Drzonów 2022-08-11
OKB Suchoj Su-20 nb 6138 numer seryjny 74728.
Naddźwiękowy samolot myśliwsko-bombowy, o zmiennej geometrii skrzydeł. Pierwszy tego typu samolot w Wojsku Polskim.
Su-20 (Su-17 MK). 1972 rok.
W lutym 1972 roku, została zamówiona odmiana eksportowa samolotu Su-17 M oznaczona Su-17 MK (Kommerczieskij). Prototyp wystartował w dniu 15 grudnia 1972 roku, pilotowany przez A. Isakowa. Samolot w okresie styczeń-grudzień 1973 roku, pomyślnie przeszedł próby państwowe i został skierowany do produkcji seryjnej. Pierwsze dostawy na Bliski Wschód dotarły już w pierwszych miesiącach 1973 roku, gdyż wojna, nazwana później „Październikową”, zbliżała się wielkimi krokami. Produkcja była realizowana w latach 1972-1976 i objęła liczbę 136 sztuk w seriach „62-66 i 74-76”. Samoloty wyeksportowano do Egiptu, Iraku, Polski i Syrii.
Ze stożka samolotu zniknęła aparatura radio-komendowa Delta-N, a zamontowano w jej miejscu radio-dalmierz SRD-5 MK, mający możliwość współpracy z kierowanymi pociskami rakietowymi sterowanymi na podczerwień, klasy p-p R-3 / R-13 do 4 sztuk na belkach pod skrzydłami APU-13 M. Sama aparatura Delta-NG została umieszczono w gondoli pod prawym wewnętrznym węzłem. W uzbrojeniu pojawiły się gondole strzeleckie UPK-23-250 z armatkami GSz-23 z zapasem 250 naboi. Z uzbrojenia całkowicie wykluczono kierowane pociski rakietowe Ch-28 i niekierowane pociski rakietowe S-8 i S-25.
Zastosowanie bojowe Su-17, Su-20.
Zastosowanie bojowe samolotów Su-17, Su-20 w znacznym stopniu ograniczały warunki pogodowe. Niższa podstawa chmur lub słaba widoczność przy bardzo prostym systemie nawigacyjnym, często uniemożliwiały wykonanie zadania. Samoloty Su-17 do odmiany Su-17 MK włącznie, mogły być z pewnym przybliżeniem wprowadzone w rejon celu, ale jego poszukiwanie i atak musiał być wykonany przez pilota w warunkach widoczności wzrokowej.
Samolot rozpoznawczy Su-20 R.
W połowie lat 70-tych, dla samolotów Su-20 (eksportowych) wprowadzono zasobniki rozpoznawcze KKR-1 (kontejner kompleksnoj razwiedki). Zasobnik ma wymiary; długość 6,79 m, szerokość 0,59 m, wysokość 0,58 m, a z belką 0,715 m, masa 780 kg. Zasobnik przenoszony jest centralnie pod kadłubem.
Zasobnik umożliwia fotografowanie pionowe, perspektywiczne i panoramiczne terenu z małych i średnich wysokości w warunkach dziennych i z małych wysokości w warunkach nocnych oraz ogólne rozpoznanie radioelektroniczne z dowolnego pułapu, o każdej porze dnia i nocy w „każdych warunkach atmosferycznych”.
W jego skład wchodzi; aparat fotograficzny AFA-39 (do zdjęć pionowych i perspektywicznych), PA-1 (panoramicznych), UA-47 (pionowych w nocy), wyrzutnik naboi błyskowych SFP-2 A, 4 kasety KDF-38 z nabojami błyskowymi FP-100, blok opóźniających impulsów BZ służący do wytwarzania sygnałów na otwarcie migawki aparatu UA-47, stacje rozpoznania elektronicznego SRS-9 Wiraż, układ chłodzenia freonem.
Samolot Su-20 R z zasobnikiem KKR-1 ma masę startową 15 610 kg, prędkość maksymalną w zależności od wysokości lotu 1 300 – 1 800 km/h. Zasięg na wysokości 200 m – 735 km lub z dwoma zbiornikami PTB-1 150 – 1 150 km. Oraz zasięg na wysokości 10 000 m odpowiednio 1 400 km i 2 050 km. Dopuszczalne przeciążenie samolotu w locie wynosi 5g. W Wojsku Polskim w późniejszym czasie zasobnik KKR-1 zaczęto montować również na samolotach Su-22.
Historia zakupu samolotów Su-20 dla Polski.
Z początkiem 70-lat XX wieku, Polscy politycy i wojskowi zaczęli poszukiwać następcy samolotów bombowych Ił-28. Ostatnie 6 egzemplarze bombowców Ił-28 skreślono ze stanu w 1979 roku, ale właściwie całą dekadę nie stanowiły one już żadnej wartości bojowej. CCCP zaoferował Polsce samoloty MiG-23 BN lub Su-20. Oba samoloty o zmiennej geometrii skrzydeł. Oferty poddano analizie pod kątem ich przydatności w Polskim Lotnictwie. Żaden z zaoferowanych samolotów, według Polskich specjalistów, nie spełniał naszych wymagań. Ale innej alternatywy nie było. Wybór padł na samolot Su-20, jako maszynę tańszą i w znacznym stopniu zbliżoną do używanych już w Polsce samolotów Su-7 różnych odmian.
Dostawy Su-20 do Polski.
W pierwszych dniach 1974 roku, do Krasnodaru wyjechała z Polski grupa pilotów i techników celem przeszkolenia na nowy typ samolotu. Wśród pilotów byli: mjr pilot Maciej Paszkowski – dowódca 7. Pułku Lotnictwa Bombowo-Rozpoznawczego z Powidza w latach 1974-1975, podporucznik pilot Bogdan Lis, kapitan Tadeusz Kołodziejczyk i inni. To oni, jako pierwsi wykonali samodzielne loty na samolotach Su-20 w Krasnodarze. Z powodu złych warunków pogodowych szkolenie przeciągało się. W czasie tego szkolenia podczas lotu na Su-20 zginął kpt. pil. Tadeusz Kołodziejczyk. Cześć Jego Pamięci!
Pierwsze 6 egzemplarzy Su-20 dostarczono Polsce w 1974 roku. W dniu 26 kwietnia 1974 roku, samoloty wylądowały na lotnisku w Powidzu. Samoloty te otrzymały numery burtowe od 01 do 06, malowane kolorem czerwonym. Samoloty pokazano w locie podczas defilady w Warszawie 22 lipca 1974 roku. Pozostałe samoloty dostarczono dopiero w 1976 roku. Łącznie kupiono 25 egzemplarzy. Nie kupiono wersji szkolno-bojowej, gdyż w tej roli nadal używano samolotów Su-7 U.
Niestety, jeszcze przed zrealizowaniem zasadniczej dostawy, w dniu 3 lutego 1976 roku, utracono pierwszy samolot Su-20. Samolot miał numer burtowy 01. Gdyby samolot dotrwał do zmian numerów burtowych otrzymałby nb 4241. Strata była bolesna, ponieważ zginął kolejny lotnik, mjr (kpt.) pil. Jerzy Doliniec. Cześć Jego Pamięci! Katastrofa nastąpiła koło miejscowości Kazimierz Biskupi. Przyczyną była usterka techniczna sprzętu. Nastąpiła awaria silnika, który przestał pracować. W dodatku awarii uległo całe zasilnie i były problemy z agregatami. Awaria nastąpiła z winy producenta, który uznał swoją winę. Dlatego w miejsce utraconego samolotu producent dostarczył nowy samolot (1977 roku). Samolot dostarczono w dniu 1977-02-12. Samolot otrzymał nb 7125.
Pozostałe 19 egzemplarzy Su-20 dostarczono latem 1976 roku. Samoloty te otrzymały numery burtowe cztero-cyfrowe pochodzące od numerów seryjnych, malowanych kolorem czerwonym. Wówczas nastąpiła także zmiana numerów burtowych pierwszych 6 maszyn.
Użytkowanie Su-20 w Polsce.
W Polsce samoloty Su-20 stały się maszynami podwójnego przeznaczenia. Z jednej strony mogły skutecznie wykonywać atak na obiekty przeciwnika w głębi, z drugiej strony prowadzić aktywne rozpoznanie foto i radioelektroniczne w dzień i w nocy. To drugie zadanie przy użyciu zasobnika podwieszanego typu KKR-1. Zasobniki dotarły do Polski w okresie późniejszym. Nie należy zapominać, że Su-20 używany w Polsce był również potencjalnym nosicielem taktycznej broni jądrowej.
Samoloty Su-20 pierwsze wspólne ćwiczenia odbyły w 1976 roku, podczas manewrów pod kryptonimem „Tarcza-76”. Samoloty Su-20 przez cały okres służby w Polsce były także eksploatowane z DOL (drogowe odcinki lotniskowe).
W 80-latach trzykrotnie piloci polscy uratowali samoloty Su-20 przed ich rozbiciem, narażając własne życie. W dniu 18 maja 1984 roku, kapitan Andrzej Pawul podczas lotu zderzył się z bocianem. Pilot doznał zranienia twarzy odłamkami szkła i ograniczoną widoczność. Pilot zdołał jednak bezpiecznie wylądować. W dniu 4 września 1985 roku, kapitan Krzysztof Ryniecki. Po odpaleniu ciężkiego pocisku rakietowego S-24 wystąpił pompaż silnika i silnik zgasł. Mimo małej wysokości lotu pilotowi udało się ponownie uruchomić silnik i bezpiecznie wylądować na lotnisku. W 1988 roku, samolot Su-20 z pilotem major Krzysztof Krzysztoforski został trafiony piorunem. Zgasł silnik. Pilot ponownie uruchomił silnik i bezpiecznie wylądował na lotnisku.
Informacja z 1990-10-16, z pokazu samolotów Su-20 i Su-22 dla szwedzkich oficerów. – Su-20 użytkowane w Polsce mają doskonałe parametry lądowania. Mistrzem krótkiego lądowania jest kapitan Bogdan Juczyk. Przed przyziemieniem, na wysokości 2 m, pilot wypuszcza spadochron hamujący. Zmierzona droga dobiegu wynosi zaledwie 350 m ! W tym czasie amerykańskie próby samolotu F-15 S / MTD dały wynik 450 m, bez spadochronu hamującego, a 380 m ze sposobem stosowanym w Polsce. Masa samolotu Su-20 lądującego wynosi 11 000 kg, a samolotu F-15 S / MTD – 13 000 kg.
Suchoj Su-20 nb 6138 numer seryjny 74728.
Samolot Su-20 nb 6138 numer seryjny 74728 był zbudowany w grudniu 1975 roku. Samolot został dostarczony w dniu 18 marca 1976 roku. Samolot był użytkowany w 7. PLB-R w Powidzu. Wycofany ze służby w dniu 28 lutego 1997 roku. W październiku 1999 roku, samolot został przekazany do muzeum w Drzonowie, w pobliżu Zielonej Góry.
Opracował Karol Placha Hetman