Skarżysko Kamienna 2022-04-26
Mikojan i Guriewicz MiG-21 PF Nb 2401 w Polsce.
W muzeum Orła Białego w Skarżysku Kamiennej jednym z eksponatów jest naddźwiękowy samolot myśliwski MiG-21 PF nb 2401.
Historia wersji MiG-21 PF.
W trakcie rozwoju myśliwca MiG-21 zwiększeniu uległy wymagania, co do systemu uzbrojenia. Docelowo myśliwiec frontowy miał posiadać zdolność zwalczania celów powietrznych dniem i nocą w „każdych warunkach pogodowych”. W ten sposób Mikojan, po kilku latach, na nowo uzyskał możliwość budowania myśliwców od razu wyposażonych w stacje radiolokacyjne (celowniki radiolokacyjne, radary).
Po wielu analizach i badaniach powstała wersja oznaczona w OKB Mikojana E-7/4. Samolot w sierpniu i wrześniu 1962 roku, przeszedł pomyślnie próby zakładowe i został skierowany do produkcji pod oznaczeniem MiG-21 PF (ponownie użyto oznaczenia typ 76). Samolot otrzymał stację radiolokacyjną typu CD-30 T, która w produkcji została oznaczona typ RP-21 i pociski rakietowe typu powietrze – powietrze RS-2 US. Zachowano możliwość przenoszenia pocisków rakietowych typu powietrze – powietrze k.p.r. K-13. Stacja radiolokacyjna typu CD-30 T wykrywała bombowiec z odległości 20 km, a automatyczne śledzenie rozpoczynała z odległości 11 km. Uzbrojenie myśliwca do atakowania celów naziemnych pozostało niezmienione i jego udźwig nadal wynosił 500 kg.
Samolot MiG-21 PF otrzymał mocniejszy silnik R-11 F2-300 o ciągu 1 x 3 870 kG, z dopalaniem 1 x 6 000 kG. Instalacja paliwowa osiągnęła pojemność 2 780 litrów, poprzez dodanie na kadłubie, za kabiną, siódmego zbiornika o pojemności 170 litrów. Dodatkowo myśliwiec otrzymał autopilota KAP-2 (KAP-2 K). Powiększono przednie hamulce aerodynamiczne z powierzchni 0,760 m 2 do 0,884 m 2. Sondę Pitota przeniesiono nad wlot powietrza do silnika.
MiG-21 PF był produkowany w fabryce w Gorki na potrzeby armii czerwonej, w okresie 1962 – 1964, a na eksport w okresie 1964 – 1966.
MiG-21 PF w Polsce.
W dniu 14.04.1964 roku, na uzbrojenie Lotnictwa Polskiego dostarczono pierwsze egzemplarze MiG-21 PF, wyposażone w stacje radiolokacyjną RP-21, pociski k.p.r. RS-2 US naprowadzane systemem radiolokacyjnym, powiększony zapas paliwa i kilka innych nowości. Samoloty te stanowiły zupełnie nową jakość, bo w przeciwieństwie do poprzedniej wersji mogły już faktycznie działać w dzień i w nocy, w każdych „każdych warunkach atmosferycznych”.
Pierwsze 4 samoloty MiG-21 PF przyjęto na stan 62. PLM w dniu 14.04.1964 roku, a kolejne 2 maszyny 26.10.1964 roku, Podobnie jak w przypadku pierwszej wersji MiG-21 F-13, tak i teraz Krzesiny stały się bazą przekazywania przez stronę sowiecką samolotów MiG-21 PF. Ponieważ działający w Krzesinach 62. PLM był jednostką bojową, to uzyskał największe doświadczenie w eksploatacji myśliwców typu MiG-21 F-13 i MiG-21 PF. W związku z tym CSL (Centrum Szkolenia Lotniczego) w Modlinie straciło swoją rangę. W Krzesinach szkolono pilotów z 3. PLM z Wrocławia, 13. PLM z Łęczycy, 26. PLM z Zegrza Pomorskiego, 40. PLM ze Świdwina, 41. PLM z Malborka.
Do końca 1964 roku, sprowadzono 21 (inne źródła podają 17) egzemplarzy. Wszystkie myśliwce rozlokowano po kilka sztuk po pułkach, tworząc na ich podstawie specjalne pary dyżurne. Były to następujące pułki; 1. PLM w Mińsku Mazowieckim, 3. PLM we Wrocławiu, 11. PLM w Debrznie następnie we Wrocławiu, 26. PLM w Zegrzu Pomorskim i 62. PLM w Krzesinach oraz w CSL w Modlinie.
26 PLM w Zegrzu Pomorskim swoją grupę pilotów, przeznaczonych do przeszkalania na MiG-21 PF, wytypował latam 1963 roku, a samoloty w Zegrzu Pomorskim pojawiły się w sierpniu 1964 roku. Lecz od otrzymania samolotów, do osiągnięcia gotowości operacyjnej (bojowej) droga była długa. Pierwsze strzelanie rakietowe przeprowadzono dopiero w 1968 roku.
Z początkiem 1965 roku, myśliwce typu MiG-21 PF zaczęły trafiać także do pułków Lotnictwa Operacyjnego. Na początek po dwie maszyny otrzymały 40. PLM i 41. PLM. W połowie 1965 roku, 40. PLM w Świdwinie otrzymał kolejną partię 15 samolotów MiG-21 PF nr; 761713, 761808, 761809, 761810, 761811, 761812, 761813, 761815, 761903, 761904, 761911, 761913, 762003, 762004, 762005. Tak duża ilość maszyn dostarczonych w pierwszej kolejności do tej jednostki była spowodowana jej udziałem w systemie dyżurowania WOPK na kierunku nadmorskim. Także w połowie 1965 roku, 41. PLM otrzymał kolejne MiG-21 PF. I tak w dniu 16.05.1965 roku, dopisano do stanu jeden MiG-21 PF nr 761814, a 10.07.1965 roku, dwa MiG-21 PF nr; 761901, 761902.
W dniu 10.07.1965 roku, w ramach kolejnej dostawy 62. PLM otrzymał ostatnie 5 maszyn MiG-21 PF. Przez okres od kwietnia 1964 roku, do października 1965 roku, piloci 1. eskadry latali na obu wersjach samolotu MiG-21 F-13/PF, kiedy to maszyny MiG-21 F-13 przekazali do 4. PLM w Goleniowie (Wojska Lotnicze). W 1966 roku, pułk w Krzesinach otrzymał także jeden szkolno-bojowy samolot MiG-21 U.
Łącznie Polska kupiła 85 (inne źródła podają 84) maszyny. Była to już duża ilość samolotów. Dostawy ukończono w 1966 roku, a ściślej z początkiem 1966 roku, ukończono w Krzesinach przekazywanie maszyn Lotnictwu Polskiemu, przez CCCP.
60 samolotów trafiło do WOPK (Wojsk Obrony Powietrznej Kraju), a 24 maszyny do WL ( wojsk lotniczych – Lotnictwo Operacyjne ). Samoloty znalazły się na stanie kolejnych pułków; 4. PLM w Goleniowie, 10. PLM w Łasku ( od 1968 roku ), 39. PLM w Mierzęcicach. Łącznie maszyny trafiły do jedenastu pułków bojowych oraz do szkół personelu technicznego w Zamościu i Oleśnicy.
Pułki 4. PLM w Goleniowie i 40. PLM w Świdnicy wchodziły w skład 3. Brandenburskiej Dywizji Lotnictwa Myśliwskiego, ( LO ), której nazwa została nadana Rozkazem MON nr 55/MON z dnia 7.10.1963 roku. Poprzednio dywizja nosiła nazwę 5. BDLM. Personel 4. PLM w Goleniowie i 40. PLM w Świdwinie rozpoczął zapoznawanie się z nowymi samolotami już w 1964 roku, ale własne maszyny jednostki otrzymały dopiero w 1965 roku. W dniu 1.04.1965 roku, oba pułku otrzymały po jednej eskadrze myśliwców MiG-21 PF. Do zasług tych jednostek należy pierwsze w kraju wykonywanie startów i lądowań samolotami MiG-21 na DOL (drogowy odcinek lotniczy). Pierwszym pilotem, który tego dokonał był kapitan Zbigniew Biedrzycki z 4. PLM.
Pułk 10. PLM w Łasku swoje pierwsze samoloty MiG-21 otrzymał w 1968 roku. Pierwsze na stan pułku samoloty (6 egzemplarzy) MiG-21 PF pułk przejął w marcu 1968 roku, z 3. PLM. Kolejne 6 egzemplarzy MiG-21 PF przejęto w kwietniu 1968 roku, z 1. PLM w Mińsku Mazowieckim. Wśród tych 12 maszyn były; 761506, 761608, 761610, 761614, 761708, 761712. W sierpniu 1970 roku, przyjęto na stan kolejne 10 samolotów MiG-21 PF. W 1971 roku, przyjęto na stan kolejne 7 samolotów MiG-21 PF, pochodzących z 13. PLM i 39. PLM. W kolejnych latach przyjmowano pojedyncze egzemplarze. W okresie od marca 1980 roku, do października 1980 roku, przyjęto 8 samolotów MiG-21 PF z 39. PLM. Ostatni samolot MiG-21 PF przyjęto na stan pułku w dniu 9.03.1984 roku.
Z MiG-21 PF pułk 10. PLM pożegnał się definitywnie w 1989 roku, kiedy to kilka maszyn bezpośrednio skasowano na lotnisku, a resztę przekazano do BSP (baza statków powietrznych) w Mierzęcicach.
Samoloty MiG-21 PF w Polskim Lotnictwie służyły bardzo długo. Ostatnie 39 egzemplarzy skreślono ze stanu w 1989 roku, w ramach redukcji zbrojeń. MiG-21 PF był typowym przedstawicielem epoki rakietowej w lotnictwie. Niejednokrotnie mówiono o zmierzchu samolotu, jako środka walki, a jedynie jako o nosicielu pocisków rakietowych. W UK całkowicie zarzucono plany budowy jakiegokolwiek pilotowanego samolotu. W USA myśliwiec F-106 miał być niemal całkowicie automatyczny, a tylko start i lądowanie było prowadzone przez pilota. Dlatego nie dziwmy się, że samolot MiG-21 PF został pozbawiony uzbrojenia lufowego.
Jak miał w teorii wyglądać atak przeprowadzany przez MiG-21 PF ?
Po starcie pilot, ciągle pozostając w łączności ze SD ( Stanowisko Dowodzenia ) lub PN ( Punkt Naprowadzania ), był kierowany na określony kurs i zajmował odpowiedni pułap. Kierowanie odbywa się sposobem wzrokowo – fonicznym lub według przyrządów za pośrednictwem radiolinii telemetrycznej ARŁ-S „Lazur”. MiG-21 PF w przeciwieństwie do MiG-21 F-13 posiadał już to urządzenie. Kiedy samolot znajdował się w odpowiedniej odległości od nieprzyjaciela, dopiero wówczas uruchamia SR (radar), przechwytywał cel, wykonywał atak i powracał do bazy. Atak miał być jednokrotny. W warunkach bojowych odległość wynosiła kilka kilometrów. W lotach treningowych było około 20 km.
W Polsce strzelania do celów powietrznych, zwykle w postaci bomb świecących, prowadzono na poligonie Ustka. Prawdziwe odpalanie ( strzelanie ) pocisków rakietowych k.p.r. do celów latających manewrujących i niemanewrujących, na samolotach MiG-21 PF w Polsce nie prowadzono. Ćwiczenia te wykonywano na terenie CCCP, na poligonie położonym za Morzem Kaspijskim. Ćwiczenia te przeprowadzono nie częściej niż raz w roku, z uwagi na wysokie koszty. Wytypowana grupa pilotów, nawigatorów naprowadzania, specjalistów łączności, grupa radiotechniczna ubezpieczania lotów i techników od uzbrojenia, po pomyślnym zaliczeniu ćwiczeń na poligonie Ustka, samolotami transportowymi udawała się do CCCP. Zawsze była grupa oficerów z DWL (Dowództwo Wojsk Lotniczych) i Dowództwa ćwiczącej dywizji. Korzystano tylko ze sprzętu sowieckiego. Po zapoznaniu się ze sprzętem przystępowano do ćwiczeń. Rozpoczynano od zwalczania celu niemanewrującego, potem cel manewrował, a na końcu wprowadzano elementy taktyczne, czyli zbliżenie do warunków wojennych. Celem powietrznym był zwykle Ła-17 w różnych odmianach, np. MM.
Silnik samolotu MiG-21 PF.
Samolot otrzymał silnik R-11 F2-300 o ciągu 1 x 3 870 kG, z dopalaniem 1 x 6 000 kG. Silnik jest turboodrzutowy, jednoprzepływowy, dwuwałowy i ma dopalacz. Okres międzyremontowy wynosił 300 godzin. Masa silnika wynosi około 1 200 kg. Zbudowano ponad 12 000 tego typu silników. Instalacja paliwowa osiągnęła pojemność 2 780 litrów, poprzez dodanie nad-kadłubem, nr 7 zbiornika o pojemności 170 litrów.
Dane T-T MiG-21 PF:
Rozpiętość 7,154 m. Długość 13,58 m. Wysokość 4,50 m. Powierzchnia nośna 22,95 m2. masa całkowita 7 750 kg. Masa max 8 527 – 8 770 kg. Masa uzbrojenia 500 kg. Prędkość max 2 228 km/h. Prędkość max Ma-2,1. Pułap 17 990 m. Dobieg 380 – 420 m.
MiG-21 PF typ 76 nb 2401 / 762401.
Samolot MiG-21 PF typ 76 nb 2401 / 762401 został dostarczony do Polski do Krzesin w listopadzie 1965 roku. Samolot był pierwszym w ostatniej grupie 12 egzemplarzy samolotów MiG-21 PF. Początkowo został wpisany na stan 62. PLM. Samolot potem trafił do innych pułków myśliwskich. Samolot służył do 1989 roku. Następnie został przekazany do BSP (Baza Statków Powietrznych) w Mierzęcicach. W 1998 roku, samolot został przekazany do muzeum w Skarżysku Kamiennej i jest tam do chwili obecnej (2022 rok).
Opracował Karol Placha Hetman