Kraków 2020-01-14
238b Rozdział 1975
Zlin Z-42
Polska
Historia
Historia – Firma Zlin
Firma Zlin została założona w 1934 roku, jako Zlinska Letacka Spolecnost A. S. Siedzibą firmy Zlin było miasto Zlin, we Wschodnich Morawach na terenie Czech. W fabryce produkowano szybowce i jednosilnikowe samoloty. Później produkcja rozszerzyła się na segment samolotów sportowych i rolniczych.
W 1938 roku, Czechy były anektowane przez Niemcy. Firma zmieniła nazwę na Zlinskie Letecke Zavody A. S. W fabryce produkowano samoloty treningowe Klemm Kl 35 oraz dolnopłaty Bucker Bu 181. Oba samoloty były produkowane nadal po drugiej wojnie światowej. Samolotom zmieniono wówczas oznaczenia na C-1 oraz Z-181.
W 1945 roku, po drugie wojnie światowej, fabryka została znacjonalizowana przez komunistów. Do nazwy firmy dodano określenie – v narodni sprave – co oznacza – pod administracją krajową. W 1946 roku, fabrykę włączono do koncernu – Automobilove Zavody. W 1948 roku fabrykę włączono do koncernu lotniczego Let z siedziba w Pradze, jako Zakład Nr 7.
W 1953 roku, fabryka uzyskała samodzielność i przyjęła nową nazwę Moravan. Wówczas rozpoczął się dobry czas dla firmy. Opracowano i budowano dużo udanych konstrukcji. Produkowano samoloty dla wojska i na rynek cywilny. Dużo samolotów wyeksportowano na Zachód i do krajów socjalistycznych. Najpopularniejszy był samolot serii Z-26 Trener. Produkowano samolot rolniczy Z-37 Ćmielak. Budowano dwumiejscowe samoloty szkolne i sportowe Z-42/142 i czteromiejscowe Z-43. Postała odmiana akrobacyjna Z-50.
W 1990 roku, po upadku komunizmu, firma została przekształcona w spółkę akcyjną. Kontynuowano produkcje samolotów Z-42 i Z-43, ale ich sprzedaż zmalała. Głównie z uwagi na rozpad komunistycznych krajów i załamanie się rynku. W 2002 roku, firma miała kłopoty finansowe. Firma została przemianowana na Moravan-Airplanes A. S. Podjęto produkcję zmodernizowanych samolotów Z-242 L oraz Z-143 L, które wyposażono w silniki firmy Lycoming, nową awionikę i zmodyfikowany płatowiec.
W 2005 roku, mimo przeprowadzonych zmian, firma ogłosiła bankructwo. W 2006 roku, Spółka została przejęta przez CzechAircraft, s. r. o. własnością irlandzkiej Qucom Haps Holding Ltd., reprezentowanej przez Billy’ego Harkina i przemianowanej na Moravan Aviation s.r.o. Utrzymano produkcję samolotów i rozpoczęto produkcje części do innych samolotów. Jednak ożywienie był krótkotrwałe. W 2010 roku, firma została zamknięta.
Już w 2009 roku, postała nowa firma Zlin Aircraft, która przejęła prawa do produkcji samolotów Z-242 L oraz Z-143 L. Wkrótce przejęto budynki, surowce i personel od Moravan Aviation. Nowa firma nadal produkuje samoloty i poszerzyła ich gamę. Firma zajęła się także remontami generalnymi samolotów Zlin.
Samoloty marki Zlin: Zlin Akrobat, Zlin Z-26 Trener, Zlin Z-37 Ćmielak, Zlin Z-42, Zlin Z-43, Zlin Z-50, Zlin Z-126, Z-142, Z-143, Z-226, Z-242, Z-326, Z-526, Z-726.
Zlin Z-42. 1967 rok
Został opracowany w 1967 roku, przez konstruktora Jana Mikula. Z-42 został opracowany jako samolot szkolno-treningowy, dwumiejscowy, z miejscami obok siebie. Z-42 jest dolnopłatem, o konstrukcji całkowicie metalowej. Napęd to silnik rzędowy z tłokami wiszącymi. Prototyp (Z-41) wykonał pierwszy lot w dniu 17 października 1967 roku. Produkcja ruszyła w 1970 roku. W 1973 roku, zbudowano pięćdziesiąty egzemplarz. Najwięcej samolotów zbudowano w 70-latach. Samolot był wielokrotnie modyfikowany. Samolot pod nowymi oznaczeniami nadal jest produkowany. Do chwili obecnej (2020 rok) zbudowano ponad 750 egzemplarzy. Samoloty Z-42 są użytkowane w Europie, Afryce, Ameryce Południowej i Środkowej.
Prototyp Z-41 miał silnik M-337, o mniejszej mocy. Miał śmigło metalowe dwułopatowe nastawne, ale na ziemi przed lotem.
Z-42 otrzymał mocniejszy silnik M-137. Śmigło dwułopatowe, można było wymienić przed lotem, w zależności od zadania jaki samolot miał wykonać: akrobacja lub lot turystyczny.
W 1971 roku opracowano samolot Z-42 L, który był napędzany amerykańskim silnikiem firmy Lycoming AIO-320-B1B o mocy 118 kW (160 KM). W tym czasie zbudowano tylko jeden prototyp, który pierwszy lot wykonał w dniu 10 sierpnia 1971 roku.
W 1972 roku, opracowano samolot Z-42 M, który otrzymał mocniejszy czechosłowacki silnik M-137 AZ i nowe śmigło V-503A. Pierwszy lot wykonano w dniu 15 listopada 1972 roku. Produkcja Z-42 M ruszyła w 1980 roku. Zbudowano ponad 130 egzemplarzy.
Zlin Z-43 to samolot z silnikiem M-337, ze śmigłem nastawnym, przeznaczony do szkolenia w nawigacji i radionawigacji oraz do lotów turystycznych.
W 1978 roku opracowano samolot Z-142, który był dopuszczony do akrobacji. Z-142 pierwszy lot wykonał w dniu 27 grudnia 1978 roku. Samolot został opracowany zgodnie z amerykańskim przepisami PART 23. W latach 1980-1995 zbudowano około 370 egzemplarzy.
W 1983 roku licencję na produkcję samolotów Z-142 sprzedano Algierii, gdzie samolot produkowano pod oznaczeniem ECA Fernas 142. Zbudowano około 50 egzemplarzy.
Samoloty Zlin Z-42 i wersje pochodne, są użytkowane w Czechosłowacji, a potem Czechach i Słowacji, NRD i RFN, a potem w Niemczech, Polsce, Algierii, Egipcie, Peru, Meksyku.
Samolot Zlin Z-42 w Polsce. 1975 rok.
W 1975 roku, Aeroklub PRL kupił 13 egzemplarzy samolotów Z-42 M. Samoloty dostarczono w 1976 roku. Przeznaczono je do szkolenia pilotów, którzy przeszli już szkolenie szybowcowe.
Samoloty Z-42 M zostały kupione dla Instytutu Lotnictwa, w ilości 10 egzemplarzy. Przekazano je między innymi do Szkoły Pilotów w Kętrzynie, gdzie bazowały na lotnisku Wilamowo. W 1983 roku, samoloty Z-42 M zostały przekazane do Aeroklubów.
W Polsce użytkowano około 60 samolotów Z-42. Cieszył się dobrą opinią.
W Polsce, ostatnia katastrofa samolotu Zlin Z-42 miała miejsce w 2000 roku. Miejsce katastrofy to Lotnisko Kętrzyn-Wilamowo. Dwóch pilotów ćwiczyło lot na małej wysokości i awaryjne lądowanie. Piloci byli w powietrzu już 30 minut. Z niewyjaśnionych przyczyn, w pewnym momencie samolot z dużą prędkością uderzył w ziemię. Obaj piloci zginęli na miejscu. Samolot został całkowicie rozbity.
W 2004 roku, samolot Zlin Z-42 z powodu awarii lądował awaryjnie. Pilot szczęśliwie wylądował na autostradzie A-4 Kraków-Katowice. Nikomu się nic nie stało.
Opracował Karol Placha Hetman
Kraków 2020-01-14
238b Rozdział 1975
Zlin Z-42
Polska
Konstrukcja
Konstrukcja Zlin Z-42
Dwumiejscowy wolnonośny dolnopłat o konstrukcji metalowej. Użytkowany jako samolot szkolny, akrobacyjny i turystyczny.
Skrzydła proste, trzysegmentowe. Centropłat jest o małej rozpiętości. Obrys skrzydeł jest prostokątny z niewielkim napływem w centropłacie. Wznos skrzydeł duży i wynosi 6 stopni. Konstrukcja jest metalowa, jedno-dźwigarowa z dźwigarem pomocniczym. Dźwigary wykonane z rur stalowych, które wypełniono azotem pod ciśnieniem. Pomiar tego ciśnienia (jego obniżona wartość) informował o pęknięciach w dźwigarze. Pokrycie skrzydeł wykonano z blachy duraluminiowej platerowanej. Skrzydła wyposażono w klapy i lotki szczelinowe z pokryciem żłobkowanym. Lotki i klapy mają jednakową rozpiętość.
Konstrukcja kadłuba to przestrzenna kratownica wykonana z rur stalowych. Połączenia rur są spawane. Pokrycie wykonano z laminatu. Ogon o konstrukcji półskorupowej. Silnik jest montowany do łoża wykonanego z rur stalowych. Samolot wyposażono w zaczep do holowania szybowców.
Kabina całkowicie kryta, typu limuzyna. Daw miejsca obok siebie. Jedna deska rozdzielcza.
Usterzenie wolnonośne, całkowicie metalowe, w układzie klasycznym. Obrys usterzenia: poziome – prostokątny; pionowe – trapezowy. Stery pokryte blachą żłobkowaną.
Podwozie trójpodporowe, stałe z kołem przednim. Koła mogą być osłonięte owiewkami.
Silnik
Wersja Z-42 – silnik rzędowy, tłoki wiszące Avia M-137A, o mocy startowej 132,5 kW (180 KM).
Wersja Z-42 L – silnik płaski Lycoming AIO-320-B1B, o mocy 118 kW (160 KM).
Wersja Z-42 M – silnik rzędowy, tłoki wiszące Avia M-137AZ, o mocy startowej 132,5 kW (180 KM).
Wszystkie silniki są chłodzone powietrzem. Zbiorniki paliwa umieszczono w skrzydłach.
Dane T-T Zlin Z-42
Rozpiętość 9,11 m
Długość 7,05 m
Wysokość 2,69 m
Powierzchnia nośna 13,15 m2
Masa własna 645 kg
Masa startowa 900 kg
Masa maksymalna 920-970 kg
Prędkość maksymalna 315 km/h
Prędkość przelotowa 220 km/h
Prędkość lądowania 95 km/h
Prędkość wznoszenia 4,8 – 5,2 m/s
Pułap operacyjny 3 800 – 4 250 m
Zasięg 530 km
Czas lotu 2,5 godziny
Rozbieg 380 m
Dobieg 400 m
Opracował Karol Placha Hetman
Kraków 2020-01-14
238b Rozdział 1975
Zlin Z-42
Polska
Zestawienie
Od 1976 roku, w Polsce użytkowano około 60 samolotów Z-42.
Opracował Karol Placha Hetman