Piła 2011-05-28
Historia Lotniska w Pile.
Miasto Piła.
Miasto Piła leży w Województwie Wielkopolskim i jest siedzibą Powiatu. W latach 1975 - 1998 tworzyło Województwo Pilskie. Położone jest nad rzeką Gwdą, która jest prawym dopływem Noteci. Z centrum Piły do rzeki Noteć jest tylko 10 km. Głównym motorem rozwoju miasta jest jego położenie pomiędzy Bydgoszczą, Poznaniem, a Gorzowem Wielkopolskim. Jest także ważnym ośrodkiem akademickim o zasięgu regionalnym, w którym funkcjonują filie i oddziały zamiejscowe państwowych i prywatnych uczelni wyższych z Poznania, Bydgoszczy i Szczecina.
Piła jest ważnym miastem Polski. Pod względem liczby mieszkańców zajmuje 51 miejsce, a pod względem powierzchni 27 miejsce. Według danych z 30 czerwca 2010 roku, miasto miało 74 557 mieszkańców. Powierzchnia to 102,68 km kwadratowego. Gęstość zaludnienia wynosi 726 osób na km kwadratowy. Wysokość względem morza wynosi 50-134 m npm. Tablice rejestracyjne pojazdów PP.
Miasto historycznie i geograficznie należy do Wielkopolski. Nazwa pochodzi od tartaku, który był podstawowym zakładem osady. Osada powstała w XIV wieku, przy tartaku pozyskującym drewno z puszczy. Wieś była w posiadaniu Książąt Pomorskich. Następnie zagarnięta została przez krzyżaków. W 1368 roku, Król Polski Kazimierz Wielki ponownie włączył je do Korony. Prawa miejskie, na bazie prawa zachodniego, Piła otrzymała pomiędzy 1437, a 1449 roku. W dniu 4 marca 1513 roku Król Polski Zygmunt Stary potwierdził prawa miejskie na prawie magdeburskim. Miasto kilkakrotnie zniszczyły pożary. Do tych katastrof dołączył potop szwedzki. Szwedzi zniszczyli miasto zrównując je z ziemią. Dodatkowo zniszczyli system grobli i rowów melioracyjnych, powodując powódź. Miasto odbudowano. Stało się ważnym ośrodkiem (oprócz przemysłu drzewnego), sukiennictwa i jedwabnictwa. Pierwszy rozbiór Rzeczypospolitej Polskiej spowodował, że Piła trafiła pod kuratelę pruską. Wstrzymało to rozwój miasta, a dodatkowo spowodowało germanizację Polskiej ludności. Do miasta sprowadzono dużą grupę osadników z głębi Prus. Ponowny rozwój miasta datuje się od momentu budowy linii kolejowych.
W 1913 roku rozpoczęto budowę fabryki samolotów w rajchu, Albatros flugzeugwerke, która była filią zakładów koło Berlina. W czasie wojny światowej produkowano tu do 100 samolotów miesięcznie.
W czasie wojny światowej koło Piły niemcy zorganizowali duży obóz jeniecki. W 1918 roku, Piła była już wielkim garnizonem wojskowym. Stała się bazą wojskową, skąd prowadzono działania przeciwko Powstańcom Wielkopolskim. Lecz wielu mieszkańców Piły stanęło po stronie Powstańców Wielkopolskich i czynnie brało udział w walkach o wyzwolenie Wielkopolski.
Traktat Wersalski źle potraktował Piłę. Wielcy tego świata uznali, że większość ludności jest pochodzenia niemieckiego, dlatego Piłę zostawiono w granicach niemieckich. Było to zwykłe germańskie kłamstwo. Granica odrodzonej Rzeczypospolitej Polskiej przebiegała zaledwie 6 km na południe od centrum Piły. Niemcy nigdy nie zrezygnowali z Poznania i Wielkopolski. Piła była cały czas stolicą województwa (marchii, prowincji) zwanej poznańsko-zachodniopruską. Dodatkowo niemcy, jako zwierzchnicy cesarstwa, interweniowali także w Stolicy Apostolskiej. Udało się im w 1926 roku, uzyskać dla Piły Administraturę Apostolską bezpośrednio podległą Watykanowi. Jednocześnie niemcy silnie wspierali narodowych socjalistów.
Okres międzywojenny nie sprzyjał rozwojowi Miasta. Panowało wielkie bezrobocie, a poparcie polityczne mieszkańców uzyskiwali faszyści. Mimo silnego nacisku germanizacyjnego Piła pozostała ośrodkiem Polskości. Działały tu Polskie organizacje społeczne, m.in. od 1924 roku, oddział Związku Polaków w niemczech. Od 1 września 1922 roku, istniał tu wice-konsulat, a od 1930 roku, konsulat Rzeczypospolitej Polskiej. Od 1917 roku, w Pile istniał również Polski chór „Halka", śpiewający w każdą niedzielę oraz ważniejsze święta kościelne i państwowe Polski. Chór działał do ostatniej niedzieli sierpnia 1939 roku.
W 1939 roku, utworzono obóz przejściowy dla cywilnej ludności Polskiej. Niemal wszystkich Polaków zesłano na roboty przymusowe lub do obozów koncentracyjnych. Przez cały czas II wojny światowej Piła była ważnym ośrodkiem przemysłu zbrojeniowego. Nie tylko lotniczego. Od końca 1944 roku, miasto zmieniono w twierdzę i włączono w system obronny nazwany Wałem Pomorski. Twierdza liczyła 24 000 żołnierzy. Walka o miasto trwała od 24 stycznia 1945 roku do 14 lutego 1945 roku, kiedy to wkroczyły wojska radzieckie. Według dostępnych danych Piła uległa zniszczeniu w 72 %, a centrum w 90 %. Rzecz jednak w tym, iż połowę z tych zniszczeń dokonali rosjanie po 14 lutym 1945 roku, szczególnie pastwiąc się nad prywatnymi willami i kościołami.
Do 1948 roku, miastem administrowali rosjanie. Wywozili na wschód maszyny i urządzenia. Co nie zdołali wywieść dewastowali. Lotnisko potraktowali jako zdobycz wojenną. Tylko, iż nie mieli pułku lotniczego, który mógłby tu stacjonować. Pierwsi do Piły powrócili jej rdzenni mieszkańcy. Lecz tych pochodzenia niemieckiego wysiedlono w 1948 roku. Odbudowa szła bardzo wolno. Komunistyczna władza Polski zajęta była utrwalaniem władzy ludowej, a nie odbudową kraju. Przyspieszenie nastąpiło dopiero w 60-tych latach XX wieku.
W okresie 1946-1975 Piła była Miastem Powiatowym. Od 1975 roku do 1999 roku, stolicą Województwa Pilskiego. W 1999 roku, ponownie stała się powiatem.
Największą chlubą Piły jest postać Stanisława Staszica, który się tutaj urodził. Dom, w którym się urodził, zniszczony został przez Rosjan w 1945 roku, ale został odbudowany w 1948 roku. Mieści się tutaj muzeum Stanisława Staszica.
Piła jest ważnym węzłem drogowym. Krzyżują się tu Drogi Krajowe nr 10 i nr 11 oraz wojewódzkie nr 179, 180, 188. Miasto dysponuje skuteczną obwodnicą.
O Pile traktuje cały tekst piosenki „Piła tango” z płyty „Piła tango” zespołu Strachy na Lachy. Tekst, którego autorem jest Krzysztof Grabowski, to subiektywne wspomnienia przeszłości spędzonej w Pile.
Rozwój kolei w rejonie Piły.
Prawdziwy rozwój Piły nastąpił w połowie XIX wieku, kiedy rozpoczął się rozwój kolei. Inicjatorem budowy kolei z Berlina do Królewca było państwo pruskie, a osobiście król Prus Fryderyk Wilhelm IV, który plany budowy kolei przedstawił w 1842 roku. Inwestycja była państwowa, a nie firm prywatnych. W 1848 roku, oddano do użytku szlak kolejowy na trasie Berlin - Szczecin i rozpoczęto budowę szlaku Szczecin - Poznań. Przy projektowaniu szlaków kolejowych brano pod uwagę łatwość budowy torowisk, a nie najkrótszą trasę. Istniejące w tym czasie parowozy były słabe i z trudem pokonywały wzniesienia, dlatego szlak kolejowy musiał być wypłaszczony.
W dniu 27 lipca 1851 roku, otwarto linię kolejową z Bydgoszczy przez Piłę do Krzyża Wielkopolskiego i dalej do Szczecina i Berlina. Szlak kolejowy z Krzyża Wielkopolskiego do Piły został ułożony wzdłuż rzeki Noteć, i dalej z Piły do Bydgoszczy także wzdłuż rzeki Noteć. Z Piły do Krzyża Wielkopolskiego jest 65 km i pociąg tę trasę pokonuje w 50 minut. Z Piły do Bydgoszczy jest 90 km i pociąg tę trasę pokonuje w 1 godzinę i 15 minut.
W kolejnych latach powstawały połączenia z Piły do Poznania, Kołobrzegu i Wałcza. W ten sposób Piła stały się ważnym węzłem kolejowym. Zbudowano tu zakład naprawczy taboru kolejowego. Piła Główna jest dworcem typu wyspowego, podobnie jak Krzyż Wielkopolski, czy Poznań Główny. Po wielkiej wojnie światowej, Traktat Wersalski pozostawił Piłę po stronie Niemiec. Ruch kolejowy w kierunku Poznania i Bydgoszczy czasowo został wstrzymany. W okresie 2014 - 2018 dworzec został wyremontowany. Stacja położona jest w południowej części centrum Piły, przy ulicy Zygmunta Starego 1. Stacja pasażerska posiada sześć peronów. Stacja została zelektryfikowana w latach 1989-1990. Wszystkie semafory zostały wymienione na świetlne. Nad torami w 1975 roku, przerzucono wiadukt o długości 230 m łączący północną i południową część miasta.
Węzeł kolejowy w Pile jest jednym z najważniejszych w Polsce. W Pile są cztery dworce kolejowe; Piła Główna, Piła Kalina, Piła Leszków, Piła Podlasie. Obecnie przez Piłę przebiegają szlaki: Nr 18 Kutno – Piła Główna, Nr 203 Tczew – Küstrin Kietz (niezelektryfikowana), Nr 354 Poznań – Piła Główna, Nr 374 Mirosław Ujski – Piła Główna, Nr 405 Piła Główna – Ustka, Nr 999 Piła Główna – Piła Północ. W Pile jest także linia kolejowa nr 403 – o długości 126 km, łącząca posterunek odgałęźny Piła Północ ze stacją Ulikowo.
Historia Lotnisk w Pile.
Lotnicza historia Miasta Piła jest bardzo bogata. Potwierdzają to liczne zachowane zdjęcia lotnicze wykonywane jeszcze przed wielką wojną światową. Niewiele osób wie, że w czasie wielkiej wojny światowej w Pile funkcjonowały dwa lotniska aeroplanów, jedna baza sterowców oraz fabryka budująca samoloty. Kształceniem nowych pilotów zajmowały się dwie szkoły zlokalizowane przy obu lotniskach.
Po wielkiej wojnie światowej Piła nie została włączona do odrodzonej Rzeczpospolitej Polskiej, ale pozostała w granicach niemieckich. Choć do granicy Polski było zaledwie 6 km. Był to celowy zabieg wielkich tego świata, a zwłaszcza Wielkiej Brytanii, aby odrodzona Polska nie była zbyt silnym państwem. Piła została przyłączona do Polski dopiero w 1945 roku.
Pierwsze lotnisko w Pile.
Pierwsze lotnisko w Pile powstało w 1913 roku. Zostało zlokalizowane na północny-wschód od centrum Miasta, przy obecnej ulicy Wojciecha Kossaka, z jej zachodniej strony. Mniej więcej pomiędzy dwoma przejazdami kolejowymi. Zbudowano tam jedną drewnianą remizę (hangar) o wymiarach 30 m x 21 m. Oficjalnie Lotnisko zostało oddane do użytku w dniu 20 października 1913 roku. Lotnisko miało zapewniać komunikację cywilną z Berlina (głębi Prus) do Gdańska i dalej na Inflanty. Wybuch wojny światowej spowodował przejęcia Lotniska przez wojsko. Szkolono tutaj nowych pilotów i formowano jednostki bojowe. Na potrzeby wojska Lotnisko rozbudowano. Postawiono kilka nowych hangarów o różnej wielkości. Wzdłuż pola wzlotów, równolegle do ulicy, postawiono baraki w zabudowie szeregowej, które pełniły różne funkcje. W tym czasie, do Lotniska i bazy sterowcowej doprowadzono bocznicę kolejową (1915 rok).
Nieco na zachód, przy obecnej ulicy Aleja Powstańców Wielkopolskich zbudowano koszary. Obecnie (2011 rok) mieści się tutaj Sąd Rejonowy w Pile.
Z chwilą wybuchu Powstania Wielkopolskiego na Lotnisku w Pile sformowano jednostkę lotniczą działającą przeciwko powstańcom. Efekty tych działań były znikome. Traktat Wersalski bardzo ograniczył siły powietrzne Prus i Lotnisko przeszło pod zarząd cywilny. W 1919 roku, próbowano uruchomić stałe połączenie lotnicze na trasie Berlin – Piła – Gdańsk – Królewiec. Lecz zainteresowanie pasażerów było niewielkie. W kolejnych latach inni inwestorzy także próbowali uruchomić podobne połączenia, ale bezskutecznie. Lotnisko traciło swój charakter. Do drugiej wojny światowej pozostało tylko niewielkie pole wzlotów dla tutejszego aeroklubu. Miało wymiary 600 m x 400 m. Zlokalizowane było na południowy-wschód od obecnej Alei Powstańców Wielkopolskich.
Lotnisko okazało się doskonałym miejscem dla przedsiębiorców. Powojskowe obiekty wykorzystywano, jako magazyny i hurtownie. Przebudowywano je lub rozbierano i budowano nowe. Zbudowano tutaj kolejny tartak w Pile i kolejną stolarnię. Praktycznie całe pole wzlotów zostało zabudowane. To na tym obszarze, na zachód od torów kolejowych (szlak Nr 203 do Tczewa), już w Polsce, w 1958 roku, zbudowano fabrykę żarówek - Pilska Fabryka Żarówek Lumen, która w 1976 roku, przyjęła nazwę Zakłady Sprzętu Oświetleniowego Polam-Piła, a od 1991 roku Philips Polska.
Baza sterowców w Pile.
Baza sterowców w Pile powstała w 1914 roku, tuż przed wybuchem wielkiej wojny światowej. Jej rozbudowa trwała do 1917 roku. Ulokowano ją na zachód od dzisiejszego ronda Łukasiewicza, w pobliżu ulicy Aleja Powstańców Wielkopolskich. Głównym obiektem była hala sterowcowa. Była ona średniej wielkości i przeznaczona była dla sterowców klasy Perseval. Hala sterowcowa miała w podstawie 101 m x 25 m, a wysokość 23 m. Powierzchnia użytkowa 2 525 m kwadratowych. Według innych danych hala była większa i mierzyła w podstawie 184 m x 35 m, a wysokość 28 m. Przed halą było kotwicowisko. Oprócz tego baza posiadała obiekty socjalne, stałą wytwórnię wodoru, bomboskład, magazyny. W 1916 roku, rozpoczęto budowę kolejnej hali sterowcowej dużo większej. Miała ona mieć wymiary w podstawie 232 m x 40 m, a wysokość 35 m. Hala miała być obrotowa, czyli obracać się według osi pionowej, aby można było ją ustawiać w zależności od kierunku wiatru. Lecz nie została ona ukończona, bo w 1917 roku niemcy zrezygnowali ze sterowców, a wszystkie pozostałe sterowce przekazali marynarce wojennej. Po wielkiej wojnie światowej obiekty bazy sterowców rozmontowano.
Zakłady Ostdeutsche Albatros Werke GmbH.
Zakład budowy samolotów o nazwie Ostdeutsche Albatros Werke GmbH, był filią zakładów Albatros w Berlinie. Początki fabryki sięgają końca XIX wieku, kiedy to na zachód od centrum Piły funkcjonowały zakłady metalowe. Jest to rejon obecnych ulic: Lotniczej, Medycznej i Grunwaldzkiej. Wówczas nosiło ono nazwę Przedmieście Berlińskie. Właściciele fabryki, wiosną 1914 roku, przystąpili do współpracy z Zakładami Albatros, zakładając spółkę córkę. Początkowo miała ona produkować części zamienne do samolotów Albatros i innych samolotów produkowanych na podstawie licencji. Wybuch wielkiej wojny światowej zweryfikował te plany i zakład miał produkować kompletne kadłuby, skrzydła, a ostatecznie całe samoloty.
Fabryka została bardzo rozbudowana, korzystając z funduszy uzyskanych za przyszłe dostawy. Dokupiono sąsiednie parcele, tak że zakład miał powierzchnię 22 hektarów. Zbudowano hangary, hale produkcyjne, magazyny, biura, a także maszyny parowe (lokomobile) i elektryczne dla potrzeb uzyskania energii. Doprowadzono bocznicę kolejową.
Sąsiadem fabryki była szkoła pilotów, założona jesienią 1914 roku. Szkoła mieściła się w jednym z budynków oficerskich.
Pierwszym samolotem zbudowanym w całości w Pile był szkolny Albatros B.I. Później budowano także samoloty myśliwskie: Albatros D.II, D.III, D.V oraz Fokker D.VII (na licencji) samoloty wywiadowcze: Albatros C.I, C.III, C.V, C.VII, C.X, C.XII, C.XV i inne w krótkich seriach. Generalnie budowano kompletne płatowce, a silniki dostarczano w całości do montażu końcowego. Szacuje się, że w Pile zbudowano do 5 000 kadłubów i skrzydeł.
Produkowane w Ostdeutsche samoloty stawały do walk powietrznych na każdym z europejskich frontów wielkiej wojny. W czasie największej aktywności zakładów, linię produkcyjną opuszczało od 80 do 100 nowych maszyn miesięcznie, które po testowym oblataniu ruszały na front. Podczas wojny na Lotnisku Piła odprawiono około 1 640 samolotów bojowych niemieckiego lotnictwa. W procesie produkcyjnym wykorzystywano darmową siłę roboczą (jeńców), jaką byli: Rosjanie, Francuzi, Włosi czy Anglicy, którzy dostali się do niewoli i przebywali w miejscowym obozie. Początkowo był to obóz przejściowy, a następnie obóz pracy przymusowej. Wielu z jeńców spoczęło na cmentarzu wojennym w Leszkowie i ich groby można wciąż odwiedzać.
W wyniku ustaleń Traktatu Wersalskiego w 1921 roku, zakład został zamknięty. Wiele samolotów (około 50 sztuk) zbudowanych w Pile, zostało przejęte przez Wojsko Polskie, jako zdobycz wojenna na różnych lotniskach i przypadkowych lądowiskach. Głównie w Wielkopolsce, Kongresówce i Galicji. Były one na wyposażeniu Wojska Polskiego do około 1922 roku. Nieliczne egzemplarze nieco dłużej.
Główny budynek fabryki Ostdeutsche Albatros Werke GmbH to był obiekt złożony z kilku hal. Powierzchnia użytkowa ponad 10 000 m kwadratowych. Został zniszczony w czasie działań wojennych w lutym 1945 roku. Po wojnie jego resztki rozebrano.
Opracował Karol Placha Hetman