Mielec 2025-06-28
Bell UH-1 Iroquois „Huey”.
Śmigłowiec Bell UH-1 Iroquois jest powszechnie znany jako „Huey”. To jeden z najbardziej kultowych śmigłowców wojskowych w historii. Jego potoczna nazwa „Huey” pochodzi od pierwszego oznaczenia HU-1, które później zmieniono na UH-1. Pierwszy lot wykonano w dniu 20 października 1956 roku. Maszyna została wprowadzona do służby w 1959 roku. Głównym użytkownikiem były wojska USA, ale także śmigłowiec eksploatowano w innych 78 państwach świata. Wyprodukowano ponad 16 000 egzemplarzy.
Śmigłowiec Bell UH-1 zbudowany jest w układzie klasycznym, z podwoziem typu płozy. W śmigłowcu zastosowano powszechny wówczas dwułopatowy wirnik nośny z dodatkowym wirnikiem sterujący, systemu Hillera, pełniący funkcje usteczniającą, a jednocześnie zmniejszający siły na drążku sterowym. Koncepcja ta sprawdziła się dając dobre efekty. Maszyna jest bardzo stateczna w zawisie, a pilotaż nie wymaga dużego wysiłku fizycznego od pilota.
Załoga śmigłowca Huey składa się zwykle z dwóch pilotów, a do ładowni można zabrać 14 żołnierzy lub 6 rannych na noszach. W zależności od wersji, śmigłowiec ma jeden lub dwa silniki turbinowe. Powstało ponad 20 wariantów tego śmigłowca. Najbardziej znane to były wersje: UH-1A/B/C: Wczesne wersje śmigłowca bojowego i użytkowego. UH-1D/H: Szeroko stosowane do transportu wojsk, podczas wojny w Wietnamie. UH-1N: Wariant dwusilnikowy używany do końca XX wieku.
Wojna w Wietnamie.
Śmigłowiec Huey stał się symbolem zaangażowania USA w Wietnamie. Był używany do; Transportu wojsk. Ewakuacji medycznej (medevac). Bliskiego wsparcia powietrznego (wersje gunship). Nazywany był przez rannych żołnierzy „Aniołem Miłosierdzia”, ze względu na rolę w misjach medevac. Pewna jednostka kawalerii powietrznej postanowiła dodać do swoich misji… efekt psychologiczny. Zamontowali głośniki na „Huey” i przed atakiem odtwarzali muzykę. Najczęściej był to „Ride of the Valkyries” Richarda Wagnera. Efekt był piorunujący: huk rotorów, ryk silników i potężna klasyczna muzyka z nieba, działały zarówno na morale własnych żołnierzy, jak i zastraszały przeciwnika. Wielu wietnamskich żołnierzy uważało, że to nadciąga „amerykański diabeł z nieba”. A sami piloci żartowali, że to „operacja DJ Huey”. Ta historia zainspirowała słynną scenę w filmie „Czas Apokalipsy” (1979 rok), w której pułkownik Kilgore (grany przez Roberta Duvalla) przeprowadza atak śmigłowcami przy dźwiękach tej samej muzyki Wagnera.
Najbardziej znana książka o pilocie UH-1, wydana również w Języku Polskim to „Depesze”. Autor: Michael Herr. Tytuł oryginału: Dispatches. Wydanie polskie: Rebis, 2005 rok (i kolejne). „Depesze” to najbardziej znana książka-reportaż o wojnie w Wietnamie, która oddaje głos także pilotom śmigłowców Huey. Ale pamiętaj. Po przeczytaniu tej książki, przekonasz się, że wojna to najgorsza rzecz na Ziemi, a wszyscy jej uczestnicy, którzy przeżyli, mają traumę do końca życia.
Jeśli szukasz książki napisanej przez pilota śmigłowca „Huey”, to warto sięgnąć po: „Chickenhawk”, Autor: Robert Mason, także wydana w Języku Polskim. Jest to autobiografia pisarza i pilota, który wykonał ponad 1 000 misji bojowych. Autor opisuje dokładnie, jak wyglądał każdy element lotu, od startu po desant i ewakuację. Nie ukrywa własnego załamania psychicznego po wojnie. Ta książka to klasyk i najlepiej oddaje, jak to naprawdę było siedzieć za sterami Huey. To właśnie w „Chickenhawk” Robert Mason opisuje scenę, w której załoga Huey przed akcją bojową odtwarza z głośników przebój muzyczny: „These Boots Are Made for Walkin’” – Nancy Sinatra, z 1966 roku, wydana w albumie „Boots”. To była ich wojenna ścieżka dźwiękowa, grana tuż przed tym, jak żołnierze wyskakiwali z Huey wprost w dżunglę. Działało to: jak forma psychicznej mobilizacji, jako czarny humor (przecież buty miały „maszerować” po Wietnamie), jako sposób na oswojenie strachu. Fragment książki: „W głośnikach poleciała Nancy Sinatra. ‘These boots are made for walkin’…’ – ktoś puścił ją na pełen regulator. Leci nad dżunglą i nagle wszyscy jesteśmy gotowi zeskoczyć. Zgodziliśmy się, że jeśli mamy zginąć, to chociaż z jakąś dobrą muzyką w tle.”
Prace nad śmigłowcem firma Bell Helicopter Textron rozpoczęła w 1955 roku, pod fabrycznym oznaczeniem Model 204. Armia USA zatwierdziła śmigłowiec do realizacji. Pierwszego oblotu prototypu, o nazwie XH-40, dokonano w dniu 22 października 1956 roku. Po udanym locie zbudowano kilka maszyn serii próbnej, nazwanej później YH-40. Po serii badań i testów śmigłowiec został przyjęty na wyposażenie armii USA. Śmigłowce pierwszej serii, wersja UH-1A (model 204) miały silnik o mocy 860 KM i mieściły 6 pasażerów. Do jednostek US Army maszyny te trafiały od dnia 30 czerwca 1959 roku. Śmigłowiec był produkowany w okresie 1957–1986.
Napęd był złożony z jednego silnika turbinowego Lycoming T53-L-13, o mocy 1 044 kW. Średnica wirnika nośnego wynosi 14,63 m. Długość 17,40 m. Szerokość kadłuba 2,60 m. Wysokość 4,40 m. Masa wysłana 2 363 kg. Masa startowa 4 309 kg. Prędkość maksymalna 204 km/h. Pulą praktyczny 4 300 m. Zasięg 512 km.
Bell Helicopter Textron.
To jest firma Amerykańska, która została fundowana w 1935 roku. Firma ma siedzibę w Fort Worth, Teksas. Bell Helicopter to jest jeden z czołowych producentów komercyjnych i militarnych śmigłowców, a zarazem filia firmy Textron, Inc. To pionier w branży śmigłowców, który powstał w dniu 10 czerwca 1935 roku. Firma razem z koncernem Boeing skonstruowała nietypowy statek powietrzny V-22 Osprey. Bell to jest jeden z konkurentów firmy Sikorsky na światowym rynku producentów śmigłowców.
Huey w Polsce. 2025 rok.
W Polsce, Ośrodek lotniczy Heli Solution kupił kultowy śmigłowiec Bell UH-1 Iroquois Huey i założył nowy zespół pokazowy o nazwie UH-1.pl. Premierowy pokaz dynamiczny śmigłowca odbył się w dniach 20 i 21 czerwca 2025 roku, w czasie Antidotum Airshow Leszno, a następnie w dniach 28 i 29 czerwiec 2025 roku, w czasie Mielec Air Show. Pilotami śmigłowca są panowie Maciej Dominiak oraz Dawid Walas. Zespół UH-1.pl planuje udział w Polskich i zagranicznych pokazach lotniczych. To pierwszy pokaz UH-1 w Polsce od wielu lat. Zespół na stałe stacjonuje w Polsce. Dla ośrodka Heli Solution to już druga ex-wojskowa maszyna we flocie po Bölkow Bo-105.
Opracował Karol Placha Hetman