Kraków 2021-12-07
Boeing Stearman Model 75.
Boeing Stearman Model 75 to samolot opracowany w USA w firmie Stearman Aircraft w 1933 roku. W 1934 roku, firma Stearman Aircraft została przejęta przez koncern Boeing i jednocześnie uzyskała prawa do tego samolotu. Samolot jako Model 75 produkowano do 1946 roku. Zbudowano łącznie ponad 10 620 egzemplarzy. Samolot znany jest także pod nazwą: Stearman, Boeing Stearman lub Kaydet. Samolot jest bardzo podobny do polskiego samolotu PWS-26 i pełnił identyczną rolę, czyli samolotu szkolno – treningowego. Samolot był używany w wojsku, przez USAF, US NAVY, RAF i w innych państwach. Po drugiej wojnie światowej na świcie było bardzo dużo sprawnych do lotu samolotów Boeing Stearman. Dlatego samoloty te były powszechnie prezentowane na Air Show. Wykorzystywano je do akrobacji, a także cyrków powietrznych (między innymi spacery po skrzydle).
Nowy samolot był rozwinięciem konstrukcji Stearman C. Prototyp, oznaczono jako Stearman X-70. Samolot pierwszy lot wykonał z początkiem 1933 roku. Po pomyślnych testach wykonanych w firmie, maszyna została zgłoszona do przetargu na nowy samolot do wstępnego szkolenia, który został ogłoszony przez siły powietrzne USA. Nowym samolotem zainteresowało się także lotnictwo US NAVY, które złożył zamówienie na 61 samolotów z początkiem 1935 roku. Ponieważ firma Stearman Aircraft była niewielką wytwórnią i mogłaby nie zrealizować zamówienia w ustalonym czasie, doszło do jej przejęcia przez koncern Boeing. Produkcję samolotu rozpoczęto pod oznaczeniem Stearman 70, a w US NAVY samolot oznaczono NS-1. Samoloty były budowano z silnikami Wright J-5 (R-790-8) o mocy 168 kW (228 KM), których znaczne ilości posiadała marynarka wojenna na stoku. Testy w wojsku (USAF i US NAVY) trwały ponad rok. Masowa produkcja samolotów ruszyła w 1937 roku, i od razu stosowano różne typy silników. Jednocześnie poprawiono wyposażenie samolotu, bo samoloty wykorzystywano do różnych zadań, nie tylko jako szkolno – treningowe. Te samoloty oznaczono Model 75 lub Stearman 75. W USA w wojsku samoloty powszechnie nazwano Kadet (Kaydet).
Po ataku Japończyków na Pearl Harbor, zwiększono zamówienie na samoloty Stearman 75. Dodatkowo powstały wersje do lotów bez widoczności ziemi i lotów w nocy. Powstały także wersje agrolotnicze ze zbiornikami do oprysków. Kanada zamówiła samoloty Stearman 75 z zabudowanymi kabinami, wyposażonymi w ogrzewanie kabiny i przyrządy do lotów bez widoczności ziemi.
Samolot Boeing Stearman Model 75 był eksploatowany w lotnictwie wojskowym w 21 krajach. W lotnictwie cywilnym był użytkowany w ponad 30 krajach. Obecnie (2021 rok), ponad 60 samolotów jest eksponowanych w muzeach. Najwiecej eksponatów jest w USA, Kanadzie i Nowej Zelandii. Około 20 samolotów jest w stanie lotnym prezentowanych na Air Show.
Boeing Stearman 75 w Polsce.
W czasie drugiej wojny światowej nieliczni polscy piloci mieli możliwość pilotowania samolotów Stearman 75.
W 2007 roku. pan Tomasz Grabowski, wspólnie z kolegą, zwiedzając wystawę Air Venture Oshkosh 2007, podjęli decyzję o kupnie i sprowadzeniu do Polski samolotu Boeing (Stearman) PT-17 N2S-3 „Kaydet”. Wybrany egzemplarz odznaczał się niewielkim zużyciem i nalotem zaledwie 4 000 godzin. Zamiar udało się zrealizować i samolot sprowadzono do Polski. Był to wówczas jedyny w Polsce egzemplarz tego typu. Po remoncie i uzyskaniu certyfikatów samolot Stearman PT-17 N2S-3 otrzymał rejestrację SP-YWW i został dopuszczony do lotów pokazowych. Samolot na co dzień stacjonuje w Aeroklubie Krakowskim. Samolot został wyprodukowany w 1943 roku, i służył w kilku szkołach, jako typowy samolot szkolno – treningowy. Pierwszy publiczny pokaz tego samolotu odbył się w dniach 7-8 czerwiec 2008 roku, podczas pikniku lotniczego w Góraszce. Następnie samolot był i jest prezentowany na wielu Air Show w Polsce: Kraków, Nowy Trag, Bielsko Biała, Leszno i inne. Głównym pilotem samolotu jest pan Marek Forystek. Początkowo samolot był pomalowany na zielono i żółto, miał szachownice i godło Eskadry Kościuszkowskiej. Następnie samolot przemalowano na barwy US NAVY biało – żółto – czerwone, z nb 714. Samolot jest wyposażony w wytwornicę dymu.
Konstrukcja.
Boeing Stearman to konwencjonalny dwupłatowiec, o mocnej konstrukcji. Kadłub mieści dwóch pilotów w układzie tandem. Skrzydła o konstrukcji drewnianej wzmocnione profilami stalowymi, o pokryciu płótnem. Kadłub o konstrukcji metalowej, spawany z rurek stalowych. Pokrycie płócienne. Kabiny typu otwartego wyposażone tylko w przedni wiatrochron. Podwozie stałe trójpodporowe z kołem ogonowym.
Silnik gwiazdowy. Czasami silnik był osłonięty, ale większość egzemplarzy miała silnik nieosłonięty. Stosowano różne silniki o mocy od 180 KM do 300 KM. Na przykład: Continental R-670 o mocy 220 KM (170 kW). Jacobs R-755 o mocy 200 KM (150 kW). Wright J-5 Whirlwind o mocy 200 KM (150 kW). Wright R-790 Whirlwind o mocy 235 KM (175 kW). Po wojnie zwykle montowano silnik Pratt & Whitney R-985 Wasp Junior.
Dane T-T Boeing Stearman:
Rozpiętość 32 ft 2 in (9.80 m). Długość 24 ft 9 in (7.54 m). Wysokość 9 ft 8 in (2.95 m). Powierzchnia nośna 298 sq ft (27.7 m2). Masa własna 1,931 lb (876 kg). Masa maksymalna 2,635 lb (1,195 kg). Zbiornik paliwa 46 US gal (38 imp gal; 170 l). Prędkość maksymalna 124 mph (200 km/h, 108 kn). Prędkość przelotowa 96 mph (154 km/h, 83 kn). Pułap operacyjny 13,200 ft (4,000 m).
Stosowano różne silniki. Silnik spalinowy w układzie gwiazdy, 7-cylindrów lub 9-cylindrów, o mocy standardowej 220 KM (170 kW). Śmigło dwułopatowe, stałe.
Opracował Karol Placha Hetman