Malbork 2008-01-23
41 Pułk Lotnictwa Myśliwskiego w Malborku.
1952r. – 1999r.
Historia 41. PLM w Malborku. 1952 rok.
41 PLM został powołany do istnienia w ramach 9. Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego, która po pewnym czasie weszła w skład Wojsk Lotniczych, które na czas „W” stałoby się armią lotniczą, o charakterze ofensywnym. W składzie 9. DLM sformowano; 26. PLM, 29. PLM i 41. PLM.
Dywizja miała do dyspozycji dwa podstawowe lotniska; w Malborku, gdzie umieszczono dowództwo Dywizji, oraz w Ornecie. Oba lotniska poddano modernizacji celem przyjęcia nowych myśliwców, o napędzie turboodrzutowym, gdyż od samego początku pułki miały być wyposażone w takie samoloty.
Ponieważ Polska była bardzo wyniszczona drugą wojną światową, okazał się, że nie jesteśmy w stanie posiadać tak dużej liczby pułków. Podjęto decyzję o tym, że każda dywizja ma posiadać w składzie dwa, a nie trzy pułki. Dlatego też tylko co zorganizowany 26. PLM został przekazany do 11. DLM w Świdwinie i został przebazowany na lotnisko w Zegrzu Pomorskim. 41. PLM ostatecznie osiadł w Malborku.
W 1952 roku, 41. Pułk rozpoczął szkolenie na samolotach typu MiG-15 i szkolno-bojowych UTI MiG-15. Już z początkiem 1953 roku, Pułk otrzymał na wyposażenie pierwsze nowoczesne myśliwce MiG-15 bis. Następnie były samoloty PZL Lim-2.
Niefortunne wydarzenia.
W ciągu bez mała pół wieku demokracji ludowej, czyli od 1944 roku do 1989 roku, zbiegło z polskiej armii do państw zachodnich 52 oficerów, 5 chorążych i 4 podchorążych ze szkoły lotniczej w Dęblinie, u progu oficerskich nominacji. W sumie 61 wojskowych. Nie jest to powód do dumy, ale to są fakty. Nie chcę być sędzią, ale drobnego komentarza nie można uniknąć. Polska była zniewolona przez moskali. O naszym bycie decydował władca na Kremlu w Moskwie, taki car barbarzyńskiego kraju, wsparty tutejszymi komuchami.
W tym temacie skupimy się na czterech znanych ucieczkach z wykorzystaniem samolotów typu MiG-15 bis, dokonanych przez Franciszka Jareckiego, Zdzisława Jaźwińskiego w 1953 roku, Zygmunta Gościniaka w 1956 roku, i Bogdana Kożuchowskiego w 1957 roku.
Do 1953 roku, ucieczki pilotów samolotami wojskowymi zdarzały się, ale zawsze kończyły się tragicznie. W 1951 roku, po nieudanej próbie uprowadzenia samolotu, został rozstrzelany podoficer z Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie. W 1952 roku, to samo spotkało instruktora w tejże szkole, ppor. Edwarda Pytko; gdy uciekał samolotem do Niemiec Zachodnich, przechwycili go nad terytorium NRD lotnicy sowieccy, zmusili do lądowania i wydali władzom polskim.
Pierwszemu, któremu udała się ucieczka był Franciszek Jarecki. Stało się to w dniu 5.03.1953 roku. Nie minęły trzy miesiące, a podobnym wyczynem popisał się pilot 41. PLM z Malborka, Zdzisław Jaźwiński. On także uciekł na myśliwcu MiG-15 bis.
W dniu 20(25).05.1953 roku, w Malborku w 41. PLM w południe w ramach ćwiczeń poderwano do lotu parę dyżurną, gdyż nad Bałtykiem pojawił się obcy cel symulowany przez sowiecki samolot bombowy. Po starcie pary dyżurnej por. Zdzisław Jaźwiński nie dołączył do swojego prowadzącego, tylko obniżył lot i po 20-minutowym locie sposobem awaryjnym, bez podwozia, uszkadzając lekko samolot wylądował na wyspie Bornholm. Lądował na resztkach paliwa, gdyż stracił wiele czasu na znalezienie lądowiska.
Psychoza, jaka ogarnęła kierownictwo MON, po uprowadzeniu w 1953 roku, dwóch bojowych samolotów odrzutowych w odstępie dwóch zaledwie miesięcy ( Jarecki, Jaźwiński ), spowodowała wyjątkową aktywność organów bezpieczeństwa w wojskach lotniczych.
Gdy zbiegł Zdzisław Jaźwiński jego pułku 41. PLM w Malborku, skreślono z ewidencji oddziałów lotniczych. Dowódca pułku i jego zastępcy zostali przeniesieni na niższe stanowiska, a lotników rozproszono po różnych tak zwanych "leśnych garnizonach", z dala od Wybrzeża. Dowódca pułku trafił do Warszawy na stanowisko nielotne. Kary dyscyplinarne objęły zamiataczy hangaru, w którym stał samolot Zdzisława Jaźwińskiego. Dokonano wymiany sprzętu zabierając samoloty MiG-15 bis z Malborka.
Ale najbardziej dotkliwe konsekwencje ponieśli dowódcy trzech eskadr 41. PLM: skazano ich na 12 lat więzienia, „udowadniając” ( znanymi dziś metodami ) pomoc koledze w ucieczce oraz zamiar uprowadzenia innych jeszcze samolotów. Wypuszczono ich w 1956 roku, lecz zrehabilitowano tylko jednego; dwóm, po skróceniu kary, nie cofnięto oskarżeń i zwolnionych warunkowo przeniesiono do rezerwy. Dopiero w 1993 roku, uniewinniono ostatniego pozostałego przy życiu z tej trójki.
Innym efektem tych dwóch ucieczek, mający wpływ na długie lata, był rozwój tajnych służb i werbowanie tajnych agentów. W dniu 1.06.1953 roku, szef Głównego Zarządu Informacji w obszernym rozkazie skierowanym do wszystkich podwładnych polecał szczególną uwagę zwrócić na rozpoznanie oblicza moralno-politycznego pilotów posiadających krewnych w krajach kapitalistycznych, skompromitowane rodziny, przejawiających negatywne nastroje, utrzymujących podejrzane kontakty i mających nieskrystalizowane poglądy polityczne (.) Zacieśnić współpracę z miejscowymi organami bezpieczeństwa publicznego w celu zorganizowania pracy agenturalno-operacyjnej w otoczeniu (.) Więcej wysiłków włożyć w wszechstronne rozpoznanie podchorążych oficerskich szkół lotniczych. W ślad za tym ukazał się rozkaz ministra bezpieczeństwa ( nr 23 z 2.06.53 ) nakazujący postawić przed całym aparatem bezpieczeństwa publicznego jako szczególnie ważne i pilne zadanie wzmocnienie pracy nad ochroną jednostek WP przed rozkładową działalnością ze strony wrogich ośrodków i elementów z zewnątrz. Polecono też wojewódzkim organom bezpieczeństwa, aby kandydatów do oficerskich szkół lotniczych sprawdzać tak, jak kandydatów do pracy w Urzędzie Bezpieczeństwa.
Oba te rozkazy, zaostrzające "opiekę agenturalną" nad pilotami i kandydatami na pilotów do granic wynaturzenia, wywołały w pułkach lotniczych i wśród podchorążych takie napięcia personalne, że – jako przynoszące więcej szkody niż pożytku – zostały w marcu 1955 roku, uchylone, a w gruncie rzeczy przekształcone w inną formę inwigilacji i nadzoru. Fakty masowych werbunków wśród pilotów w celu zapobieżenia zdradzie ojczyzny – stwierdzał szef Głównego Zarządu Informacji w rozkazie podsumowującym wyniki działalności agenturalnej w wojskach lotniczych – nie przyczyniły się do zwalczania wrogiej działalności, lecz wręcz odwrotnie, spowodowały nieufność, atmosferę podejrzliwości i donosicielstwa wśród składu osobowego (.) rozbijały jedność kolektywu. Rozkaz wskazywał na bezcelowość metod stosowanych w środowisku pilotów przez organy kontrwywiadu ( inwigilacja, śledzenie osób kontaktujących się z pilotami, kontrola korespondencji itp.) i kończył się zaleceniem: Rozkazuję (.) wzmóc pracę agenturalną na odcinku wykrywania faktów zdrady Ojczyzny i zapobiegania im, jednak nie przez masowe werbunki, lecz drogą organizacji głębokiej agenturalnej pracy i stosowania celowych organizacyjnych przedsięwzięć.
Por. Zdzisław Jaźwiński, po niezbyt szczęśliwym lądowaniu na Bornholmie (nie mogąc znaleźć lotniska, na ostatnich litrach paliwa siadł na polu i kołując rozbił samolot), po udekorowaniu w Londynie takim samym jak jego poprzednik (Jarecki) krzyżem zasługi i przewiezieniem do USA, występował tam jako „gość” amerykańskich sił powietrznych. Nie zaproszono go wprawdzie do Białego Domu i nie otrzymał takiej jak Jarecki nagrody pieniężnej, ale stał się "atrakcją sezonu". Oglądał siebie na okładkach magazynów ilustrowanych, obwożono go po Ameryce na spotkania, zwiedzał bazy lotnicze, latał na wojskowych samolotach odrzutowych. Trzy lata przesłużył w US Air Force, ale stałej współpracy z CIA odmówił. Dwadzieścia dwa lata pracował w lotnictwie cywilnym (bez prawa do latania do państw Układu Warszawskiego), po czym przeszedł na emeryturę.
41 PLM stracił znaczenie i obniżył swoje zdolności bojowe. Co gorsza, nie był już zwartym kolektywem. Budowa zgranego personelu rozpoczęła się na nowo. W 9. DLM na czoło automatycznie wysunął się 29. PLM z Ornety.
1958 rok.
Dopiero jesienią 1958 roku, 41. Pułk odzyskał zaufanie MON i do Pułku rozpoczęto dostawy nowych samolotów typu Lim-5 Polskiej produkcji. 41. PLM jako pierwszy w Lotnictwie Operacyjnym ( WL ) w dniu 18.10.1958 roku, odebrał pierwsze pięć egzemplarzy Lim-5. Następnych osiem maszyn wylądowało w Malborku w dniu 19.11.1958 roku. Załogi przeszły krótkie przeszkolenie na własnym lotnisku. Samoloty weszły na stan 1. Eskadry.
Głównym powodem takiego dowartościowania 41. Pułku była jego lokalizacja przy granicy morskiej oraz udział w kompleksowym systemie obrony powietrznej poprzez pełnienie dyżurów bojowych w systemie OPL OK, choć cały czas Pułk był w strukturach Lotnictwa Operacyjnego.
1959 rok.
Już w czerwcu 1959 roku, 41. Pułk otrzymał na stan jeden MiG-17 PF z 28. PLM OPL OK ze Słupska. Był to pierwszy w Pułku myśliwiec wyposażony w stacje ( celownik ) radiolokacyjny.
1960 rok.
W 1960 roku, do 41. Pułku przyleciały pierwsze dwa Lim-5 P. Polskie odpowiedniki samolotów MiG-17 PF. Wartość bojowa Pułku wzrosła, czego dowody pojawiły się już w 1960 roku. W 1960 roku, zorganizowano II Centralne Mistrzostwa Lotnictwa Myśliwskiego WL i OPL OK. Zespołowo pierwsze miejsce zajęła grupa 9 pilotów z 41. PLM dowodzona przez kpt. pilota Jerzego Zycha. Był to wielki sukces Pułku.
W 1967 roku, 9. Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego zmieniła nazwę na 4. Pomorską Dywizję Lotnictwa Myśliwskiego.
1964 rok.
W 1964 roku, w 41. PLM w Malborku pojawiły się pierwsze naddźwiękowe myśliwce MiG-21. Całkowicie zastąpiły one używane różne wersje Lim i MiG-17. Myśliwce MiG-21 były eksploatowane w Malborku prawie 40 lat. Były to wersje MiG-21 F-13, PF, PFM, R, M, MF, bis, oraz dwumiejscowe MiG-21 U, UM.
Znane MiG-21 użytkowane w Malborku;
Lp Typ Nb / nr seryjny Data Uawgi
1 PF 1814 / 761814 16.05.1965r. Od 16.05.1965r. na stanie 41 PLM w Malborku.
2 PF 1901 / 761901 10.07.1965r. Od 10.07.1965r. na stanie 41 PLM w Malborku. Po zakończeniu służby trafił do muzeum w Czyżynach ( 2002r., 2007r. )
3 PF 1902 / 761902 10.07.1965r. Od 10.07.1965r. na stanie 41 PLM w Malborku.
4 PFM 4013 / 94 A 4013 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork. Od 1987r. w 10 PLM w Łasku.
5 PFM 40.. / 94 A 40.. 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork.
6 PFM 40.. / 94 A 40.. 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork.
7 PFM 40.. / 94 A 40.. 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork.
8 PFM 40.. / 94 A 40.. 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork.
9 PFM 40.. / 94 A 40.. 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork.
10 PFM 40.. / 94 A 40.. 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork.
11 PFM 40.. / 94 A 40.. 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork.
12 PFM 40.. / 94 A 40.. 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork.
13 PFM 40.. / 94 A 40.. 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork.
14 PFM 4106 / 94 A 4106 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork. Użytkowany w 10 PLM, a później 10 ELT w Łasku. Po zakończeniu służby w muzeum na Poznańskiej Cytadeli.
15 PFM 4107 / 94 A 4107 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork.
16 PFM 4108 / 94 A 4108 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork.
17 PFM 4109 / 94 A 4109 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork.
18 PFM 4110 / 94 A 4110 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM ( 4.04.1967r. wypadek ? )
19 PFM 4111 / 94 A 4111 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork. ( 19.06.1967r. wypadek ? )
20 PFM 41.. / 94 A 41.. 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork.
21 PFM 41.. / 94 A 41.. 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork.
22 PFM 41.. / 94 A 41.. 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork.
23 PFM 41.. / 94 A 41.. 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork.
24 PFM 4204 / 94 A 4204 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM ( 23.01.1968r. wypadek ? )
25 PFM 42.. / 94 A 42.. 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork.
26 PFM 42.. / 94 A 42.. 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork.
26 PFM 42.. / 94 A 42.. 5.08.1966r. Użytkowany w 41 PLM Malbork.
27 R 1422 / 94R011422 28.09.1968r. Do 1969r. w 41 PLM w Malborku. Dwie sztuki użytkowane przez kilka miesięcy w Malborku zanim trafiły do 32 Pułku Lotnictwa Rozpoznania Taktycznego.
28 R 1423 / 94R011423 28.09.1968r. Do 1969r. w 41 PLM w Malborku.
29 M 1815 / 961815 1970r. Użytkowany w 41 PLM Malbork. W dniu 3.09.1970r. został uszkodzony mając zaledwie kilkadziesiąt godzin nalotu.. jako pomoc dydaktyczna trafił do szkoły w Oleśnicy. Następnie około 2000r. trafił na sprzedaż. Obecnie stoi w miejscowości Psary i jest oklejony reklamami skupu złomu. ( 2007r. )
30 M 1901 / 961901 1970r. Użytkowany w 26 PLM w Zegrzu Pomorskim. Od 1985r. w 10 PLM w Łasku. Samolot nosi godła 1 PLM "Warszawa" z Mińska Mazowieckiego oraz 41 PLM z Malborka. W obecnym miejscu, przy centrum handlowym u zbiegu ul. Północnej z trasą krajową nr 2 Warszawa – Terespol, pojawił się w 2003r. lub 2004r. ( 2007r. ).
31 M 1906 / 961906 1970r. Zakończył służbę w 41 ELT Malbork.Samolot stoi na parkingu Politechniki Koszalińskiej. Został zakupiony w celu upamiętnienia pułku myśliwskiego (a potem eskadry) z Zegrza Pomorskiego. Niestety pomnik nie powstał i samolot od tego czasu zajął miejsce na parkingu (tj. od około dwóch lat). Jedynie został zmontowany i odświeżony. Zdjęcia prezentują stan samolotu w kilka dni po przetransportowaniu do Koszalina ( 2007r. )
32 M 2002 / 962002 1970r. Użytkowany w 41 PLM ( 31.12.1975r. wypadek ? ).
33 M 2011 / 962011 1970-1971r. Użytkowany w 41 PLM ( 20.06.1979r. wypadek ? ).
34 UM 9323 / 516999323 26.09.1980r. Zakończył służbę w dniu 19.12.2003r. w 41 ELT ( eks 41 PLM ) w Malborku. Pilotami byli; płk dypl. pil Eugeniusz Garbas ( dowódca 22 BLot ) i ppłk pil dr Jan Rajchel ( dowódca 41 ELT ).
35 MF 7808 / 967808 1973r. Użytkowany w 41 PLM ( 31.12.1975r. wypadek ? ).
36 MF 7813 / 967813 1973r. Użytkowany w 41 PLM ( 12.08.1975r. wypadek ? ).
37 MF 7905 / 967905 1973r. Użytkowany w 41 PLM ( 20.09.1977r. wypadek ? )
38 MF 9203 / 969203 1974r. Użytkowany w 41 PLM ( Marzec 1984r. wypadek ? ).
W 1991 roku, 41. PLM dysponował; 24 samolotami MiG-21 MF, 6 samolotami MiG-21 UM.
Przeformowanie 41. PLM. 31.12.1999 rok.
W dniu 31.12.1999 roku, 41. PLM w Malborku został przeformowany w 41. Eskadrę Lotnictwa Taktycznego, która rozpoczęła działalność z dniem 1.01.2000 roku.
Malbork – Lotnisko.
Lotnisko ma współrzędne geograficzne 54,01 N 19,08 E i leży na wysokości 5 m npm. Wyposażony jest w pas startowy o wymiarach 2 500 m x 60 m, z nawierzchnią betonową, o orientacji 08/26.
Samoloty użytkowane w 41. PLM:
MiG-15, MiG-15 bis, Lim-1, Lim-2, Lim-5, MiG-17 PF, Lim-5 P, MiG-21 F-13, PF, PFM, M, MF.
Opracował Karol Placha Hetman