Ujazd 2021-02-11
Byłe wojskowe lotnisko w Ujazd, powiat tomaszowski.
Współrzędne geograficzne: 51.597N 19.929E. Elewacja 171 m.
Lotnisko Ujazd zostało założone przez wojsko niemieckie podczas okupacji Polski w 1941 roku, czyli w roku, kiedy bracia; niemcy i rosjanie wzięli się za głowy. Choć równie prawdopodobne jest, że teren ten figurował z planach Wojska Polskiego w 1938 roku, jako lotnisko zasadzone.
Miejscowość Ujazd to wieś położona w województwie łódzkim, w powiecie tomaszowskim, w gminie Ujazd. Przez miejscowość przepływa rzeczka Piasecznica. Współrzędne geograficzne 51°35′40″N 19°55′37″E.
Historia miejscowości Ujazd.
Ujazd wzmiankowany był po raz pierwszy w 1283 roku, jako własność rycerska Racibora. W 1428 roku, król Władysław Jagiełło nadał wsi, prawa miejskie i Ujazd stał się miastem prywatnym. W tym czasie wzniesiono niewielki zamek. Miasto miało kilku właścicieli. Jednym z nich był Piotr Dunin, który rozbudował zamek. Lecz Ujazd nigdy nie rozwinął się w większy ośrodek. Powodem był brak ważnych szlaków komunikacyjnych. Od XVIII wieku, właścicielami Ujazd był ród Ostrowskich, którzy byli także właścicielami pobliskiego Tomaszowa Mazowieckiego. To oni zdecydowali o zainwestowaniu w przemysł włókienniczy w Tomaszowie Mazowieckim. Tomaszów Mazowiecki, od 1884 roku, ma linię kolejową do Łodzi. Linia ta omija miejscowość Ujazd. W czasie zaborów Ujazd należał do Królestwa Kongresowego, czyli podlegał pod Moskwę. Rosjanie pozbawili Ujazd praw miejskich, degradując go do roli wsi, z około 1 000 mieszkańców. Ujazd był wsią zamieszkałą przez polaków (80 %) i żydów (20 %). Nie jest prawda, że Ujazd zamieszkiwało ponad 60 % ludności żydowskie, gdyż Ujazd utrzymywał się głównie z rolnictwa, a to nie była domena żydów w Polsce. Okupacja niemiecka w okresie 1939–1945 przyniosła wymordowanie społeczności żydowskiej i eksterminację ludności polskiej. W latach 1975–1998, Ujazd należała administracyjnie do województwa piotrkowskiego. W 2011 roku, Ujazd miał 1 717 mieszkańców. Miejscowość ma piękny, zabytkowy, barokowy Kościół po wezwaniem św. Wojciecha, zbudowany w okresie 1676–1680.
Historia lotniska Ujazd.
To że Ujazd mógł być brany pod uwagę, jako polskie lotnisko zasadzkowe (zapasowe) świadczy fakt, że w miejscowości Ujazd jest dwór (pałac) z pełnym zapleczem i dużymi, równymi polami oraz niewielkie lasy dla ukrycia samolotów. W miejscu obecnego pałacu, w połowie XV wieku, został zbudowany zamek, który kolejni właściciele rozbudowywali. Jeden z właścicieli, w pierwszej połowie XVII wieku rozebrał częściowo średniowieczny zamek i wykorzystując część murów zbudował wczesnobarokowy pałac. W XVIII wieku, pałac został zniszczony podczas jednej z wojen. Właściciel z rodu Ostrowskich, odbudował pałac, który stoi do chwili obecnej. Pałac w dalszym ciągu wykorzystuje część średniowiecznych murów. Pałac, 14 hektarowy park, chlewnia, owczarnia, stodoła, budynek podworski, brama, kaplica przy bramie wjazdowej, rządcówka i młyn; przetrwał drugą wojnę światową niezniszczone. We wrześniu 1944 roku, pałac i cały majątek został przejęty przez komunistyczne państwo. Cały majątek Ostrowskich, po 1949 roku, wszedł do PGR (Państwowego Gospodarstwa Rolnego). W latach 1957-2001, pałac był pod opieką Związku Harcerstwa Polskiego. Obecnie dwór jest w prywatnych rękach. Nowy właściciel pięknie odnowił pałac.
W dniu 2 maja 1945 roku, polskie jednostki lotnicze otrzymały rozkaz, aby przebazować się do Polski. Większość pułków skierowano na tak zwany węzeł lotnisko Łódź. Lotnisko Ujazd należało do tego węzła. Przebazowano tu 2. Brandenburską Dywizję Lotnictwa Szturmowego: Sztab dywizji i 8. Pułk Lotnictwa Szturmowego bazowały na Lublinku, a 6. i 7. Pułk Lotnictwa Szturmowego w miejscowości Ujazd. Od 22 stycznia 1946 roku, dywizja nazwana została 2. Szturmowa Dywizja Lotnicza WP, a podlegle pułki jako Szturmowe Pułki Lotnictwa. 6. SPL w tym czasie przeniesiono do Tomaszowa Mazowieckiego. W dniu 30 października 1946 roku, rozformowano dywizję oraz 7. i 8. PLSz. W 1950 roku, 6. PLSz został włączony do 8. DLSz, a już w 1951 roku, stanowił bazę do sformowania 16. DLSz i stacjonował w Pile. Lotnisko Ujazd zostało opuszczone przez Wojsko Polskie. Pułki szturmowe używały głównie samolotów Ił-2.
Opis lotniska Ujazd.
Pole wzlotów lotniska Ujazd miało kształt wieloboku, o powierzchni około 170 hektarów. Maksymalna długość wynosiła 1 400 m, a maksymalna szerokość także 1 400 m. Pole wzlotów od południa było ograniczone drogą polną. Z zachodu było ograniczone drogą wojewódzką Nr 713 i ulicą Antolin. Od północy ulicą Antolin biegnącą w kierunku stacji kolejowej Skrzynka. A od wschodu dopływami wodnymi rzeczki Piasecznica i drzewostanem. Droga wojewódzka Nr 713 łączy Łódź z Opocznem, a przy lotnisku przebiega odcinek Ujazd – Tomaszów Mazowiecki.
O ile oficerowie mieli dobre kwatery w pałacu, to żołnierze kwaterowali w namiotach i ziemiankach. Lotnisko nie miało hangaru. Nie było także żadnych drewnianych baraków. Korzystano z budowli na terenie pałacowego parku. Tam też była stajnia dla koni. Samoloty stały pod gołym niebem, a maskowane były pod drzewami. Paliwo magazynowano w beczkach, a amunicję i bomby w skrzyniach. Do transportu wykorzystywano furmanki i nieliczne ciężarówki. Pułki miały kilka rowerów i motocykl.
W 1946 roku, Lotnisko Ujazd zostało opuszczone przez Wojsko Polskie. Pole wzlotów zostało włączne w grunty orne Państwowego Gospodarstwa Rolnego. Państwowe Gospodarstwo Rolne (PGR) to była forma socjalistycznej własności ziemskiej w Polsce w okresie 1949–1993. Właścicielem gospodarstwa rolnego było państwo. Na przestrzeni lat PGR funkcjonowały głównie jako między innymi: kombinaty państwowych gospodarstw rolnych (KPGR), państwowe gospodarstwa rolne (PGR), kombinaty rolno-przemysłowe (KRP), państwowe gospodarstwa rolno-przemysłowe (PGRP), przedsiębiorstwa rolno-przemysłowe (PRP), kombinaty rolne (KR), zakłady rolne (ZR), państwowe przedsiębiorstwa gospodarki rolnej (PPGR). Większość PGR była źle zarządzana. Do 1988 roku, PGR pochłaniały ponad 50% środków przeznaczanych na inwestycje w rolnictwie. Średnie zatrudnienie w PGR wynosiło 12 osób na 100 hektarów ziemi ornej, a powinny być 3 osoby. W 90-latach, ziemię po PGR przejęli okoliczni rolnicy.
Opracował Karol Placha Hetman