Kraków 2020-02-18
Nowy eksponat w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Czyżynach.
Marcel Dassault M.D. 454 Mystere IV A.
Marcel Dassault Mystere IV A.
Dassault Mystere IV A to samolot myśliwsko-bombowy produkcji francuskiej, budowany przez firmę Marcel Dassault. W styczniu 2020 roku, samolot trafił do Krakowa na podstawie umowy depozytowej z amerykańskim Narodowym Muzeum Sił Powietrznych. Samolot, po zmontowaniu, zostanie wystawiony w Muzeum w strefie poświęconej lotnictwu 50/60 lat XX wieku.
Samolot Dassault Mystere IV A nr 146, pierwszy lot wykonał w dniu 1956-02-17 roku. Był użytkowany w Armee de l’Air (Francuskie Siły Powietrzne). Ten egzemplarz jest tak zwanym czerwonym samolotem, czyli uczestniczył w lotach bojowych podczas wojny w Algierii. W maju 1978 roku, po zakończeniu służby, został przekazany do bazy RAF w Sculthorpe w Wielkiej Brytanii. Samolot w czasie służby uzyskał nalot 4 255 godzin. Od maja 1982 roku do stycznia 2020 roku, samolot był eksponowany w North East Land Sea and Air Museum, nieopodal Newcastle. Samolot jest własnością National Museum of the USAF w oddziale Dayton w Ohio.
Historia samolotu Dassault Mystere IV A.
Pierwszym udanym francuskim samolotem myśliwskim był Marcel Dassault M.D. 450 Ouragan (Huragan). Pierwszy lot odbył się w dniu 1949-02-28 roku. Wówczas to Marcel Dassault (przed drugą wojną światową Marcel Bloch), konstruktor, inżynier, szef wytwórni i współwłaściciel firmy, w jednej osobie, postanowił udoskonalić samolot. Miał w ręku jeszcze jeden argument – Polityka Francji. Polityka ta otwierała mu drogę do rynków krajów, które nie były związane z USA lub CCCP.
Nowy samolot otrzymał oznaczenie Dassault 452-01. Samolot wyposażono w silnik Nene – Hispano Suiza 104 B, o ciagu 22,6 kN. Zmianie uległo skrzydło, które wzorem konstrukcji zagranicznych otrzymało skos, o wartości 30 stopni. Samolot Dassault 452-01 pierwszy lot wykonał w dniu 1951-02-24 roku. Wówczas samolot nazwano Mystere, czyli Tajemnica.
Następnie konstruktorzy otrzymali nowy silnik Hispano Suiza Tay 250, o ciągu 28,0 kN, także powstały na podstawie brytyjskiej licencji. W ten sposób opracowano samoloty Mystere II A (uzbrojony w 4 działka 20 mm) oraz Mystere II B (uzbrojony w 2 działka 30 mm). Samolot Mystere II był udany i praktycznie czekano tylko na państwowe zamówienie. Ale postęp techniczny był tak szybki, że inżynierowie mieli już do dyspozycji francuski silnik SNECMA Atar 101, o ciagu 29,4 kN, który ma już sprężarkę osiową. Z tym silnikiem zbudowano samolot Mystere II C. Zbudowano jedenaście samolotów prototypowych. Podczas prób samolot Mystere II C przekroczył prędkość dźwięku w locie nurkowym.
W tym samym czasie opracowano samolot Mystere III. Miał to być nocny myśliwiec wyposażony w celownik radiolokacyjny. Początkowo, zaproponowano radar AI Mk.17 lub AN/APG-33, który umieszczono w nosie samolotu. Zmusiło to do zastosowania bocznych wlotów powietrza. Bazą do zbudowania tego samolotu stał się jedenasty prototyp M.D. 450 Ouragan. Pierwszy lot wykonano w dniu 1952-01-24 roku, a konstrukcję oznaczono MD 450-30-L. Prace nad samolotem przerwano, bo sięgnięto po płatowiec Mystere II i na nim próbowano zamontowano radar. Nowy samolot oznaczono M.D. 453 Mystere III, często podawaną z indeksem „N” lub określeniem "Denuit". Samolot miał silnik Hispano-Suiza Tay 250 o ciągu 2 850 kG. Zbudowano trzy prototypy, z których pierwszy wykonał lot w dniu 1952-07-18 rok.. Co ciekawe, na żadnym z prototypów nie zamontowano radaru. Pierwszy prototyp wykonał 146 lotów, a próby ukończono w grudniu 1953 roku. Oceniono, że samolot ma bardzo słabe parametry, a radary są niedopracowane.
Prace nad modernizacją samolotu Mystere II były kontynuowane. W dniu 1952-09-28 roku, wykonał pierwszy lot samolot oznaczony M.D. 454 Mystere IV A. Zamontowano silnik Hispano-Suiza Verdon 350, który był odmianą modelu Rolls-Royce Tay. Ciąg silnika wynosi 34,40 kN. Płatowiec otrzymał wydłużony bardziej kadłub. Skos płata doprowadzono do 38 stopni. Niektóra literatura podaje wartość 41 stopni. Zastosowano cieńszy profil, o grubości względnej 7,5 %, zamiast dotychczas stosowanego 9 %. Dzięki tym zmianom, uległa poprawie prędkość max i prędkość wznoszenia. Samolot w lekkim zniżaniu osiąga prędkość Ma-1,2.
Decyzja rządu Francji mogła być tylko jedna. Do produkcji wprowadzono samolot M.D. 454 Mystere IV A. Planowano produkcję w łącznej ilości 450 egzemplarzy. Z tej liczby około 230 sztuk miało wejść na uzbrojenie państw NATO w Europie. Zapotrzebowanie na około 110 sztuk złożyło lotnictwo Indii, a pozostałe przeznaczono dla lotnictwa Izraela i oczywiście Francji. Budowę 225 samolotów zostało sfinansowanych przez Administrację Amerykańską, dla lotnictwa francuskiego. Łącznie wyprodukowano 421 samolotów Mystere IV A.
Samolot na przełomie lat 50/60-tych, był najlepszym samolotem myśliwskim we francuskim lotnictwie. Samolot Mystere IV A służył w lotnictwie francuskim przez 30 lat, do 1982 roku. W lotnictwie Indii samolot Mystere IV A brał udział w wojnie z Pakistanem, w dniach od 1971-11-21 do 1971-12-17 roku.
Inne prototypy samolotu Mystere IV.
Mystere IV B – rozwojowa wersja Mystere IV A, nie produkowany seryjnie. Budowę jedynego egzemplarza ukończono w grudniu 1953 roku. Pierwszy lot wykonano w dniu 1953-12-16 roku. Napęd to brytyjska turbina R-R Avon R.A.7R, o ciągu z dopalaniem 1 x 42,3 kN. (bez dopalania 1 x 33,4 kN) Uzbrojenie jak w wersji A. W marcu 1954 roku, samolot prezentowany był rządowi Francji. Za sterami samolotu siedział pilot-oblatywacz Rozanoff. Pierwszy Francuz, który przekroczył w locie nurkowym prędkość dźwięku. Niestety podczas tej prezentacji pilot popełnia błąd i samolot rozbił się o ziemię, grzebiąc lotnika.
Mystere IV N – dwumiejscowy nocny myśliwiec wyposażony w radar z anteną umieszczoną w owiewce nad wlotem powietrza. Pierwszy lot wykonał w dniu 1954-07-19 roku. Samolot nie był produkowany seryjnie. Napęd to silnik R-R Avon R.A.7R.
W dniu 1954-06-27 roku, doszło do jednej z najtragiczniejszych katastrof w historii wojskowego lotnictwa francuskiego. W tym dniu, w Valenciennes-Denain Airport odbywały się pokazy lotnicze. Między innymi na samolocie Mystere, pilot oblatywacz Andrew Tesson demonstrował przekraczanie bariery dźwięku. Głównie chodziło o wytworzenie efektu gromu dźwiękowego. Dla podniesienia atrakcyjności widowiska słowa pilota wypowiadane przez radio były słyszane przez widzów, poprzez liczne megafony. Podczas tego lotu, myśliwiec będąc w locie nurkowym utracił sterowanie. Pilot podjął decyzję o katapultowaniu się, lecz najpierw musiał odrzucić osłonę kabiny. Jednak osłona nie dała się otworzyć. Czas uciekał, a ziemia była coraz bliżej. Pilot podjął decyzje o użyciu katapulty bez odrzucenia owiewki i w tym momencie uderzył głową w konstrukcję oszklenia kabiny i poniósł śmierć. Samolot rozbił się o ziemie. Tysiące ludzi widziało i słyszało dramat pilota.
Konstrukcja Mystere IV A.
Samolot myśliwski jednomiejscowy, jednosilnikowy. Dolnopłat.
Skrzydła skośne 38 stopni, z zerowym wznosem i zerowym zaklinowaniem. Grubość względna profilu 7,5 %. Skrzydła wyposażono w lotki i klapy krokodylowe.
Kadłub samolotu jest owalny, podzielony technologicznie na dwie części. Tylna część jest odejmowana dla dostępu do silnika. Kabina ciśnieniowa. W tylne dolnej części kadłuba zamontowano hamulce aerodynamiczne.
Usterzenie typu krzyżowego, skośne. Klasyczne z podziałem na stateczniki i stery. Poziome umieszczone w jednej trzeciej wysokości pionowego. Podwozie trójpodporowe z kołem przednim. Wszystkie koła pojedyncze.
Uzbrojenie podstawowe stanowią 2 działka DEFA kal. 30 mm. Umieszczone w przedniej dolnej części kadłuba. Dodatkowo niekierowane pociski rakietowe Matra w ilości 55 egzemplarzy. Bomby 450 kg lub zbiorniki z napalmem.
Dane T-T Mystere IV A. 1952 rok.
Rozpiętość 11,10 m
Długość 12,85 m
Wysokość 4,40 m
Powierzchni nośna 32,0 m2
Masa własna 5 680 kg
Masa całkowita 9 500 kg
Masa maksymalna 10 200 kg
Ilość paliwa 1 200 litrów
Prędkość maksymalna 1,2 Ma
Prędkość maksymalna 1 120 km/h na 0 m
Prędkość wznoszenia 45m/s
Pułap 15 000 m
Zasięg 915 – 1 300 km
Silnik Hispano-Suiza Verdon 350 o ciagu 34,40 kN.
Opracował Karol Placha Hetman