Historia
Fouga CM.170 Magister to francuski samolot szkolno-treningowy. Samolot jest pierwszym tego typu samolotem z napędem turboodrzutowym we Francji. Samolot powstał w firmie Fouga et Cie, w 1952 roku. W Polsce odpowiednikiem francuskiego samolotu był samolot szkolno-treningowy TS-11 Iskra, który opracowano kilka lat poźniej (Pierwszy lot – 1960 rok).
Założenia konstrukcji.
W 1950 roku, Francuskie Siły Powietrzne (Armée de l’Air) przedstawiły wymagania dla samolotu szkolno-treningowego z napędem turboodrzutowym. Inżynierowie z firmy Fauga et Cie opracowali projekt CM.170. Litery „CM” pochodzą od nazwisk konstruktorów: Robert Costello i Pierre Maubassin. W 40-latach, obaj inżynierowie pracowali nad szybowcami z napędem. W 1949 roku, firma Turboméca opracowała mały silnik Marboré II, o niewielkim ciągu. Łącząc dotychczasowe osiągnięcia i nowe silniki powstał samolot Fouga CM.170 Magister.
Fouga CM.170 Magister to całkowicie metalowy samolot, o konstrukcji półskorupowej. Z uwagi na mały ciąg silników turboodrzutowych i częste ich usterki, w samolocie zastosowano dwa silniki Turboméca Marboré II. Samolot otrzymał usterzenie typu Rudnickiego, choć częściej spotyka się nazwę „usterzenie motylkowe”.
Silnik Turboméca Marboré II, został także zastosowany w samolotach Cessna T-37 Tweet (USAF), a w USA silniki były produkowane na podstawie licencji.
Pierwszy prototyp Fouga CM.170 Magister został oblatany w dniu 23 lipca 1952 roku. W trakcie testów samolot potwierdził swoje dobre właściwości. W 1953 roku, francuskie siły powietrzne zamówiły 10 egzemplarzy serii informacyjnej, z których pierwszy został oblatany w dniu 7 lipca 1954 roku.
W 1956 roku, zmieniono nazwę firmy na Air Fouga. W tym czasie zamówiono 95 maszyn seryjnych. W 1958 roku, firma Air Fouga została przejęta przez firmę Potez, później w 1967 roku, przez Sud Aviation, aby ostatecznie wejść w skład Aérospatiale, a obecnie EADS. W związku z licznymi zmianami, ostateczna nazwa samolotu była Aerospatiale CM.170 Magister, kiedy to w 60-latach otrzymała ostateczne wyposażenie.
Dla potrzeb Aéronavale, francuskiej marynarki wojennej, zbudowano morską wersję samolotu, którą oznaczono jako Fouga CM.175 Zephyr. Maszyna została wyposażona w hak do lądowania na lotniskowcu i wzmocnione podwozie. Samolot oblatano w dniu 30 maja 1959 roku.
Samolot Aerospatiale CM.170 Magister był produkowany we Francji, a także w Niemczech we firmie Messerschmitt, Finlandii w firmie Valmet OY i Izraelu w firmie IAI. Łącznie zbudowano 918 samolotów. Wiele samolotów wyeksportowano do różnych krajów. Samoloty używano nie tylko jako szkolne, ale także jako lekkie samoloty szturmowe. Uzbrajano je w dwa karabiny maszynowe różnego małego kalibru. Pod skrzydłami montowano zaczepy dla lekkich bomb lub zasobniki z niekierowanymi pociskami rakietowymi.
Siły Powietrzne Francji samoloty Fouga CM.170 Magister wycofały z eksploatacji w 80-latach. Następcą miał być samolot szkolno-treningowy Aerospatiale Fouga 90. Zbudowano prototypy, które oblatano i testowano. Ostatecznie, samolot nie wszedł do produkcji seryjnej, ze względu na brak zamówień.
Aerospatiale CM.170 Magister w Krakowie. 2010 rok.
Samolot Aerospatiale CM.170 Magister (Fuga CM.170 Magister) nb 5-MF nr 458 został dostarczony do Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie w 2010 roku. Samolot był częściowo zdemontowany. Po ponownym złożeniu samolot został ustawiony na wystawie plenerowej.
Samolot CM.170 nb 5-MF nr 458 jest w barwie naturalnego aluminium. Wloty powietrza do silników są pomalowane na czerwono. W przedzie samolotu i na usterzeniu umieszczono naklejki ostrzegawcze w kolorze pomarańczowym. Na gondolach silnikowych i na górnej powierzchni skrzydeł są umieszczone francuskie znaki rozpoznawcze, francuska kokarda w żółtej obwódce.
Konstrukcja
Samolot Aerospatiale CM.170 Magister jest całkowicie metalowy, napędzany dwoma silnikami Marboré IIA (VI), z kabiną w układzie tandem. W pierwszej kabinie siedział uczeń, w drugiej kabinie instruktor.
Samolot ma skrzydła proste, o obrysie trapezowym. Skrzydło jest jednodźwigarowe, z dźwigarem pomocniczym, mocowane przy pomocy trzech okuć, do gondoli silnikowych, które są integralną częścią kadłuba samolotu. Skos krawędzi natarcia skrzydeł wynosi 13 stopni. Zastosowano francuski profil serii 64, o grubości względnej 19 % przy kadłubie i 12 % na końcu skrzydła. Skrzydła otrzymały lotki i klapy poruszane hydraulicznie. Na dolnej i górnej powierzchni są hamulce aerodynamiczne.
Kadłub samolotu ma przekrój kołowy, o konstrukcji półskorupowej. W przedniej części zamontowano reflektor do lądowania, uchwyty dla ręcznego kołowania samolotu (stosowane wyjątkowo) i wyposażenie awioniki. Kabina jest ciśnieniowa i klimatyzowana. Nad każdym pilotem jest indywidualna owiewka, otwierana do góry do tyłu. W sytuacji awaryjnej osłony można odrzucić.
Usterzenie typu Rudnickiego (usterzenie motylkowe), o kącie rozwarcia 110 stopni. Konstrukcja jednodźwigarowa. Usterzenie jest z podziałem na stery i stateczniki. Stery wyposażono w masy odciążające.
Podwozie trójpodporowe z kołem przednim. Baza podwozia wynosi około 4,80 m. Rozstaw podwozia głównego wynosi około 3,90 m. Przednie podwozie ma tłumik drgań shimmy. Koła główne z hamulcami tarczowymi z instalacją hydrauliczną. Uzupełnieniem podwozia jest małe kółko ogonowe, które chroni tył kadłuba podczas lądowania.
Napęd.
Dwa silniki Marboré IIA (VI) umieszczono w gondolach przy kadłubie samolotu. Wloty powietrza do silników są o stałym przekroju z oddzieleniem warstwy przyściennej. Gondole silnikowe są stosunkowo długie, a wyloty spalin odsunięte są od kadłuba samolotu. Silniki są jednoprzepływowe, jednowirnikowe, o ciągu 2 x 3,92 kN (2 x 400 kG).
Dane T-T Aerospatiale CM.170 Magister:
Rozpiętość 12,15 m. Długość 10,06 m. Wysokość 2,80 m. Powierzchnia skrzydeł 17,30 m2. Masa własna 2 150 kg. Masa całkowita 2 310 kg. Masa maksymalna 3 260 kg. Prędkość maksymalna 700 km/h. Prędkość maksymalna w nurkowaniu 990 km/h. Prędkość lądowania 140-150 km/h Maksymalna prędkość wznoszenia 20 m/s. Pułap praktyczny 12 000 m. Długość startu do wysokości 15 m, 670 m. Zasięg maksymalny 1 400 km. Czas lotu 2 godziny 50 minut.
Zestawienie
Samoloty Aerospatiale CM.170 Magister nie były użytkowane w Polsce.
Opracował Karol Placha Hetman