Lotnisko ogólnie – Część 1. 2012r.

Kraków 2012-12-10

Co to jest Lotnisko?

Gdyby na to pytanie odpowiedzieć 30 lat temu, to należałoby napisać dwie różne odpowiedzi. Jedną odpowiedź na pytanie – Co to jest Lotnisko Wojskowe? Drugą odpowiedź na pytanie – Co to jest Lotnisko Cywilne? Obecnie jednak różnice między tymi lotniskami są marginalne. Tyczą tylko pojedynczych obiektów, o których w kolejnych artykułach napiszemy.

W 2012 roku, lotniska typowo wojskowe w Polsce to: Krzesiny – 31. Baza Lotnictwa Taktycznego, 3. i 6. Eskadra, samoloty F-16 Jastrząb. Łask – 32. Baza Lotnictwa Taktycznego, 10. Eskadra, samoloty F-16 Jastrząb. Mińsk Mazowiecki – 23. Baza Lotnicza, 1 Eskadra, samoloty MiG-29. Malbork – 22. Baza Lotnicza, 41. Eskadra, samoloty MiG-29. Świdwin – 21. Baza Lotnicza, 40. i 8. Eskadra, samoloty Su-22. Powidz – 33. Baza Lotnictwa Transportowego, samoloty C-130, M-28. Balice – 8. Baza Lotnicza, samoloty CASA C-295, PZL M-28. Babie Doły i Siemirowice – lotniska Marynarki Wojennej, samoloty M-28 różnych wersji i śmigłowce. Nowy Glinnik, Pruszcz Gdański, Leźnica Wielka – lotniska sił lądowych, śmigłowce. Dęblin i Radom – 4. Skrzydło Lotnictwa Szkolnego.

Są w Polsce lotniska wojskowe na których nie ma już jednostek lotniczych, ale wojsko wciąż nimi zarządza. To na przykład lotnisko w Sochaczewie. Są w Polsce jeszcze lotniska wespół użytkowane wojskowo-cywilne. Do nich należą: lotnisko Balice, lotnisko Radom i lotnisko Okęcie. Pozostałe lotniska to lotniska cywilne.

Obecnie (2012 rok) w Polsce jest około 60 lotnisk, co stanowi zaledwie połowę wszystkich lotnisk będących w Polsce w latach 60-tych XX wieku. Tylko, że wówczas było odwrotnie. Niemal wszystkie lotniska należały do Wojska Polskiego lub do Rosjan (do 1993 roku).

Pierwszym cywilnym lotniskiem po drugiej wojnie światowej, było nowo zbudowane Lotnisko Rębiechowo koło Gdańska, oddane do użytku w 1974 roku. Drugim nowym lotniskiem cywilnym jest oddane do użytku Lotnisko Lublin-Świdnik, na którym ruch uruchomiono w 2012 roku. Nie jest prawdą, że nowym lotniskiem jest Lotnisko Modlin. Ono istniało już od 1937 roku, i tylko w 2012 roku, zostało przystosowane dla lotnictwa komercyjnego, po rozformowaniu tamtejszej jednostki wojskowej.

Porty Lotnicze w Polsce. 2012 rok.

Nazwa lotniska	Kod IATA	Kod ICAO	Rok powstania / Jako port lotniczy
Warszawa – Okęcie	WAW	EPWA	1930r. / 1934r.
Kraków – Balice	KRK	EPKK	1938r. / 1964r.
Katowice – Pyrzowice (Mierzecice)	KTW	EPKT	1926r. / 1966r.
Gdańsk – Rębiechowo	GDN	EPGD	1974r.
Wrocław – Strachowice	WRO	EPWR	1938r.
Poznań – Ławica	POZ	EPPO	1913r. / 1921r.
Rzeszów – Jasonka	RZE	EPRZ	1937r.
Łódź – Lublinek	LCJ	EPLL	1925r.
Bydgoszcz – Szwedowo	BZG	EPBY	1916r. / 1929r.
Szczecin – Goleniów	SZZ	EPSC	1953r. / 1967r.
Zielona Góra – Babimost	IEG	EPZG	1954r. / 1977r.
Modlin – Warszawa	WMI	EPMO	1937r. / 2012r.
Lublin	LUZ	EPLB	2012r.
Radom – Sadków	QXR	EPRA	1927r. / 2013r.

Definicja lotniska.

Lotnisko zgodnie z art. 2 ust. 4 ustawy Prawo lotnicze (Dz. U. 2006 Nr 100, poz. 696 z późn. zm.) jest to wydzielony obszar na lądzie, wodzie lub innej powierzchni w całości lub części przeznaczony do wykonywania startów, lądowań i naziemnego ruchu statków powietrznych, wraz ze znajdującymi się w jego granicach obiektami i urządzeniami budowlanymi o charakterze trwałym, wpisany do rejestru lotnisk.

Lotnisko w pierwszej połowie XX wieku, było często nazywane Aerodrom. Obecnie tą nazwę używa się tylko w specjalistycznym słownictwie. Natomiast można się coraz częściej spotkać się z nazwą angielską Airport, co bardziej oddaje sens tego obiektu – port powietrzny. Dlatego używa się także nazwy Port Lotniczy. Nazwa Port Lotniczy wyraźnie wskazuje na komercyjny charakter Lotniska.

Lotnisko jest to wydzielony obszar wraz z przynależnymi do niego obiektami budowlanymi i urządzeniami, przeznaczona w całości lub części do przylotów, odlotów i manewrowania statków powietrznych. Na Lotnisku; lądują, startują i kołują statki powietrzne (samoloty, śmigłowce, wiatrakowce, sterowce). Lotnisko także może zawierać akwen wodny i wówczas eksploatuje łodzie latające i amfibie. Wyposażenie lotnisk jest zróżnicowane i zależy od wielu czynników; charakteru lotniska (wojskowe, rządowe, ratunkowe, agrolotnicze, turystyczne, sportowe, fabryczne, prywatne), liczby odprawianych pasażerów, ilości przeładowywanych towarów, odległości od aglomeracji.

Porty Lotnicze zlokalizowane są przy aglomeracjach miejskich. Ze względu jednak na to, że zajmują one duże powierzchnie, położone są zazwyczaj w pewnej odległości od centrów miast, które obsługują. Zwykle położone są poza ich granicami administracyjnymi.

Lotnisko oraz jego strefa ochronna zajmuje znaczne obszary. W Polsce typowe lotnisko zajmuje obszar od 300 do 600 hektarów. Oprócz tego strefa przy-lotniskowa nie nadaje się do zamieszkania i utrudnione jest tam uprawianie ziemi i hodowla zwierząt. Natomiast tereny te nadają się doskonale na działalność przemysłową.

Kod lotniska IATA.

Kod lotniska IATA – trzyliterowy kod alfanumeryczny, służący do oznaczania portów lotniczych na całym świecie. Kody te nadawane są przez Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Powietrznych (IATA). Kodowe oznaczenia ułatwiają organizację transportu lotniczego, m.in. przy przewozie bagaży pasażerów.

Oznaczenie kodu, zwłaszcza w przypadku tych największych lotnisk nawiązuje najczęściej do nazwy miasta, które jest obsługiwane przez port (np. KRK – Lotnisko Kraków-Balice, WAW – Port lotniczy Warszawa-Okęcie) lub do nazwy nadanej lotnisku (np. CDG – Port lotniczy Paryż-Roissy-Charles de Gaulle, JFK – Port lotniczy Nowy Jork-JFK). Mniejszym lotniskom nadano kody mniej odpowiadające ich nazwom.

Około 20 000 lotnisk otrzymało kod IATA. Okazuje się jednak, że kod IATA nie jest unikalny i powtarza się ponad 300 razy. W 2012 roku, aż 323 razy.

Kod lotniska ICAO.

Lotniska oznaczane są czteroliterowym kodem ICAO. Wskaźniki lokalizacji ICAO różnią się od kodów lotniskowych IATA. Co ciekawe, kod ICAO nie musi odpowiadać tylko lotnisku, o czym poniżej.

Kod lotniska ICAO – powszechnie używana nazwa czteroliterowego tzw. wskaźnika lokalizacji (ang. Location Indicator), stanowiącego element dużego systemu adresowego używanego przez służby ruchu lotniczego, linie lotnicze itp. w tak zwanej stałej sieci łączności lotniczej (AFTN). Zostały one wprowadzone przez Organizację Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (International Civil Aviation Organization, ICAO).

Inaczej niż w przypadku kodów IATA, wskaźniki lokalizacji ICAO mają strukturę regionalną. Pierwsza litera oznacza część świata według podziału stworzonego przez ICAO. Drugą literą oznaczone są państwa lub regiony administracyjne w tej części świata. Ostatnie dwie litery identyfikują daną stację lotniczą.

Wskaźników lokalizacji ICAO używają kontrolerzy ruchu lotniczego, różnorodne służby ruchu lotniczego oraz służby żeglugi powietrznej, m.in. do planowania lotów oraz – generalnie adresowania różnorodnych depesz bądź wskazywania miejsca, w którym obowiązuje jakieś ograniczenie.

Na przykład w tak zwanych indywidualnych planach lotów (FPL), wskaźniki lokalizacji ICAO są stosowane do określenia lotniska startu, lotniska lądowania i lotniska lub lotnisk zapasowych oraz rejonów informacji powietrznej (FIR), przez które statek powietrzny zamierza przelatywać. W depeszach NOTAM i SNOWTAM wskaźnik lokalizacji wskazuje na konkretne miejsce (najczęściej lotnisko) lub FIR, w którym obowiązuje jakieś ograniczenie.

W połączeniu z trzyliterowymi oznaczeniami kodowymi linii lotniczych, zawartymi w ICAO Doc 8585 wskaźniki lokalizacji ICAO tworzą system adresowy używany do adresowania depesz lotniczych przesyłanych siecią stałej łączności lotniczej (AFTN). Na przykład: wskaźnik lokalizacji lotniska Warszawa/Okęcie = EPWA, oznacznik Biura Odpraw Załóg = ZPZ, litera uzupełniająca = X (standardowo). Aby zatem zaadresować depeszę do Biura Odpraw Załóg Lotniska Warszawa/Okęcie, wystarczy w sieci AFTN wpisać adres EPWAZPZX.

Wbrew powszechnie przyjętemu mniemaniu, wskaźniki lokalizacji ICAO (zawarte w dokumencie ICAO Doc 7910) nie są stosowane wyłącznie do oznaczania lotnisk – w przedmowie dokumentu ICAO Doc 7910 wyraźnie jest napisane, że wskaźniki zawarte w tym dokumencie identyfikują stacje lotnicze, czyli dowolne miejsce na ziemi, w którym zostanie zainstalowany i uruchomiony terminal sieci AFTN. Ponadto ICAO pozwala na przypisywanie wskaźników lokalizacji miejscom, w którym w danej chwili nie ma terminala AFTN; muszą być one tylko odpowiednio oznaczone w wykazie wskaźników lokalizacji, jako miejsca, do których nie można przesyłać depesz.

Oznaczenia części świata:

A = Antarktyda i Południowy Pacyfik, B = Grenlandia & Islandia, C = Kanada, D = Afryka Północno-Zachodnia, E = Europa, F = Afryka Południowa i Środkowa, G = Afryka Zachodnia, Wyspy Kanaryjskie, H = Afryka Wschodnia, I = brak, J = brak, K = USA, L = Europa Południowa, M = Ameryka Środkowa i Karaiby, N = Południowy Pacyfik, O = Bliski Wschód, P = Hawaje (PH), Alaska (PA) i Północny Pacyfik, Q = zarezerwowane dla radiotelegrafii, R = Azja Wschodnia, S = Ameryka Południowa, T = Karaiby, U = Rosja oraz kraje byłego CCCP, V = Azja Południowa, W = Azja Południowo-Wschodnia, X = brak, Y = Australia, Z = Chińska Republika Ludowa.

Przykłady kodów ICAO:

EPPO – Lotnisko Poznań-Ławica (E = Europa, P = Polska, PO = Poznań Ławica) (kod IATA – POZ).

LIRF – Lotnisko Rzym/Fiumicino, Włochy (kod IATA – FCO).

Położenie lotniska.

Położenie lotniska określa punkt odniesienia lotniska ARP ( Aerodrome Reference Point ) wyznaczony punkt na lotnisku z określoną długością i szerokością geograficzną. ARP wyznacza się na środku DS (RWY) lub na przecięciu dwóch DS. Jeżeli lotnisko posiada dwie równoległe DS. lub więcej DS. to podaje się współrzędne geograficzne głównej (zwykle najdłuższej) DS.

Elewacja lotniska.

Drugim ważnym parametrem jest elewacja lotniska, czyli wysokość najwyższego punktu na polu wzlotów nad poziomem morza. Ponieważ elewacje elementów pola wzlotów różnią się, oddzielnie określa się elewacje ARP i progów dróg startowych RWY. Na lotnisku Okęcie maksymalna różnica elewacji między ARP a progami RWY wynosi 8 m.

Klasa lotniska.

Klasa lotniska zależy od wymiarów i wytrzymałości różnych jego obszarów, co stanowi o masie i rozmiarach samolotów, mogących z niego korzystać. Szczerze mówiąc parametr ten jest drugorzędny. Dlatego, że przewoźnicy zanim rozpoczną loty na dane lotnisko, wysyłają swoich przedstawicieli i zapoznają się dokładnie z dokumentami i infrastrukturą lotniska. Muszą wszak także pertraktować opłaty i zawrzeć umowy. Z kolei w sytuacji awaryjnej w powietrzu, załoga zmuszona do awaryjnego lądowania szuka najbliższego lotniska, dobrze znanemu sobie.

Kategoria lotniska.

Kategoria lotniska określona jest przez parametry systemu podejścia do lądowania przy ograniczonej widzialności, pomoce dostępne przy lądowaniu i kołowaniu oraz klasa lotniska. Czyli kategoria lotniska nie jest tożsama z klasą lotniska. Na przykład Lotnisko Balice, to lotnisko klasy 4D z podejściem precyzyjnym klasy I, dodatkowo wyposażonym w światła osi drogi startowej.

Obszary lotniska.

Lotnisko składa się z dwóch podstawowych obszarów; obszar lotniczy i obszar usługowy.

Częścią lotniczą lotniska zgodnie z art. 2 ust. 6 ustawy Prawo lotnicze (Dz. U. 2006 Nr 100, poz. 696 z późn. zm.) jest obszar trwale przeznaczony do startów i lądowań statków powietrznych oraz do związanego z tym ruchu statków powietrznych, wraz z urządzeniami służącymi do obsługi tego ruchu, do którego dostęp jest kontrolowany. Zarządzający lotniskiem zgodnie z art. 2 ust. 7 ustawy Prawo lotnicze (Dz. U. 2006 Nr 100, poz. 696 z późn. zm.) jest to podmiot, który został wpisany, jako zarządzający do rejestru lotnisk cywilnych.

Obszar lotniczy to; pole naziemnego ruchu lotniczego i płyty postojowe.

Pole naziemnego ruchu lotniczego (pole manewrowe) jest to część lotniska przeznaczona do naziemnego ruchu statków powietrznych. Ich startu i lądowania oraz przemieszczania się na miejsce postoju. Jednym słowem kołowania samolotów, czyli poruszania się samolotów na kołach. Wśród nich wyróżniamy; drogi startowe (zawarte w pasach startowych), drogi kołowania.

Płyty postojowe to płyty peronowe, stojanki, hangary z płaszczyznami postojowo-obsługowymi, schronohangary z płaszczyznami postojowo-obsługowymi, miejsca do odladzania statków powietrznych, miejsca do likwidacji zagrożeń (terrorystycznych lub bombowych).

Obszar obsługowy to wieże kontroli lotów i systemy łączności i radio-nawigacji, służby meteorologiczne, lotniskowa straż pożarna, terminale pasażerskie (dworce lotnicze), terminale cargo, parkingi i systemy komunikacji, zaplecze paliwowe, zaplecze materiałowo-techniczne. W ostatnich latach często do obszaru lotniska dołącza się hotele, restauracje, a nawet obiekty wypoczynku i relaksu.

Pole manewrowe.

Prawie całe pole naziemnego ruchu lotniczego to pole manewrowe ( Maneuvering area ), czyli część przeznaczona do startów i lądowań oraz ruchu naziemnego związanego ze startem i lądowaniem. Do pola manewrowego należą drogi do kołowania ( DK, taxiways ) i pole wzlotów ( Landing area ).

Pole wzlotów.

Część pola manewrowego służącą do startów i lądowań nazywa się polem wzlotów ( Landing area ). Pole wzlotów kojarzone jest z pasem startowym. Z kolei potocznie pas startowy, nazywany jest drogą startową, co jest błędem. Droga startowa jest po prostu częścią pasa startowego, który jest szerszy i sporo dłuższy od DS. Uściślając, samolot w powietrzu nad lotniskiem może być tylko w obszarze pola wzlotów, chyba że jest na wysokości przelotowej w korytarzu.

Pole wzlotów w ujęciu historycznym.

Ponieważ pierwsze lotniska z okresu 1913 – 1939, zwykle powstawały na terenach wojskowych, wykorzystywał ich place ćwiczeń (piechoty, jazdy konnej, defilad), dlatego polem wzlotu nazywano całą powierzchnię, po której mógł kołować samolot; startować i lądować.

Opracował Karol Placha Hetman