Przasnysz 2018-05-16
Lotnisko Przasnysz.
Lotnisko jest nazywane Lotnisko Przasnysz, ale często także Lotnisko Sierakowo. Współrzędne geograficzne: 53.009N 20.932E.
Miasto Przasnysz.
Przasnysz (łacińska nazwa Azymopolis) to Miasto w Województwie Mazowieckim, w Powiecie Przasnyskim. Miasto jest stolicą Powiatu. Leży nad rzeką Węgierką na północnym Mazowszu. W okresie 1975-1998, Miasto należało do Województwa Ostrołęckiego. W 2013 roku, Miasto liczyło około 17 600 mieszkańców. Przasnysz ma powierzchnię 25,16 km².
Przez Przasnysz przebiega Droga Krajowa Nr 57, która łączy Bartoszyce z Kleszewem. Przebiegają tu także Drogi Wojewódzkie Nr 544 i Nr 617. Miasto Przasnysz jest dobrze skomunikowane z Warszawą, Olsztynem, Ostrołęką, Działdowem, Ciechanowem, Makowem Mazowieckim i Mławą.
Przasnysz nigdy nie posiadał kolei normalnotorowej. Najbliższa stacja kolejowa jest w Ciechanowie (odległość 25 km). Przez Miasto Przasnysz przebiegała kolej wąskotorowa należąca do kolei typu dojazdowego i jest własnością Mławskiej Kolei Dojazdowej. Została zbudowana w szybkim tempie zaledwie kilku tygodni w 1915 roku. Linia kolejki biegła z Mławy przez Grudusk – Przasnysz – Krasne do Makowa Mazowieckiego i miała długość 74 km. Do 1985 roku, kolejka woziła pasażerów. Fizycznie linia kolei wąskotorowej Mława – Maków Mazowiecki istnieje (2018 rok), ale nieużywana ulega systematycznej degradacji. Co jakiś czas odżywają pomysły reaktywowania ruchu pasażerskiego i towarowego, a nawet budowy kolei normalnotorowej do Przasnysza z Ciechanowa.
Patronem Miasta Przasnysz od 18 września 2014 roku, jest św. Stanisław Kostka, który w tutejszym kościele farnym został ochrzczony.
Na wschód o Miasta znajduje się Lotnisko (Lądowisko) Aeroklubu Północnego Mazowsza, dawne lotnisko wojskowe.
Miasto Przasnysz – historia.
Pierwsza osada targowa w miejscu dzisiejszego Miasta powstała w XIII wieku. W pobliżu znajdował się także dwór myśliwski książąt mazowieckich, którego opis zamieścił Henryk Sienkiewicz w powieści „Krzyżacy”. Nazwa Miasta, według ludowych przekazów, pochodzi od młynarza Przaśnika, który ugościł zbłąkanego na polowaniu księcia Konrada I Mazowieckiego i otrzymał następnie tytuł szlachecki wraz z okolicznymi ziemiami. Lokacja Miasta nastąpiła w 1427 roku, na prawie chełmińskim. W 1526 roku, po wcieleniu Mazowsza do Korony, Miasto zanotowało znaczny rozwój. W połowie XVI wieku, w Mieście było około 700 domów i około 500 warsztatów rzemieślniczych. Wśród nich byli: piwowarzy, piekarze, szewcy kuśnierze, krawcy, kowale, zduni i inni. W mieście było około 5 000 mieszkańców.
Rozwój Miasta został zahamowany przez wielki pożar w 1613 roku. Potem była zaraz i najazdy szwedzkie. Upadek Przasnysza okazał się długotrwały. Po trzecim rozbiorze Polski Przasnysz trafił do zaboru pruskiego. W latach 1807–1815, Przasnysz wchodził w skład Księstwa Warszawskiego, a następnie po Kongresie Wiedeńskim stał się częścią Królestwa Polskiego, podległego zaborowi rosyjskiemu.
Druga połowa XIX wieku, to rozwój Przasnysza związany z „Wiekiem węgla i stali”. Powstało kilka zakładów przemysłowych. W końcu XIX wieku, władze wojskowe przystąpiły do budowy koszar przy ul. Makowskiej, w których stacjonowały między innymi odziały: 30. Połtawski Pułk Piechoty, 6. Pułku Kozaków Dońskich. Przed wielką wojną światową Przasnysz liczył około 10 000 mieszkańców.
Wielka wojna światowa zrównała Miasto z ziemią. W 1915 roku, Przasnysz kilkakrotnie przechodził z rąk rosyjskich do rąk pruskich. 70 % zabudowy miasta Przasnysz została zniszczona. Sytuacja powtórzyła się w 1920 roku, podczas wojny z bolszewikami. Przez dwa tygodnie Miasto było okupowane przez wojska bolszewickie. Wyzwolenie Przasnyszowi przyniósł w dniu 21 sierpnia 1920 roku, 202. Pułk Piechoty ze składu Dywizji Ochotniczej płk. Adama Koca.
W pierwszych latach niepodległości Polski trwała odbudowa ze zniszczeń wojennych. Powstało wiele budowli użyteczności publicznej: elektrownia, poczta, gimnazjum, szkoła powszechna, szkoła rolnicza, teatr miejski, stadion i dom sportowy. Głównym zajęciem mieszkańców Przasnysza było rolnictwo, rzemiosło oraz handel. Przed II wojną światową Przasnysz liczył około 8 000 mieszkańców.
Po wojnie obronnej 1939 roku, niemcy włączyli Przasnysz do rzeszy. Represje okupanta były ogromne. Wymordowano około 3 000 mieszkańców. Zbiorowe egzekucje rozpoczęto w czerwcu 1942 roku. Podczas okupacji aktywnie działały oddziały Armii Krajowej i Narodowych Sił Zbrojnych. W dniu 18 stycznia 1945 roku, Miasto Przasnysz zajęli komuniści. Wkrótce NKWD rozpoczęło masowe aresztowania, które zakończyły się w 1956 roku. Gnębienie narodu Polskiego kontynuowały rodzime służby bezpieczeństwa do 1989 roku.
Mimo trudnej historii Przasnysz ma kilka cennych zabytków. Należą do nich budowle sakralne: kościół farny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP z lat 1474–1485, obok jest gotycka dzwonnica wolno stojąca, kościół pod wezwaniem św. Jakuba i św. Anny z latach 1588–1618, kościół pod wezwaniem św. Klary i św. Józefa należący do zespołu klasztornego sióstr Kapucynek. Oprócz tego jest tutaj: ratusz barokowo-klasycystyczny z końca XVIII wieku, kilka XIX wiecznych kamienic, dawna poczta, dawna elektrownia i budynek gimnazjum. Wszystko z XIX wieku.
Obecnie Przasnysz żyje głównie z handlu. Jednak dumą Przasnysza są słynne na całym świecie zakłady rowerowe Kross SA. Jest tutaj także Fabryka Aparatury Wysokich i Średnich Napięć, należąca do koncernu ABB.
W Przasnyszu dobrze rozwinięte jest szkolnictwo. Oprócz szkół podstawowych i gimnazjalnych jest tutaj: Zespół Medycznych Szkół Policealnych oraz szkoły wyższe – Zamiejscowy Ośrodek Dydaktyczny Międzywydziałowego Studium Gospodarki Przestrzennej SGGW oraz Wydział Zamiejscowy Wyższej Szkoły Języków Obcych w Świeciu.
Powstanie koszar.
Liczne zatargi między okupantami Ziem Polskich doprowadziły, w drugiej połowie XIX wieku, do budowy licznych umocnień militarnych i innych obiektów wojskowych, a jednocześnie do przekształcenia wielu miast w miasta garnizonowe. Powstanie nowych baz koszarowych umożliwiało okupantom lepszą dyslokację wojsk oraz ułatwiało system branek żołnierzy z lokalnych terenów. Około 1890 roku, ukazał się rozkaz warszawskiego generała gubernatora Józefa Hurki, na podstawie którego utworzono kilka komisji do spraw budowy nowych koszar. Były to komisje w Zambrowie, Jabłonnie, Różanie, Pułtusku, Ostrowi i w Przasnyszu. W 1892 roku, do Przasnysza przeniesiono z Warszawy 30. Połtawski Pułk Piechoty. Został on zakwaterowany w budynkach, które zostały przygotowane przez władze Miasta. Budynki te nazwano miejskimi koszarami. Miejsca było bardzo mało, dlatego żołnierze zajęli także inne kwatery prywatne. Rozpoczęto budowę zespołu koszarowego przy tak zwanym trakcie Makowskim. Ponieważ tworzono nowe plutony, czasowo zakwaterowano je w Ciechanowie i Makowie Mazowieckim.
Komisja Przasnyska pod budowę zespołu koszar wyznaczyła obszar o powierzchni 90 mórg 122 prętów kwadratowych. Teren ten został zabrany właścicielom bez odszkodowania, z obietnicą płacenia dzierżawy. Kompleks koszarowy zostały wybudowany w okresie 1897-1903.
Pierwszy budynek koszarowy został oddany do użytku w 1899 roku. Jest on dwukondygnacyjny i był przeznaczony dla czterech kompani. Na każdej kondygnacji, środkiem, przez całą długość budynku biegnie korytarz. Stropy wykonano, jako łukowate. Sale żołnierskie były bardzo duże i mieściło około 80 żołnierzy. W salach mieściły się zarówno metalowe łóżka dla żołnierzy, jak i wieszaki na odzież i stojaki na broń. Nie było jeszcze elektryczności i sale oświetlano lampami naftowymi. Do ogrzewania służyły piece węglowe metalowo-kaflowe. W pierwszym budynku koszarowym początkowo była także kuchnia i stołówka.
W 1899 roku, oddano do użytku także część zaplecza: stajnie, magazyny, warsztat i piekarnię. W 1901 roku, oddano do użytku kolejny, identyczny budynek koszarowy, a także w 1901 roku, szpital, wchodzący w skład jednostki. Szpital był budynkiem dwu-piętrowym i miał około 80 łóżek. Była tutaj: izba przyjęć, gabinet lekarski, sala zabiegowa, kuchnia, stołówka, łaźnia, dozorcówka oraz mieszkania dla lekarza i felczera. W 1903 roku, ukończono całość. Łącznie było około 30 obiektów w tym cztery identyczne koszarowce. Niemal wszystkie budynki powstały z czerwonej cegły i początkowo nie były otynkowane. Fundamenty budynków to ława kamienna, spojona zaprawą. Dachy dwuspadowe lub kopertowe. Strychy niezagospodarowane. Do szczególnych budynków należy zaliczyć prochownię i skład broni i amunicji.
Architektonicznie jednostka niczym się nie wyróżniała. Miała charakterystyczne geometryczne kształty zabudowy placów jak i samych budynków. Kadra oficerska w większości mieszkała w centrum Miasta, w wojskowych mieszkaniach jak i na kwaterach prywatnych. Do obiektów przyległych do jednostki należy zaliczyć plac ćwiczeń i strzelnicę.
Zniszczenia wojenne wymagały remontów budowli. Zmiana jednostek tutaj stacjonujących, związana z ich specyfiką służby, wymuszała także kolejne remonty i modernizacje. Dobudowano kolejne obiekty, w tym nowy koszarowiec. W 60-latach XX wieku większość budynków otynkowano, a niektóre rozebrano. Blok mieszalne dla kadry i ich rodzin wzniesiono w okresie 1956-1960.
Wojsko Polskie. Wojska Lotnicze w Przasnyszu.
Z uwagi na częste konflikty zbrojne, wojny i okupacje, Przasnysz stał się silnym ośrodkiem wojskowym. Bazowały tutaj oddziały piechoty i kawalerii. Lotnictwo zagościło tutaj w czasie drugiej wojny światowej. A po drugiej wojnie światowej rozwinęły się jednostki radiotechniczne, powiązane z radiolokacją.
35 Batalion Obsługi Lotnisk 1951-1961.
Jako pierwszy na Lotnisku Przasnysz w 1951 roku, został zorganizowany 35. Batalion Obsługi Lotniska, JW 2046. Funkcjonował on, z przemianami, do końca 1961 roku.
48 Pułk Lotnictwa Szturmowego 1952-1953.
Pułk 48. Pułk Lotnictwa Szturmowego został sformowany w 1952 roku, w ramach 8. Dywizji Lotnictwa Szturmowego. Działo się to na podstawie rozkazu Nr 0096/Org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 11 grudnia 1951 roku. Jednostka (JW. 4954) została zorganizowana na Lotnisku Przasnysz, w okresie od 1 maja do 1 grudnia 1952 roku, według etatu Nr 6/104 o stanie 307 żołnierzy i 2 pracowników kontraktowych. Podstawowym samolotem w Pułku był samolot szturmowy Iljuszyn Ił-10 oraz jego kopia AVIA B-33, produkcji Czechosłowackiej. W dniu 1 października 1953 roku, w 48. były 23 samoloty Ił-10.
Z początkiem 1953 roku, 48. Pułku Lotnictwa Szturmowego został przebazowany na stałe na Lotnisko Latkowo koło Inowrocławia. Z kolei z Inowrocławia na Lotnisko Przasnysz przebazowano 35. Pułk Lotnictwa Bombowego.
35 Pułk Lotnictwa Bombowego 1953-1954.
Na mocy Rozkazu MON Nr 096/Org z dnia 11 września 1951 roku, w ramach 15. Dywizji Lotnictwa Bombowego został sformowany trzeci (po 7 i 33 PLB) pułk lotnictwa bombowego 35. PLB. Pułk miał być sformowany w okresie od 1 maja 1952 roku do 1 grudnia 1952 roku. Miejscem formowania było Lotnisko Bydgoszcz – Szwedowo. Na jego dowódcę wyznaczono kapitana pilota Kazimierza Wierzbickiego. Na jedno z możliwych lokacji 35. PLB brano pod uwagę Lotnisko Inowrocław-Latkowo, jednak ostatecznie Pułk formował się w Bydgoszczy. 35. Pułk Lotnictwa Bombowego został sformowany, jako jednostka JW. 2942. Jednostka została zorganizowana według etatu Nr 6/131 o stanie 260 wojskowych i 2 pracowników kontraktowych. W dniu 1 października 1952 roku, kapitan pilot Kazimierz Wierzbicki podpisał pierwszy rozkaz dzienny, a cztery dni później Pułk przebazował się do Inowrocławia.
Na Lotnisku Inowrocław 35. PLB nie bazował długo. W ramach poprawiania dyslokacji jednostek lotniczych, zgodnie z rozkazem Dowódcy WL w dniach 11–16 wrzesień 1953 rok, Pułk (35 PLB) miał się przebazować na Lotnisko Przasnysz. Także i ten obiekt lotniskowy posiada trawiaste pole wzlotów, a jego infrastruktura była bardzo skromna, jak na potrzeby pułku bombowego. Do połowy września 1953 roku, w nowym miejscu, osiągnięto gotowość Pułku (35. PLB) do działa. Pierwszym przedsięwzięciem było przygotowanie personelu i sprzętu do eksploatacji w warunkach zimowych.
W połowie 1954 roku, przyszedł czas na przeszkolenie ostatniego pułku w 15. DLB, czyli 35. PLB (naszego bohatera) na nowe bombowce Iljuszyn Ił-28. Zgodnie z rozkazem Dowódcy WL w związku z rozpoczęciem przeszkolenia na nowy sprzęt, 35. PLB w dniach 20–22 maja 1954 roku, przebazował się z Lotniska Przasnysz na Lotnisko Modlin.
6 Eskadra Pilotażu Przejściowego Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 5.
6 Eskadra Pilotażu Przejściowego Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 5 w Radomiu została sformowana na mocy rozkazu MON nr 03/org. z dnia 10 stycznia 1951 roku, z nazwą 7. Eskadra Wyszkolenia Podstawowego Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 4 w Dęblinie. W sierpniu 1954 roku, 7. Eskadra Wyszkolenia Podstawowego została przebazowana na Lotnisko Przasnysz. W dniu 5 lutego 1955 roku 7. Eskadra Wyszkolenia Podstawowego przemianowana zostaje na 6. Eskadrę Pilotażu Przejściowego. W dniach 7-8 lutego 1956 roku 6. Eskadra Pilotażu Przejściowego została przebazowana z Lotniska Przasnysz na Lotnisko Tomaszów Mazowiecki – Glinnik. Natomiast, z początkiem 1958 roku z Lotniska Grójec do Przasnysza została przeniesiona 8. Eskadra Pilotażu Podstawowego, poprzednio 6. Eskadra. Jednocześnie część kadry przeniesiono z jednej eskadry do drugiej, tak że pozostała ona na tym samym lotnisku.
8 Eskadra Pilotażu Podstawowego Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 5.
W dniu 10 kwietnia 1950 roku sformowana została 6. Eskadra Wyszkolenia Podstawowego Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 4 z miejscem bazowania Lotnisko Ułęż. W dniu 5 lutego 1955 roku, 6. Eskadra przemianowana została na 8. Eskadrę Pilotażu Podstawowego Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 5. W dniu 5 lutego 1958 roku, jednostka został przeniesiona z Grójca na lotnisko w Przasnyszu. Eskadra wraz z 9. Eskadrą Pilotażu Podstawowego weszła w skład nowo sformowanego 64 Pułku Szkolnego Oficerskiej Szkoły Lotniczej im. J. Krasickiego.
9 Eskadra Pilotażu Podstawowego Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 5.
W dniu 4 lipca 1952 roku, została sformowana 5. Eskadra Wyszkolenia Podstawowego Oficerskiej Szkoły Lotniczej nr 4 z miejscem bazowania na lotnisku w Krzewicy. W dniach 4-5 czerwca 1954 roku, 5. Eskadra została przekazana z OSL-4 do OSL-5 w Radomiu, przyjmując nazwę 8. Eskadra Szkolna. We wrześniu 1954 roku, 5. Eskadra zmieniła dyslokację i została przebazowana na Lotnisko Przasnysz. Eskadra otrzymała zadanie szkolenia podchorążych w zakresie pilotażu podstawowego na nowszych samolotach szkolnych typu Junak-3. W lutym 1955 roku, przemianowano Eskadrę na 9. Eskadrę Pilotażu Podstawowego OSL-5. W dniu 5 lutego 1958 roku, jednostka, razem z 8. Eskadra Pilotażu Podstawowego, weszła w skład utworzonego w Przasnyszu – 64 Pułku Szkolnego OSL nr 4.
64 Lotniczy Pułk Szkolny w Przasnyszu 1958-1963.
W 1958 roku, w wyniku przeformowania eskadr lotniczych powstał 64. Lotniczy Pułk Szkolny w Przasnyszu, jako JW.4844, z dowódcą majorem pilotem Bolesławem Andrychowskim. Pułk miał na stanie samoloty TS-8 Bies, Jak-11. W lotniczym pułku szkolnym było 40 pilotów-instruktorów, 40 maszyn typu TS-8 Bies, których produkcję właśnie w Polsce uruchomiono. Przejściowo do szkolenie używano maszyn Junak-3, Jak-18 i Jak-11. 64. Lotniczy Pułk Szkolny został rozformowany w dniu 16 grudnia 1963 roku.
27 Eskadra Lotnictwa Sanitarnego 1955-1963.
Chociaż 27. Eskadra Lotnictwa Sanitarnego działała głównie w Warszawie, to okresowo była przenoszona na Lotnisko Przasnysz. 27. Eskadra Lotnictwa Sanitarnego została sformowana w 1955 roku, na Lotnisku Okęcie. Etat nr 6/226 przewidywał 40 żołnierzy i 1 pracownika kontraktowego. Wyposażona była w samoloty S-13 (wersja sanitarna samolotu CSS-13) i Jak-12 oraz śmigłowce SM-1S. Od 1958 roku, do 1961 roku 27. Eskadra Lotnictwa Sanitarnego doraźnie bazowała, w celach szkoleniowych na Lotnisku Przasnysz. Od 1961 roku, bazowała tam niemal stale. Dowódcą Eskadry był kpt. pil. Zbigniew Kamiński. W 1963 roku, 27. Eskadra Lotnictwa Sanitarnego został włączona w skład 47. Pułku Lotnictwa Łącznikowo-Sanitarnego, który został utworzony na Lotnisku Modlin. Głównym powodem zmiany dyslokacji była mniejsza odległość od Warszawy.
70 Batalion Lotniczo-Techniczny na Lotnisku Przasnysz 1958-1961.
70 Batalion Lotniczo–Techniczny Oficerskiej Szkoły Lotniczej Nr 5 został sformowany na podstawie rozkazu Nr 075/Org. Ministra Obrony Narodowej z dnia 31 grudnia 1957 roku. Jednostka została zorganizowana w Przasnyszu, w terminie do 15 marca 1958 roku, według etatu Nr 20/458 z dnia 31 grudnia 1957 roku. JW. 3521.
Powstanie 70. Batalion Lotniczo–Techniczny było ściśle związane ze zmianami w organizacji Oficerskich Szkół lotniczych w Dęblinie i Radomiu. System eskadrowy zastąpiono systemem pułkowym. Powstałe bataliony miały zabezpieczać logistycznie tok szkolenia pułków na poszczególnych lotniskach. 70. Batalion Lotniczo–Techniczny zabezpieczał działanie 64. Lotniczego Pułku Szkolnego i podlegał mu operacyjnie. Liczył 262 żołnierzy.
W dniu 1 lipca 1960 roku, zgodnie z zarządzeniem Szefa Sztabu Generalnego nr 038/Org. z dnia 31 maja 1960 roku generała Jerzego Bordziłowskiego, Oficerska Szkoła Lotnicza w Radomiu przekazała lotnisko w Przasnyszu wraz ze stacjonującymi tutaj jednostkami szkolnymi (64. Lotniczym Pułkiem Szkolnym i 70. Batalionem Lotniczo–Technicznym) do Oficerskiej Szkoły Lotniczej im. Jana Krasickiego w Dęblinie. 70 Batalion Lotniczo–Techniczny zmienił nazwę rozkazem DWL i OPL nr 07/Org. z dnia 22 czerwca 1960 roku, na 70. Batalion Lotniczo-Techniczny Oficerskiej Szkoły Lotniczej im. Jana Krasickiego. W dniu 27 listopada 1960 roku, 70. Batalion Lotniczo-Techniczny otrzymała sztandar, ufundowany przez społeczeństwo Powiatu Przasnysz. W 1961 roku, Batalion wszedł w struktury 64. Lotniczego Pułku Szkolnego.
Inne jednostki wojskowe.
W okresie 1955-1958 w Przasnyszu funkcjonował 14 Ośrodek Szkolenia Specjalistów Radiotechnicznych (JW 2277).W 1964 roku, obiekty koszarowe garnizonu Przasnysz przejął 2 Ośrodek Radioelektroniczny (JW. 4420), który został przeniesiony z Wałcza. Lotnisko zostało podporządkowane 103 Pułkowi Lotnictwa Łącznikowego (JW. 1159) z Nadwiślańskich Jednostek Wojskowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i było lotniskiem zapasowym. Macierzystym miejscem dyslokacji było lotnisko Warszawa-Bemowo.
1 lutego 1967 roku w garnizonie powołany został do życia Powiatowy Sztab Wojskowy (PWSW) z terytorialnym zasięgiem na Miasto i Powiat Przasnysz. W tym samym, 1967 roku, powstał 20 Ośrodek Szkolenia Specjalistów Radioelektroniki (JW. 3832). W 1968 roku w garnizonie Przasnysz zafunkcjonował 42 Batalion Łączności Specjalnej (JW. 4762). 42 Batalion Łączności Specjalnej i Szkoła Podoficerska.
W 1974 roku, nastąpiło przekształcenie 2 Ośrodka Radioelektronicznego w 2. Pułk Rozpoznania Radioelektronicznego (JW.4420). W tym samym, 1974 roku, w granicach garnizonu Przasnysz dyslokowała, w związku ze sformowaniem 4 Batalionu Radiotechnicznego, na bazie posterunków radiolokacyjnych: Druchowo, Łaguny, Biała Podlaska i Pacew.
Opracował Karol Placha Hetman