Kraków 2009-12-21
13 Pułk Lotnictwa Transportowego w Krakowie.
Miejsce stacjonowania – Lotnisko Balice.
Historia 13 Pułku.
13 PLTr bazował nieprzerwanie na Lotnisku Balice niedaleko Krakowa. Dla niektórych osób, o orientacji komunistycznej, pułk swoje korzenie wywodził z 13. Samodzielnego Pułku Lotnictwa Transportowego. Może tak, może nie. Ale aby zachować chronologię historii lotnictwa musimy o nim napisać. 13. Samodzielny Pułk Lotnictwa Transportowego został utworzony, jak wszystkie Polskie Jednostki na Wschodzie na bazie jednostki Armii Sowieckiej, 713. Pułk Lotnictwa Transportowego 6. Armii Lotniczej sowieckich sił powietrznych.
Pułk oficjalnie został sformowany Rozkazem Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego ( na Wschodzie ) Nr 91 z dnia 31.10.1944 roku, na lotnisku w Jarosławiu. Czyli na terenie Polski, ale nie na Ziemiach Utraconych. Wspomnimy, że na Ziemiach Utraconych nie powstała ani jedna jednostka Polska, a sowieci zadbali, aby polscy żołnierze na tym terenie nie walczyli. W kilka dni później 13. Samodzielny Pułk Lotnictwa Transportowego został przebazowany na lotnisko Mokre koło Zamościa. Dowódcą został major pilot Kozakow ( sowiet ). Cały czas Pułk wykonywał zadania na korzyść jednostek wojsk lądowych I i II Armii Wojska Polskiego. Samoloty dostarczały materiały szkoleniowe, artykuły medyczne, uzbrojenie i transportowały żołnierzy oraz komunistów. W grudniu 1944 roku, według ówczesnego stanu etatowego, Pułk liczył 55 pilotów, 11 nawigatorów i 52 samoloty typu Po-2. Nie zachowały się żadne wspomnienia polskich pilotów latających w 13. SPLTr, bo wszyscy oni byli sowietami. W 1946 roku, jednostka została rozformowana.
55 Pułk Lotnictwa Transportowego. 1963 rok.
Na Lotnisku Balice, w latach 1955r.-1963r., bazował 2. PLM (pułk lotnictwa myśliwskiego), który także korzystał z Lotniska Czyżyny-Rakowice. W 1963 roku, podjęto decyzję o rozformowaniu 2. PLM, a w jego miejsce został powołany do życia nowy 55. Pułk Lotnictwa Transportowego, Rozkaz Nr 040 z dnia 29.04.1963 roku. 55. PLTr stał się kontynuatorem tradycji 13. Samodzielnego Pułku Lotnictwa Transportowego. Samoloty myśliwskie po 2. PLM przekazano do innych jednostek, a 55. PLTr przyjął na wyposażenie samoloty Lisunow Li-2 z jednostek w Warszawie.
W dniu 8.05.1963 roku, sformowano dowództwo 55. PLTr w JW. 1616 w składzie; Dowódca pułkownik pilot Aleksander Milart.Zastępca dowódcy do spraw politycznych major Jan Madej. Szef sztabu major Mieczysław Hereda. Zastępca do spraw zaopatrzenia podpułkownik Kazimierz Srótek. Zastępca do spraw inżynieryjno technicznych major Edward Ostrowski. Dowódca dowodzenia dywizjonu lotniczego major Stanisław Gomula.
Do głównych zadań 55. PLTr należało; Zabezpieczenie manewru lotniskowego pułków lotniczych i związków taktycznych. Zabezpieczenia szkolenia spadochronowego 6. Dywizji Powietrzno Desantowej. Wykonywanie lotów na fotografowanie ( aerofoto ). Wykonywanie lotów dyspozycyjnych polegających na przewozie ładunków na rzecz jednostek Wojska Polskiego oraz żołnierzy. Przewóz ładunków poza granicę kraju.
Podstawowym sprzętem użytkowanym w 55. PLTr były samoloty typu Lisunow Li-2 oraz Iliuszyn Ił-14. Oba typu przystosowane były do desantu skoczków spadochronowych i transportu towarów. Maszyny te pozyskano z innych Polskich jednostek, a przede wszystkim z Warszawy. Od 15.05.1963r. do 30.06.1963r., na poligonie ( lotnisku ) w Jaworze odbyło się pierwsze desantowanie skoczków z 6. DPD.
W dniu 20.10.1963 roku, jednostka otrzymała sztandar, który wręcza Dowódca Lotnictwa Operacyjnego generał brygady pilot Franciszek Kamiński.
Pierwszymi nowymi samolotami dostarczonymi na wyposażenie 55. PLTr były samoloty PZL An-2, których masową produkcję rozpoczęto 1961 roku, w PZL WSK Mielec. W 1965 roku, Wojsko Polskie posiadało już 42 samoloty typu PZL An-2, z czego ponad 30 egzemplarzy pochodziło z produkcji w Mielcu, a spora ich część trafiła na lotnisko w Balicach. Samoloty PZL An-2 wykorzystywano do; małego transportu, jako maszynę łącznikową, do patrolowania, fotogrametrii, desantu spadochronowego.
W kwietniu 1965 roku, z Oficerskiej Szkoły Lotniczej Dęblin przybyła do 55. PLTr kapitan pilot Bronisława Dudek, w tym okresie, jedna z trzech kobiet pilotów w Wojsku Polskim.
W 1966 roku, wybrana część personelu latającego została skierowana do CCCP celem przeszkolenia na nowy typ samolotu transportowego Antonow An-12, których nasza armia kupiła dwa egzemplarze. Antonow An-12 nr 6344307 nb 50 i Antonow An-12 nr 6344308 nb 51. Samoloty te przez wiele lat był największymi maszynami transportowymi eksploatowanym w Polsce. Samolot był odpowiednikiem amerykańskiego Lockheed C-130 Herkules. Jeden z tych samolotów Antonow An-12 nr 6344307 nb 50 został utracony w katastrofie w dniu 13.05.1977 roku, w Bejrucie, grzebiąc całą załogę. Załoga; dowódca samolotu podpułkownik pilot Henryk Bajer, ( drugi pilot ) podpułkownik pilot Tadeusz Florek, podpułkownik nawigator Jan Kowalik, technik pokładowy podpułkownik Jerzy Grzywalski, technik klucza major Adam Rybak, technik urządzeń desantowych kapitan Janusz Lech, radiotelegrafista chorąży Kazimierz Krupka, NN, NN. Cześć Ich Pamięci! Drugi samolot był używany do 1993 roku.
Zmiana nazwy na 13. PLTr. 1967 rok.
We wrześniu 1967 roku, zgodnie z panującą w tym czasie tendencją w Wojsku Polskim, jednostka powróciła do nazwy z okresu drugiej wojny światowej i Rozkazem Ministra Obrony Narodowej Nr 025 dnia 30.09.1967 roku, otrzymała nazwę 13. Pułk Lotnictwa Transportowego.
W dniu 13.09.1972 roku, na lotnisku wylądował pierwszy z zakupionych w CCCP samolotów transportowych Antonow An-26, które zakończyły służbę w 2008 roku.
Już od 1970 roku, w Pułku obowiązywała nowa struktura; 1 Eskadra – samoloty An-26 ( 12 sztuk ). 2 Eskadra – samoloty An-2. 3 Eskadra – samoloty Ił-14 ( maksymalnie 17 sztuk ) i An-12 ( 2 sztuki ). W tym okresie wycofano ze służby pozostałe samoloty Li-2 i część Ił-14. Niektóre samoloty Ił-14 przystosowano do wykonywania zadań fotogrametrycznych. W okresie od 23.01.1979r. do 25.01.1979r., po trzęsieniu ziemi w Jugosławii samoloty Pułku przewiozły ponad 100 000 kg lekarstw, odzieży i namiotów.
Od lipca 1979 roku, 2 Eskadra rozpoczęła stały dyżur w Krajowym Systemie Ratownictwa Medycznego.
W 1980 roku, 13. PLTr rozpoczął współprace z Narodowym Bankiem Polskim przewożąc pieniądze z centrali w Warszawie do kilku miast w Polsce.
W 1982 roku, samoloty An-26 brały udział w ćwiczeniach pod kryptonimem Tarcza-82 na terenie Bułgarii.
Od 1985 roku, 13. PLTr brał udział w Akcji Serce na rzecz Kliniki Kardiologicznej w Zabrzu transportując narządy do przeszczepu kierowanej przez profesora Zbigniewa Raligę. Nieodżałowanego, doskonałego lekarza, Ministra Zdrowia i patrioty. W 1985 roku, profesor ( wówczas docent doktor ) Zbigniew Religa zwrócił się do Sztabu Generalnego Wojska Polskiego z prośbą o pomoc w dostarczeniu serca, dla chorego, który oczekiwał na transplantacje w Zabrzu. Narząd miano pobrać od zmarłego pacjenta w Szczecinie i tylko droga powietrzna dawała szansę powodzenia. Wojsko przyszło w tym momencie z pomocą. Sztab Generalny Wojska Polskiego wydał Wojskom Lotniczym polecenie jak najszybszego transportu serca z lotniska w Goleniowie do Katowic. Udało się, a współpraca klinik medycznych z Polskim Lotnictwem Transportowym trwa nadal ( 2009 rok ).
W 1999 roku, Rzeczypospolita Polska wstąpiła do NATO. Dlatego załogi z 13. PLTr rozpoczęły udział w ćwiczeniach Allied Harbour i Eagle Eye 1999. Jako pierwsza w bazie NATO w Neapolu wylądowała załoga majora pilota Jarosława Budzyńskiego, samolotem An-26.
13 PLTr został rozformowany w dniu 31.12.2000 roku, na mocy Rozkazu Ministra Obrony Narodowej Nr PF 24 z dnia 3.10.2000 roku, a w dniu 1.01.2001 roku, została sformowana 13. Eskadra Lotnictwa Transportowego i 8. Baza Lotnicza.
Dowódcy 13. PLTr;
Pułkownik pilota Aleksander Milart 4.06.1963r. – 7.12.1973r.
Pułkownik pilot Henryk Rzemienicki 8.12.1973r. – 2.09.1980r.
Podpułkownik dyplomowany pilot Henryk Boroń 3.09.1980r. – 6.05.1982r.
Pułkownik pilot Julian Grzegorczyk 7.05.1982r. – 7.01.1985r.
Podpułkownik dyplomowany pilot Piotr Biliński 8.01.1985r. – 6.11.1986r.
Podpułkownik dyplomowany pilot Zdzisław Domański 7.11.1986r. – 8.06.1989r.
Pułkownik dyplomowany pilot Zbigniew Herc 9.06.1989r. – 8.01.1994r.
Podpułkownik dyplomowany pilot Janusz Szpechciński 9.01.1994r. – 27.05.1997r.
Pułkownik dyplomowany pilot Józef Kurczap 28.05.1997r. – 30.07.1999r.
Pułkownik dyplomowany pilot Tomasz Drewniak 31.07.1999r. – 31.12.2000r.
Opracował Karol Placha Hetman