Kraków 2020-03-27
00124b Rozdział 1924
Lublin, Biała Podlaska Potez XV
Samolot liniowy
Historia
Samoloty na zdjęciu to są maszyny Potez XXVII, czyli samoloty Potez XV z nieco innymi skrzydłami.
Historia
Samolot Potez XV-A2 to jeden z trzech typów samolotów liniowych, konstrukcji francuskich zakładów Henri Potez, używanych przez Lotnictwo Polskie po wielkiej wojnie światowej. Samolot Potez XV-A2 był używany w Polsce od 1924 roku do 1932 roku i co ważne był produkowany równocześnie w Lublinie w „Zakłady Mechaniczne Emil Plage i Teofil Laśkiewicz” oraz w Białej Podlaskiej w „PWS – Podlaska Wytwórnia Samolotów”.
W 1923 roku, w firmie Société des Aéroplanes Henry Potez w MéauIte Somme, francuski konstruktor inżynier Henri Potez opracował i zbudował prototyp samolotu liniowego - rozpoznawczo - bombowego, który został oznaczony jako Potez XV-A2. Prace nad samolotem rozpoczęto już w 1921 roku. Koncepcja samolotu jest typowa dla francuskiej szkoły konstrukcji samolotu liniowego. Był to samolot rozpoznawczy z możliwością ataku na wykryte cale naziemne, jednocześnie zdolny do obrony przed samolotami myśliwskimi. W Francji samoloty były produkowane do 1931 roku. W Francji zbudowano 545 samolotów Potez XV. Samoloty te zostały zakupione przez lotnictwo Rumunii (120 egzemplarzy), Hiszpanii (100 egzemplarzy), Bułgarii (w wersji eksportowej pod oznaczeniem Potez XVII) i Danii, oraz kilka państw w Ameryce i Azji.
Ścisła współpraca Polsko-Francuska spowodowała, że w 1923 roku, podpisano umowę na dostawę i produkcję licencyjną samolotów Potez XV w Polsce. Pierwsze samoloty zostały sprowadzone drogą lotniczą w 1924 roku. Łącznie we Francji zakupiono 110 samolotów Potez XV-A2 i Potez XV-B2. Obie wersje niewiele różniły się między sobą. W Polsce samolot Potez XV otrzymał oznaczenie Typ 40.
Produkcję licencyjną Potez XV-A2 podjęto w Lublinie (w dniu 1924-04-24 roku zawarto umowę), gdzie zbudowano 100 egzemplarzy oraz w Białej Podlaskiej (w dniu 1924-04-08 roku zawarto umowę), gdzie zbudowano 35 egzemplarzy, choć planowano 50 egzemplarzy. Był to pierwszy i nie jedyny w Polsce przypadek, kiedy w dwóch fabrykach był produkowany ten sam samolot. W ten sposób wytwórnie konkurowały ze sobą pod względem jakości produkcji. Produkcja trwała w okresie 1925-1926 rok. Przy produkcji tych samolotów na miejscu w Lublinie i Białej Podlaskiej przebywała grupa techników i inżynierów francuskich.
Łącznie w Polsce było 245 samolotów Potez XV. Według innych źródeł było 305 egzemplarzy. Samoloty Potez XV w Polsce był następcą Ansaldo A.300, które wykruszyły się w czasie wojny z bolszewikami. Potez XV w przeciwieństwie do Ansaldo A.300 miał większą wytrzymałość konstrukcji. Był bezpieczniejszą maszyna dla załogi. Dużo lepiej znosił twarde lądowania. Samolot Potez XV był aeroplanem stosunkowo młodym i udanym, jednak konstrukcyjnie raczej przestarzałym. Poprawny w pilotażu. Nie mógł jednak zagościć w lotnictwie długo, bo już pojawiały się konstrukcje metalowo-drewniane lub całkowicie metalowe.
Jesienią 1924 roku, pierwsze samoloty Potez XV otrzymały Eskadry z 2 Pułku Lotniczego w Krakowie, Rakowice. W następnym roku 1925, samoloty otrzymały Eskadry pozostałych pułków lotniczych.
Od 1927 roku, samoloty Potez XV były wycofywane z pułków bojowych do szkół lotniczych i rezerwy. W szkołach lotniczych samoloty były używane do połowy lat trzydziestych XX wieku. Jeden z samolotów Potez XV został po wycofaniu z lotnictwa wojskowego przebudowany na pierwszy w Polsce samolot rolniczy.
W Polsce powstał też samolot Potez XXVII, który był oparty na samolocie Potez XV (ten sam kadłub i silnik). Wersja ta była produkowana wyłącznie w Polsce.
W 1924 roku, planowano zakup 8 wodnosamolotów Potez XV-A2 hydro, dla Marynarki Wojennej. Płatowce miały być zaopatrzone w pływaki. Napęd miały stanowić takie same silniki co dla wersji lądowej. Zamówienie nie zostało zrealizowane.
Opracował Karol Placha Hetman
Kraków 2020-03-27
00124b Rozdział 1924
Lublin, Biała Podlaska Potez XV
Samolot liniowy
Konstrukcja
Samolot Potez XV to samolot dwumiejscowy, jednosilnikowy, bojowy, tak zwany liniowy. Konstrukcja drewniana, kryta sklejką i płótnem.
Skrzydła
Samolot został zbudowany w układzie dwupłatowym z dwudźwigarowymi drewnianymi. Żebra wykonano z brzozowej sklejki. Obrys dolnych i górnych skrzydeł był identyczny. Skrzydła pokryte były do pierwszego dźwigara sklejką, a pozostała część płótnem. Skrzydła mają obrys prostokątny i są usztywnione oprofilowanymi stójkami wykonanymi z rur duralowych oraz ścięgnami taśmowymi. Lotki umieszczono na górnym i dolnym płacie i są połączone ze sobą prętem. Pręt poruszał górną lotką. Baldachim był zamontowany na kadłubie na stójkach. Każde skrzydło było przymocowane dwoma parami okuć.
Kadłub
Kadłub samolotu ma konstrukcję kratownicową, drewnianą i był częściowo oprofilowany. Kadłub ma cztery podłużnice sosnowe oraz poprzeczki. Przekrój kadłuba prostokątny z zaokrągloną górą. W przedniej części kadłuba umieszczono silnik i ta część pokryta jest blachą. Środkowa część pokryta jest sklejką, a część tylna kadłuba pokryta jest płótnem. W środkowej części kadłuba usytuowano dwie odkryte kabiny w układzie tandem. Pierwsza jest pilota, druga jest obserwatora, który był także strzelcem pokładowym. Z przodu, przed silnikiem umieszczono dwie chłodnice Lamblina. Za silnikiem w kadłubie zamontowano dwa zbiorniki paliwa pokryte warstwą gumy samouszczelniającej.
Usterzenie
Do tylnej części kadłuba zamocowano usterzenie klasyczne drewniane, podparte zastrzałami i kryte płótnem. Stery wyposażono w kompensację rogowa.
Podwozie
Podwozie klasyczne z płozą ogonową. Amortyzator wykonano ze sznura gumowego.
Wyposażenie
W kabinie można było zamontować aparat fotograficzny, radiostację łączności, wyposażenie do lotów w nocy, instalacje tlenową do lotów na dużych wysokościach.
Zespół napędowy
Silnik rzędowy Lorraine-Dietrich 12DB, o mocy 294 kW (400 KM). Śmigło drewniane dwu-łopatowe.
Uzbrojenie
Jeden karabin maszynowy Vickers kaliber 7,69 mm, zamontowany w przedzie na stałe i zsynchronizowany z obrotami śmigła. Dwa karabiny maszynowe Lewis wzór 23, kaliber 7,69 mm, sprzężone, na obrotnicy w kabinie obserwatora. Bomby 125 kg na wyrzutnikach pod kadłubem.
Dane T-T Potez XV
- Rozpiętość 12,68 m,
- Długość 8,75 m,
- Wysokość 3,20 m,
- Masa własna 1 487 kg,
- Masa startowa 1 920 kg,
- Prędkość maksymalna 200 km/h,
- Prędkość przelotowa 170 km/h
- Prędkość wznoszenia 3,9 m/s
- Pułap praktyczny 6 000 m,
- Zasięg 500 km,
- Czas lotu 3 godziny
Opracował Karol Placha Hetman
Kraków 2020-03-27
00124b Rozdział 1924
Lublin, Biała Podlaska Potez XV
Samolot liniowy
Zestawienie
Łącznie w Polsce było 245 samolotów Potez XV. Według innych danych było 305 egzemplarzy. Samoloty Potez XV był w dwóch wersjach A2 oraz B2, które mało różniły się między sobą. Samoloty w Polsce były używane w okresie 1924-1935 rok.
Opracował Karol Placha Hetman