Kraków 2008-09-05

271c Rozdział 1984-10-12

PZL-130 Orlik. Polska. Zestawienie.

000 – makieta. Została wykonana w naturalnej wielkości w 1982r. Makieta otrzymała wielobarwny (żółto-brązowo-niebieski) kamuflaż i fikcyjny nb 0252. 

001 – prototyp nielotny. Przeznaczony do badań zmęczeniowych. 

002 – pierwszy lotny prototyp. Rejestracja SP-PCA. Pierwszy lot wykonał 12.10.1984r. Pilotem był Witold Łukomski. Samolot praktycznie nie pomalowany. Pozostawiony w barwie naturalnych blach duraluminiowych z zabezpieczeniem antykorozyjnym, dlatego wygląda jakby został pomalowany różnymi odcieniami farby jasnożółtej. Rejestracja w kolorze czarnym. Pomarańczowy ster kierunku, co świadczy, że jest to prototyp. 

003 – drugi lotny prototyp. Rejestracja SP-PCB. Pierwszy lot wykonał jako trzeci Orlik w dniu 14.01.1985r. Samolot otrzymał kamuflaż zwany chińskim. Cały samolot w kolorze ciemnozielonym z żyłkami koloru szaroniebieskiego. Końcówki płatowca w kolorze żółtym. W 1985r. samolot pokazano na wystawie sprzętu wojskowego w Pekinie. Po serii prób został przekazany w 90-latach do muzeum w Czyżynach. 

004 – trzeci lotny prototyp. Rejestracja SP-PCC. Oblatany w dniu 29.12.1984r., jako drugi samolot Orlik. Samolot cały pomalowany na kolor granatowy. Rejestracja w kolorze białym. Ster kierunku pomarańczowy, co świadczy, że, jest to prototyp. Końcówki skrzydeł i usterzenia poziomego także pomarańczowe, co w przyszłości stało się wyróżnikiem seryjnych samolotów. W 1985r. samolot pokazany na salonie lotniczo-kosmicznym w Paryżu. Samolot został wytypowany do przebudowy napędu z tłokowego na turbośmigłowy. Wybrano silnik Pratt-Whitney PT 6 A-25 A o mocy 410 kW ( 550 KM ), z trójłopatowym śmigłem Hartzell HC-B3TN-3B/T10173K-11R. Ma ono trzy łopaty o zmiennym skoku. W listopadzie 1985r. samolot wysłano drogą morską do Kanady. Potrzebne do przebudowy elementy wykonano w Polsce i wysłano drogą morską do Kanady. Były to; łoże silnika, osłony silnika, siłowniki instalacji hydraulicznej i inne. Samolot otrzymał nowe malowanie. Przebudowę ukończono w połowie 1986r. Pierwszy lot samolot nazwany Turbo Orlik ( PZL-130 T / TP ) wykonał w dniu 13.07.1986r., inne źródła podają 16.07.1986r., a za jego sterami siedział pilot doświadczalny mgr inż. Jerzy Wojnar. Samolot całkowicie spełnił pokładane w nim nadzieje. Promocję Turbo Orlika rozpoczęto od Kolumbii, która zamierzała zakpić 80 (!) samolotów tej klasy. Niestety podczas pokazów w dniu 20.01.1987 r. wskutek błędu pilota doszło do katastrofy samolotu, w której zginęli Bogdan Wolski – prowadzący wcześniej próby Turbo Orlika oraz oficer lotnictwa kolumbijskiego. 

005 – przedseryjny. W drugiej połowie 80-tych lat Wojsko Polskie zamówiło krótką serię PZL-130 Orlik z silnikami tłokowymi i z opcją na łącznie 25 sztuk. Pierwszy PZL-130 nr 005 otrzymał silnik tłokowy AI-14. Pierwszy lot w dniu 19.02.1988r. MON jednak po próbach zrezygnowało z przyjęcia tych samolotów. Samolot otrzymał w 1990r. silnik turbośmigłowy Walter. Oznaczenie PZL-130 TM. Samolot były wykorzystywany do lotów łącznikowych w 23 EL ( eskadrze lotniczej ) w Dęblinie i 45 ELD ( eskadra lotnicza doświadczalna ) w Modlinie. 

006 – przedseryjny. Należał do tej samej serii co nr 005. Wyposażony w silnik tłokowy PZL-Kalisz K-8 AA. Pierwszy lot w dniu 19.03.1988r. Podobnie jak nr 005 otrzymał w 1990r. silnik turbośmigłowy Walter. Samolot były wykorzystywany do lotów łącznikowych w 23 EL ( eskadrze lotniczej ) w Dęblinie i 45 ELD ( eskadra lotnicza doświadczalna ) w Modlinie. 

007 – przedseryjny. Od początku budowany pod napęd turbośmigłowy. Silnik Walter M-601 o mocy 550 kW współpracujący z pięciołopatowym śmigłem Avia VJ8.508E. Pierwszy lot wykonano w dniu 12.01.1989r., a pilotem był pilot doświadczalny IL mgr inż. Jan Gawęcki. Po zakończeniu licznych prób samolot przekazano Wyższej Oficerskiej Szkole Wojsk Lotniczych w Dęblinie jako nielotna pomoc naukowa. 

008 – przedseryjny. Samolot oznaczono jako PZL-130 TC nr 008 rejestracja SP-WCA. Samolot pierwszy lot wykonał w dniu 15.03.1990r., a następnie przeprowadzono cały szereg prób, także w 32 PLRT w Sochaczewie. Samolot prezentowano w Izraelu i w RPA. 

009 – przedseryjny. Samolot otrzymał oznaczenie PZL-130 TB nr 009 i rejestrację SP-PRF. Silnik Walter M-601 T o mocy 551 kW ( 750 KM ). Został ukończony w 1992r. Samolot ma większą o jeden metr rozpiętość skrzydeł. Powiększono i zmieniono osłonę kabiny. Zmieniono końcówki usterzenia i wiele innych zmian zgodnie z nowymi WTT. Pierwszy lot odbył się w dniu 17.09.1991r. W tej postaci samolot został zatwierdzony przez Polskie Wojsko i przyjęty na uzbrojenie Wojsk Lotniczych i Obrony Powietrznej Kraju, jako samolot szkolenia podstawowego. Podczas trudnych i niebezpiecznych prób w dniu 25.01.1996r. maszyna uległa zniszczeniu grzebiąc dwóch pilotów (?). Dalsze próby wykonywał egzemplarz nr 037. 

010 – przedprototyp. Samolot otrzymał oznaczenie PZL-130 TC nr 010 z silnikiem P&W Canada PT6A-62 o mocy 699 kW ( 950 KM ). Jest on 
odpowiednikiem samolotu nr 011, ale ze znacznie uboższą awioniką. 

011 – przedprototyp ( demonstrator ). Samolot otrzymał rejestrację SP-PCE wyposażono z silnikiem P&W Canada PT6A-62 o mocy 699 kW ( 950 KM ) i czterołopatowym śmigłem Hartzell HC-D4N-2A. Pierwszy lot wykonano w dniu 2.06.1993r. przez J. Wojnara i T. Dunowskiego. Samolot otrzymał awionikę cyfrową Bendix-King , zintegrowaną zbiorczą szyną danych, komputery pokładowe, HUD Flight-Vision i wyposażono w wyświetlacze wielofunkcyjne obok klasycznych przyrządów pilotażowych, fotele wyrzucane Martin-Baker Mk CH15A. Samolot wyposażono również w lekkie uzbrojenie podwieszane na 6 węzłach podskrzydłowych z belkami PZL-UBP. Około 2005r. samolot trafił do Muzeum w Czyżynach bez silnika i osłon. 

012 – Pierwszy seryjny z partii 9 maszyn (nr 012 – 020). Oznaczono je PZL-130 TB. Samoloty otrzymały szary kamuflaż, żółte końcówki 
skrzydeł i kołpak śmigła, trzycyfrowe czerwone numery burtowe i szachownice ( wzór stary ). Pierwszy lot tego egzemplarza odbył się w dniu 21.08.1992r. 

013 – Drugi PLZ-130 TB. Egzemplarz ten z rejestracją SP-PCF prezentowany był na Salonie Lotniczym w Paryżu w 1993 r. W 1994r. w eksploatacji Wojska Polskiego, już bez rejestracji, a z numerem 013. Później przekazany został do Muzeum Lotnictwa Polskiego w Czyżynach. 

014 – PZL-130 TB. Później doprowadzony do standardu PZL-130 TC-I. 

015 – PZL-130 TB. Później doprowadzony do standardu PZL-130 TC-I. 

016 – PZL-130 TB. Później doprowadzony do standardu PZL-130 TC-I. 

017 – PZL-130 TB. Później doprowadzony do standardu PZL-130 TC-I. 

018 – PZL-130 TB. Później doprowadzony do standardu PZL-130 TC-I. W 1995r. prowadzono testy nad uzbrojeniem podwieszanym pod skrzydłami. Samolot ten wyposażono w belki PZL-UBP umożliwiające podwieszenie zasobników z km, npr, bomb lub zbiorników dodatkowych. Przyjęty standard był jednak odmienny od standardu NATO. W 2003r. pokazany w Mierzęcicach ( Pyrzowice ). 

019 – PZL-130 TB. Później doprowadzony do standardu PZL-130 TC-I. W 2005r. pokazany w Pruszczu Gdańskim. 

020 – PZL-130 TB. Później doprowadzony do standardu PZL-130 TC-I. 

021 – przedseryjny PZL-130 TC-I. Kolejny samolot PZL-130 TB, który otrzymał fotele wyrzucane klasy 0-0, poprawioną awionikę, szachownice w nowym wzorze, pomarańczowe-odblaskowe końcówki skrzydeł i usterzenia i kilka innych drobniejszych zmian. Z czasem poprzednie PZL-130 TB doprowadzono do standardu PZL-130 TC-I. Uległ katastrofie, ale brak bliższych danych. 

022 – przedseryjny PZL-130 TC-I. Identyczny jak nr 021. Potraktowany jako pierwszy samolot drugiej serii (nr 022 – 027) i przekazany wojsku do Radomia. W 1995r. pokazany w Dęblinie. W 2003r. pokazany w Radomiu. 

023 – PZL-130 TC-I. W 2006r. pokazany w nietypowym miejscu w Warszawie przed Hotelem Sobieski. 

024 – PZL-130 TC-I. W 1994r. pokazany w prasie jako jeden z pierwszych PZL-130 TC-I. 

025 – PZL-130 TC-I. W 1999r. pokazany w Radomiu. W 2005r. pokazany w Dęblinie. 

026 – PZL-130 TC-I. 

027 – PZL-130 TC-I. Łącznie w Radomiu było już 14 samolotów. 

028 – PZL-130 TC-I. W 2003r. pokazany w Radomiu. 

029 – PZL-130 TC-I. 

030 – PZL-130 TC-I. 

031 – PZL-130 TC-I. 

032 – PZL-130 TC-I. 

033 – PZL-130 TC-I. 

034 – PZL-130 TC-I. W dniu 11.10.2001r. uległ katastrofie. 

035 – PZL-130 TC-I. W 2004r. pokazany w Pruszczu Gdańskim. 

036 – PZL-130 TC-I. W dniu 9.05.2001r. uległ katastrofie. 

037 – PZL-130 TC-I. Po katastrofie maszyny nr 009 w 1996r. przejął wykonywanie dalszych koniecznych prób. Przechodził próby zbiorników 
podwieszanych. Jako drugi przebudowany do wersji PZL-130 TC-II i oblatany w 2007r. 

038 – PZL-130 TC-I. 

039 – PZL-130 TC-I. W dniu 5.01.2002r. uległ katastrofie. 

040 – PZL-130 TC-I. 

041 – PZL-130 TC-I. W 2004r. pokazany w Malborku. 

042 – PZL-130 TC-I. 

043 – PZL-130 TC-I. 

044 – PZL-130 TC-I. W 2007r. pokazano w Radomiu. 

045 – PZL-130 TC-I. 

046 – PZL-130 TC-I. W 2004r. pokazany w Malborku. 

047 – PZL-130 TC-I. Jako pierwszy przebudowany do wersji PZL-130 TC-II. Pierwszy lot 8.10.2003r. 

048 – PZL-130 TC-I. 

049 – PZL-130 TC-I. 

050 – PZL-130 TC-I. W 2004r. pokazany w Malborku. 

051 – PZL-130 TC-I. Jeden z ostatnich seryjnych PZL-130 Orlik. W 2005r. pokazany w Radomiu. W dniu 30.08.2008r. pokazany w Mińsku 
Mazowieckim w 23 Blot. 

052 – PZL-130 TC-I. Ostatni seryjny.

Wersje samolotu PZL-130 Orlik:

PZL-130 – prototypy z silnikiem M-14Pm (PZL K8-AA). 

PZL-130 T /TP – prototyp z silnikiem PT6A-25A/25C z prostą awioniką zachodnią. 

PZL-130 TB – seryjne samoloty dla WLiOP (Walter M601T ) – przebudowane na TC-I. 

PZL-130 TC – wersja eksportowa ( PT6A-62 ) z bogatym wyposażeniem awioniki. 

PZL-130 TC-I – wersja seryjna dla WP (M 601T). 

PZL-130 TC-II – prototyp wersji seryjnej dla PSP (PT6A- 25C). 

PZL-130 TC-III – projekt wersji z awioniką glass-cockpit (PT6A- 25C), początkowo oznaczony TC-II. 

PZL-130 TD – projekt wersji z silnikiem PT6A- 25C i prostym wyposażeniem zachodnim. 

PZL-130 TE – projekt wersji z silnikiem PT6A-25A i prostym wyposażeniem zachodnim. 

PZL-130 TM – oznaczenie serii informacyjnej dla polskiego lotnictwa (M-14Pm/M 601E). 

PZL-130 H – projekt samolotu dla lotnictwa węgierskiego (M 601T).

Opracował Karol Placha Hetman