Rzeszów 2023-11-19
Suchoj Su-22 M4K nb 7410.
269 Rozdział 1984-05-05. Naddźwiękowy samolot myśliwsko-bombowy o zmiennej geometrii skrzydeł.
OKB Suchoj Su-22 M 4 K.
W CCCP samolot Su-17 pomimo ciągłych modyfikacji i powstania już jego drugiej generacji, wciąż nie spełniał pokładanych w nim założeń. Nie chodziło tu o własności lotne i osiągi, ale o możliwości skutecznego atakowania celów naziemnych w „każdych warunkach atmosferycznych”. Zmienna geometria skrzydeł nie była tu wystarczającym argumentem. Kluczem do sukcesu było nowe wyposażenie oparte na nowoczesnej elektronice, a tej w CCCP brakowało. I nie pomagała tu idea budowania samolotów wysoce wyspecjalizowanych. W samolocie myśliwsko-bombowym Su-17 M 2 duży nacisk położono na zamontowanie docelowej elektroniki i uzbrojenia. Poprawiono także warunki pracy pilota poprzez nieznaczne poszerzenie kabiny. Jednak przód kadłuba ograniczył widoczność. Dodatkowo brak było samolotu szkolno-bojowego, na którym można byłoby bezpiecznie szkolić nowych pilotów. Su-7 U nie spełniał już swojej roli. Dlatego jeszcze w październiku 1974 roku, władze sowieckie (KC KPZR i RM CCCP) nakazały OKB Suchoj budowę dwóch nowych odmian Su-17; S-52 – z poprawionymi warunkami widoczności i celowania oraz elektroniką zunifikowaną z samolotem MiG-27 M. Oraz S-52 U – szkolno-bojowy z pierwszeństwem wykonania.
Su-17 wersja S-52. 1976 rok.
Oblot prototypu S-52 nastąpił w pierwszej połowie 1976 roku. Prawdopodobnie 4 kwietnia 1976 roku. Drugi prototyp przeznaczony do prób państwowych dołączył w styczniu 1977 roku. Miał on już zabudowaną w przedzie kadłuba stację laserową Klen-PS, która przejęła funkcje realizowane do tej pory przez dalmierz laserowy Fon-1400 i stację podświetlenia celu Prożektor-1. Stacja Klen-PS umożliwiła pomiar odległości do 10 000 m, oraz podświetlenie na odległość 7 000 m. Spore zmiany zaszły w wyposażeniu. Zmodyfikowany układ SAU-22 M 1 pozwala, po raz pierwszy, na automatyczny lot z prędkością naddźwiękową na wysokości 200 m. Zabudowano; radiowysokościomierz RW-15, urządzenia SRO-1 P i SO-69. Poprawiono opancerzenie samolotu, którego masa wzrosła ze 165 kg do 195 kg. Udźwig uzbrojenia zwiększono do 4 250 kg. Masa startowa samolotu wzrosła o 400 kg.
Jeszcze kilka lat prowadzono prace nad udoskonaleniem samolotu. Dopiero w lipcu 1981 roku, samoloty Su-17 M 3 oficjalnie przyjęto na uzbrojenie.
W 1983 roku, zapadła decyzja o skierowaniu na eksport najnowszych wersji Su-17 M 4 i Su-17 UM 3. Otrzymały one oznaczenie odpowiednio Su-22 M 4 (S-54 K) i Su-22 UM 3 K (S-52 M 3 K). Wyposażono je w silniki AL-21 F-3, niewielkie zmiany w elektronice, a w uzbrojeniu oprócz pocisków sterowanych telewizyjnie, cały pozostały asortyment. Pierwszymi użytkownikami zagranicznymi od 1984 roku, stały się; Polska, Czechosłowacja i NRD. Później samoloty otrzymał także Afganistan, skąd jeden w nieznanych okolicznościach trafił do Pakistanu.
Historia zakupu samolotów Su-22 M 4 K i Su-22 UM 3 K dla Wojska Polskiego.
Wybuch drugiej zimnej wojny, na początku 80-lat, wymusił dozbrojenie państw Układu Warszawskiego. W Polsce wprowadzono na uzbrojenie lotnictwa myśliwskiego w ograniczonej ilości samolotów MiG-23 MF i z powodów finansowych MiG-21 bis.
Jednak prawdziwe przezbrojenie nastąpiło w lotnictwie myśliwsko-bombowym (szturmowym). I pod względem jakościowym i ilościowym. Kupiliśmy samoloty Su-22 w dwóch wersjach; jednomiejscowe Su-22 M 4 K i dwumiejscowe Su-22 M 3 K. W 1985 roku, odebraliśmy pierwsze odpowiednio 20 i 6 sztuk. W sumie kupiliśmy 90 samolotów jednomiejscowych i 20 samolotów dwumiejscowych, co razem dało 110 egzemplarzy, czyli sprzęt dla trzech pułków lotniczych i jednej eskadry.
O dostawy do Polski samolot Su-22 M 3 konkurował z samolotem MiG-23 BN. W 1982 roku, z przyczyn ekonomicznym, wybrano samolot Suchoj. Decyzja o zakupie jednak nie zapadała. W 1983 roku, sowieci zaproponowali zakup nowszej wersji samolotu, konkretnie Su-22 M 4 i wtedy złożono zamówienie na 80 Su-22 M 4 i 20 Su-22 UM 3 K dla dwóch pułków lotnictwa myśliwsko-bombowego i dwóch eskadr 7. BLR-B (Brygady Lotnictwa Bombowo-Rozpoznawczego). W 1986 roku, zamówiono jeszcze 20 samolotów Su-22 M 4, celem wyposażenia w ten typ maszyny trzeciego pułku (8. PLM-B z Mirosławca) w miejsce dwóch eskadr 7. BLBR (pozostały w niej samoloty Su-20).
W okresie sierpień -październik 1984 roku, do Powidza na pokładach samolotów Ił-76 i An-12/22 dotarło pierwsze 13 samolotów. Było to 7 maszyn Su-22 M 4 (nb 3005, 3212, 3213, 3908-3911) i 6 szkolno-bojowych Su-22 UM 3 K (104, 305-308, 509). Wszystkie weszły w skład 6. PLM-B (pułku lotnictwa myśliwsko-bombowego) w Pile, w sierpniu 1985 roku, swoje pierwsze Su-22 otrzymał 40. PLM-B ze Świdwina, a w maju 1986 roku, trzecia eskadra 7. PLB-R (pułku lotnictwa bombowo-rozpoznawczego) z Powidza (początkowo eskadra ta miała wchodzić w skład 8. PLM-B w Mirosławcu).
W maju 1985 roku, pierwsza grupa Polskich pilotów pojechała do Krasnodaru na przeszkolenie na nowy sprzęt. Piloci powrócili w lipcu 1985 roku.
Dostawy Su-22 realizowano inaczej niż 10 lat wcześniej Su-20, które po prostu przyleciały. Su-22 dostarczano do Powidza w skrzyniach. Tu sowieci dokonywali montażu i sami oblatywali sprzęt. Dopiero potem przekazywali stronie polskiej. Prawdopodobnie pierwszego polskiego Su-22 M 4 sowieci w Powidzu oblatali w dniu 5 maja 1984 roku. Żywotność techniczna polskich Su-22 w okresie pokoju wynosi 20-25 lat.
Pierwszą jednostką wyposażoną w nowe samoloty stał się 7. PLMB z Powidza. Następne to 6. PLMB w Pile i 8. PLMB w Mirosławcu. Każda z jednostek otrzymała na stan 36 maszyn, dla 3 eskadr (zgodnie z ówczesnymi etatami).
Su-22 nb 7410.
Samolot bojowy Su-22 M 4 K 7410 / 27410 był 55 egzemplarzem samolotu jednomiejscowego, sprowadzonym do Polski w 1986 roku. Samolot był użytkowany w 7. PLB-R, a od 2000 roku, w 7. ELT w Powidzu. Remont został przeprowadzony w dniu 21 września 2001 roku. W 2009 roku, samolot był czynny w 40. ELT. W 2014 roku, samolot był nieczynny i trzymany na stoku, z planowanym remontem. Jednak remontu nie przeprowadzono i samolot trafił do Rzeszowa, jako eksponat do prywatnego muzeum, gdzie znajduje się do chwili obecnej (2023 rok).
Opracował Karol Placha Hetman