Kraków 2024-07-15
Samolot szturmowy Iliuszyn Ił-10, AVIA B-33.
Iliuszyn Ił-10 to sowiecki samolot szturmowy opracowany pod koniec drugiej wojny światowej w OKB Iliuszyna. Samolot Ił-10 był produkowany w CCCP na masowa skalę. Także po wojnie był produkowany w Czechosłowacji, jako Avia B-33.
Historia konstrukcji Iliuszyn Ił-10.
W 1943 roku, Komitet Obrony CCCP uznał za konieczne wprowadzenie nowszych typów samolotów bojowych, zwłaszcza myśliwskich i szturmowych. Biuro P. O. Suchoj przedstawiło projekty samolotów szturmowych Su-6/III oraz Su-8. Biuro S. W. Iljuszyna przedstawiło projekty Ił-8 oraz Ił-10. Oba typy bazowały na doświadczeniach z eksploatacji samolotów Ił-2. Do realizacji wybrano projekty Su-6/III, Su-8 oraz Ił-10. W lutym 1944 roku, w fabryce Nr 18 „Znamia Truda”, gdzie budowano seryjnie samoloty Ił-2, zbudowano trzy prototyp samolotów Ił-10. Pierwszy prototyp oblatano w marcu 1944 roku, a następnie przeprowadzono testy państwowe. Pilotami byli A. K. Dołgow i W. K. Kokkinaki. W dniu 9 lipca 1944 roku, testy ukończono. Wówczas dokonano prób porównawczych z samolotami OKB Suchoj. Samolot Ił-10 okazał się najlepszy. W dniu 23 sierpnia 1944 roku, Państwowy Komitet Obrony podjął decyzje o rozpoczęciu produkcji seryjnej samolotów Iliuszyn Ił-10. Pierwszy samolot seryjny został oblatany w dniu 27 września 1944 roku.
W październiku 1944 roku, pierwsze samoloty dostarczono do pułków szkolnych. Pierwsze użycie bojowe nastąpiło w walkach nad rzeką Nysa. Do maja 1945 roku, na froncie było już ponad 100 egzemplarzy samolotów Ił-10, które były na wyposażeniu czterech pułków. Po zakończeniu działań wojennych konstrukcję nadal rozwijano. W kabinie strzelca wymieniono wkm UBT kal. 12,7 mm na armatkę UB-20 kal. 20 mm. Wymieniano także uzbrojenie umieszczone w skrzydłach na cztery armatki NS-23, kal. 23 mm.
W CCCP, po wojnie samoloty Ił-10 produkowano w Woroneskie Zakłady Lotnicze, zakłady Aviakor, CSKB-Progress. Do produkcji wdrożono wersję szkolną oznaczoną UIł-10. Instruktor siedział za pilotem-uczniem. Samolot ten miał tylko dwie armatki NS-23 kal. 23 mm.
Od 1949 roku, samoloty Ił-10 zaczęto dostarczań do krajów zależnych od CCCP. W 1951 roku, ruszyła produkcja licencyjna w Czechosłowacji, fabryka w Czakowicach, jako Avia B-33. Samoloty Czechosłowackie miały także silniki Mikulina M-42 produkowane w Czechosłowacji.
Uzbrojenie samolotów Avia B-33 składało się z: 4 armatki NS-23RM. W kabinie strzelca była armatka BNT-20E (B-20). Pod skrzydłami były 4 wyrzutnie 2RU324 pocisków rakietowych typu N-150. Zamontowano fotokarabin typu S-13. Samoloty posiadały urządzenie identyfikacyjne typu IFF oznaczone SzCz-3M.
W okresie 1953 – 1954 do krajów: Polska, Węgry, Rumunia i Bułgaria, dostarczono około 600 samolotów typu Avia B-33. W Czechosłowacji zbudowano 1 200 samolotów, a produkcją zakończono w 1955 roku. Łącznie zbudowano 6 170 samolotów Ił-10 / Avia B-33.
Iliuszyn Ił-10 / Avia B-33 w Polsce.
Pierwsze samoloty dostarczono do Polski w styczniu 1949 roku. W sierpniu 1949 roku, Wojsko Polskie miało już 210 egzemplarzy w: 4. PLSz, 5. PLSz, 6. PLSz, OSL, SEL MW. W okresie 1953 – 1954, nastąpiła kolejna duża dostawa samolotów Avia B-33. W 1957 roku, rozpoczęto proces wycofywania samolotów z pułków szturmowych, a w ich miejsce wprowadzono samoloty PZL Lim-1/2. Ostatnie maszyny zdjęto ze stanu w 1960 roku.
W Polsce zachowały się trzy samoloty. Pierwszy Iliuszyn Ił-10 w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie Ił-1 nb 011, nr seryjny 5523. Samolot był przekazany do Muzeum przez Dowództwo Wojsk Lotniczych w dniu 15 października 1957 roku. Uzbrojenie stałe samolotu składa się z dwóch armatek WJa kal. 23 mm i dwóch karabinów maszynowych kalibru 7,62 mm typu SzKAS. Drugi samolot Avia B-33 nb 11 w Muzeum w Drzonowie. Samolot ma pod skrzydłami 4 wyrzutnie szynowe dla pocisków rakietowych. Trzeci samolot Avia B-33 w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. Samolot jest uzbrojony w 4 armatki NS-23 kalibru 23 mm.
Konstrukcja Iliuszyn Ił-10.
Samolot aerodynamicznie bazuje na samolocie Ił-2. Chłodnice oleju i wody umieszczono w centropłacie, a dopływ powietrza umieszczono na krawędziach natarcia skrzydeł. Podwozie główne i koło ogonowe są całkowite chowane. Płatowiec otrzymał opancerzenie.
Napędem był silnik Mikulina AM-42, 12-cylindrowy, widlasty, rzędowy, o mocy 1 472 kW (2 000 KM).
Początkowo uzbrojenie przejęto z samolotu Ił-2m3. Następnie zastosowano inne mocniejsze uzbrojenie, w różnych wariantach.
Dane T-T Ił-10:
Rozpiętość 13,40 m. Długość 11,12 m. Wysokość 4,10 m. Masa własna 4 650 kg. Masa startowa 6 300 kg. Prędkość maksymalna 507 km/h. Prędkość wznoszenia na wysokość 5 000 m, 9 min 70 s. Pułap 7 250 m. Zasięg 800 km. Udźwig uzbrojenia 400 kg.
Opracował Karol Placha Hetman