jeden pas betonowy, o wymiarach 1 050 m x 90 m i równoległy pas trawiasty dla lekkich samolotów.
Lotnisko Bemowo zostało potraktowane jako główna baza dla 5. Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego i podległych jej jednostek, z których planowano zorganizować i stworzyć system OPL dla Warszawy.
Wraz z otrzymaniem wystarczającego wyposażenia, na Bemowo przebazowano dowództwo i sztab 5. Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego oraz 1. PLM z Modlina, który został przebazowany w dniach 2-5 stycznia 1951 roku. Dowódcą 5. DLM był wówczas moskal generał Grigorij Piatakow, a dowódcą 1. PLM ppłk Aleksander Bystrow, także moskal. Obie jednostki umieszczono we wschodniej części lotniska, w rejonie fortu Bema. Budujący się kompleks koszarowy, po stronie formującej się WAT, nie był jeszcze oddany do użytku.
Pułk miał w tym czasie na stanie nowe samoloty Jak-9 P i kilka starszych egzemplarzy szkolnych Jak-9 W. Lecz już w kwietniu 1950 roku, dotarły do Polski pierwsze trzy egzemplarze wersji szkolnej Jak-17 W. Samoloty te, tak jak poprzednie, dotarły do Polski transportem kolejowym. Lecz nie do Radomia tylko od razu na lotnisko Bemowo. Zostały złożone w hangarze nr 3. Egzemplarze te były wyprodukowane w 1948 roku, i pochodziły z jednostki sowieckiej. Posiadały nr 3120008 nb 4, nr 3120127 nb 7, nr 3120145 nb ?. Samoloty te po oblocie zostały przekazane na stan 1. PLM.
Jednocześnie z nowymi samolotami, zgodnie z rozkazem MON z dnia 18 grudnia 1950 roku, dotyczącym umundurowania żołnierzy, Dowództwo Wojsk Lotniczych opracowało i wprowadziło do użytku dla personelu latającego nowy wzór umundurowania specjalnego. Każdy pilot latający na samolotach odrzutowych otrzymał kurtkę, spodnie i buty wykonane ze skóry. Ubiór ten znacznie odróżniał pilotów, którzy wyglądali bardzo elegancko, na tle innych, ubranych w ubrania drelichowe. Takie dowartościowanie czyniło z pilotów elitę. Dodatkowo ich codzienna dieta żywieniowa była wyższa od pozostałych żołnierzy.
Wybuch wojny w Korei w dniu 25 czerwca 1950 roku, zmusił Moskwę do przyspieszenia procesu unowocześniania armii państw satelickich. W wyniku podjętych decyzji już w styczniu 1951 roku, na lotnisko w Bemowie zaczęły przybywać pierwsze transporty z samolotami Jak-23. Pierwszy taki transport dotarł na bocznicę kolejową w Bemowie w dniu 6 stycznia 1951 roku. Ładunek bardzo szybko umieszczono w hangarze Nr 3 i dodatkowo ogrodzono i obstawiono wartą.
Razem z nowymi samolotami na Bemowie w 1. PLM zameldowali się piloci-instruktorzy sowieccy; mjr Sapiecha, porucznik Łochow, porucznik Mareszkin, porucznik Wołkowski. Zadaniem ich był przeszkolenie Polskich pilotów będących już po pierwszych lotach na samolotach odrzutowych na typ Jak-23. Wobec szybkich zmian Dowództwo WL zorganizowało drugą grupę Polskich pilotów na wstępne przeszkolenie na samolotach Jak-17 W w sowieckiej bazie w Brzegu na terenie Polski. Tym razem grupa liczyła 15 pilotów i kilku techników.
Tymczasem grupa techniczna montowała kolejne samoloty Jak-23 i sukcesywnie je oblatywała przed przekazaniem do użytku w 1. PLM. Z początkiem kwietnia 1951 roku, do Warszawy powrócili piloci i technicy z Brzegu. Pilotów tych włączono do szkolenia na samolotach Jak-23. W grupie tej znaleźli się między innymi; ponownie ppłk Wasyl Gaszyn oraz kpt. S Więcek, kpt. M. Bajczykow, kpt. Tadeusz Krepski, kpt. E. Pniewski, kpt. Stanisław Tanana, ppor. W. Iwoń, ppor. B. Somolik. Do grupy szkolących dołączyli jeszcze; ppor. A Dobrzeniecki, ppor. S. Płoszański i ppor. Władysław Hermaszewski. Równolegle intensywnie szkolono personel techniczny 1. PLM.
Dzień 20 marca 1951 roku, stał się znamienny dla 1. PLM, gdyż w tym dniu został odczytany rozkaz specjalny dowódcy pułku, o przejściu w szkoleniu lotniczym z samolotów tłokowych na samoloty odrzutowe. W tym czasie, pułk miał na stanie; 16 Jak-23, 3 Jak-11, 6 Jak-9 P, 1 Jak-9 M, 3 Po-2. Jednak już w następnym miesiącu pułk posiadał 30 nowych Jak-23 oraz 3 Jak-17 W.
W tym czasie na lotnisko Bemowo przybyła grupa pilotów z 2. PLM, która rozpoczęła przeszkalanie na samoloty odrzutowe. Szkolenie lotnicze 2. PLM rozpoczął w dniu 9 maja 1951 roku. Aby szkolenie przebiegało sprawnie z 1. PLM przekazano do 2. PLM jeden Jak-17 W nr 3120145, a w połowie maja 1951 roku, kolejny Jak-17 W nr 3120124.
Na kilkanaście dni przed planowaną defiladą 22 Lipca, w dniu 19 lipca 1951 roku, na Bemowie wylądowało 5 najnowszych samolotów MiG-15. przyprowadzili je piloci sowieccy z lotniska na terenie NRD w pobliżu Berlina. Samoloty były wyprodukowane jesienią 1949 roku i miały numery nr 0227, 0231, 0234, 0236, 0249. Nieco później przyleciały cztery szkolno-bojowe UTI MiG-15 nr 104-11, 104-23, 104-24, 104-25.
Ciąg dalszy jest w kolejnym rozdziale.
Opracował Karol Placha Hetman