Poznań 2013-01-17
Lotnisko Ławica.
Część 1.
Współrzędne geograficzne 52.422N 16.823E.
Historia Lotniska Ławica. 1910-1919.
Dla prostego przedstawienia sytuacji powstania i funkcjonowania Lotniska Ławica i Hali Sterowcowej na Winiarach, trzeba cofnąć się do pierwszej połowy XIX wieku. W 1815 roku, zakończyły się obrady międzynarodowego kongresu w Wiedniu. Po rewolucji francuskiej i wojnach napoleońskich, międzynarodowa konferencja przedstawicieli 16 państw europejskich dokonania zmian terytorialnych i ustrojowych w Europie. Kongres wiedeński, często określany kongresem tańczącym, zapewnił Europie spokój na 99 lat, ale nie satysfakcjonował narodów podbitych, takich jak Polska. Mało tego, urealniał ponowny wybuch konfliktów między teoretycznymi sojusznikami.
Już w grudniu 1815 roku, Królewskie Prusy rozpoczęły potajemne zbrojenie się. Niemal wszystkie większe miasta byłej Rzeczpospolitej w Prusach stały się miastami garnizonowymi, z dużą ilością stacjonujących w nich żołnierzy. Przy okazji Prusy stały się krajem policyjnym, gdzie wszystkie dziedziny życia kontrolował kanclerz (teoretycznie w imieniu króla).
Taki los militarny spotkał także Poznań, który stał się twierdzą. Plany budowy fortyfikacji opracowano stosunkowo szybko, ale z braku funduszy, budowę fortyfikacji rozpoczęto dopiero w 1828 roku. Generalny plan zakładał budowę twierdzy poligonalnej rozciągniętej wzdłuż ścisłego centrum miasta. Nawet rzekę Warta wpisano w system obronny. Twierdza poligonalna to rodzaj pasa obronnego ułożona w linię łamaną. Pierścień twierdz w około miasta Poznań powstał później.
W sierpniu 1828 roku rozpoczęto budowę fortu na Wzgórzu Winiarskim, czyli późniejszej Cytadeli. Wybuch Powstania Listopadowego sprawił, że niewykończoną twierdzę prowizorycznie przystosowano do obrony. Nieukończoną twierdzę poligonalną obsadziły pierwsze jednostki piechoty w 1834 roku. W 1839 roku, zakończono budowę Cytadeli.
W 1840 roku, rozpoczęto drugi etap budowy twierdzy poligonalnej. Zrealizowano niemal wszystkie planowane umocnienia twierdzy poligonalnej: Fort Roon, Fort Prittwitz-Gaffron, Bastion Colomb, Kaponierę Kolejową i trzy śluzy na Warcie.
W 1864 roku, oficjalnie zakończono budowę twierdzy. Wówczas to, wszystkie obiekty fortyfikacyjne Twierdzy Poznań otrzymały nowe nazwy pochodzące od nazwisk wybitnych pruskich dowódców.
Późniejsze zmiany w twierdzy poligonalnej wynikały przede wszystkim z wprowadzania nowych typów uzbrojenia i amunicji oraz rozwoju kolei. Na uzbrojeniu pojawiły się nowe działa (150 mm i 210 mm), dla których należało wykonać nowe podstawy. Rozbudowano składy amunicji. Doprowadzono linie kolejowe. Także pojawienie się tramwajów konnych, wymusiło zmiany w układzie twierdzy poligonalnej. W murach poszerzono bramy i wykonano nowe przejazdy. Mosty drewniane zastąpiono żelaznymi, nitowanymi. Rozwój miasta powodował, że na przykład nowy dworzec kolejowy zbudowano poza twierdzą poligonalną.
Kolejne doświadczenia wojenne na świecie wykazały, że twierdza typu poligonalnej jest przeżytkiem. Nowe działa z gwintowanymi lufami, bez problemy rozbijały mury. Dodatkowo, linie kolejowe, które przecinały miasta w poprzek, znacznie osłabiały system obronny.
Ostatecznie wypracowano ogólny model miasta-twierdzy, który zakładał dodanie do istniejących fortyfikacji pierścienia fortów artyleryjskich rozstawionych co 3–6 km i odległych o 6-12 km od dotychczasowych twierdz poligonalnych. Okazało się jednak, że nawet dla prusaków był to ogromny koszt. Dlatego w całej Germanii, twierdze podzielono na trzy kategorie. Pierwsze twierdze miano modernizować. Drugie zmodernizować tak, aby nie zostały zdobyte z zaskoczenia, a o trzeciej grupie miano zdecydować później, pozostawiając je w aktualnej formie. Twierdza Poznań znalazła się w pierwszej kategorii.
Do budowy twierdzy fortowej, czyli zewnętrznego pasa umocnień przystąpiono w 1876 roku. Forty główne rozmieszczono w pierścieniu o średnicy 9,5 km w regularnych odstępach 6–8 km tworzące linię obrony o długości około 30 km, odległej od twierdzy poligonalnej o 2,0-4,5 km. Ostatni z fortów oddano do użytku w 1886 roku.
Szybko okazało się, że wprowadzone nowe materiały wybuchowe, używane w pociskach, są w stanie szybko sobie poradzić z nowymi fortami. Te nowe materiały pojawiły się na przestrzeni okresu 1883-1888. W Prusach wywołało to kryzys istniejącej doktryny obronnej i konflikty na szczytach kadry dowódczej. Analiza zaistniałej sytuacji doprowadziła do wniosku, że należy artylerię znacznie rozproszyć, a poszczególne baterie usamodzielnić, włączając w ich organizację magazyny amunicji. Forty i samodzielne baterie wyposażono w znacznie większą ilość karabinów maszynowych.
Twierdza Poznań nadal była ważna, dlatego poddano ją kolejnej modyfikacji, budując niewielkie forty pośrednie. Ich budowę ukończono w 1896 roku. Ostatecznie zbudowano 18 fortów. Dodatkowo zbudowano liczne schrony dla piechoty i magazyny uzbrojenia. Również, dla piechoty i artylerii, oddano do użytku 4 nowe place ćwiczeń i 2 strzelnice. Zwiększona obsada fortów spowodowała, że zbudowano nowe kompleksy koszarowe przy ul. Bukowskiej i Grunwaldzkiej.
Po powstaniu pierścienia fortów, twierdza poligonalna, stała się z militarnego punktu widzenia zbędna. Natomiast jej utrzymywanie hamowało rozwój Poznania. Już w 1891 roku, ówczesny burmistrz Poznania zaproponował likwidację elementów twierdzy poligonalnej, która zajmowała łącznie 144 hektary. Wojsko zażądało dużego odszkodowania (18 milionów marek) za zlikwidowanie obiektów. Miasto nie było na to stać. Ostatecznie władze centralne w Berlinie wypłaciły wojsku odszkodowanie (12 milionów marek). Rozbiórkę twierdzy poligonalnej zakończono w 1912 roku, pozostawiając nieliczne elementy, jak na przykład Cytadelę.
Już w 1900 roku, przygotowano kolejny plan modernizacji Twierdzy Poznań. W jego ramach zbudowano kolejne bunkry, schrony, magazyny amunicji i stanowiska obserwacyjne. Prace zakończono w 1907 roku.
Następne zmiany zapoczątkowano w 1910 roku, przystępując do opracowania kolejnego, zewnętrznego pierścienia umocnień, między innymi w miejscowościach: Puszczykowo, Szreniawa, Plewińska, Ławica, Suchy Las, Radojewo i inne. Z uwagi na brak funduszów ograniczono się do budowy schronów, umocnień ziemnych i zasiek.
Jak więc można zauważyć, prusacy nigdy nie szczędzili uwagi i funduszów na zbrojenia, stale analizując scenariusze przyszłych konfliktów zbrojnych.
Lotnisko Ławica.
Zewnętrzny pierścień umocnień Poznania nie rozwinął się zgodnie z planami wojskowych. Wyjątkiem stały się koszary w Ławicy. Stało się tak, dlatego, że w wojsku pojawiły się nowe rodzaje broni: sterowiec i samolot. Pierwsze sukcesy w dziedzinie awiacji nie przeszły w Prusach bez echa. Zwłaszcza przelot Louis Blériot nad kanałem La Manche, w maszynie cięższej od powietrza, wywołał podniecenie. Było to w dniu 25 lipca 1909 roku. W wielu krajach obywatele zaczęli fundować samoloty i lotniska. Nie inaczej było w Poznaniu.
Inicjatorem budowy lotniska koło Poznania był lokalny dziennik Posener Tageblatt. Ze składek społeczeństwa Poznania zamierzano zbudować lotnisko i ufundować samolot, dla którego przewidziano nazwę Poznań. Jak udowodniono powyżej, żadna tego typu inicjatywa nie mogłaby zostać zrealizowana bez zgody wojska. Większość funduszy pochodziła z budżetu armii. Wojsko postanowiło oddziałem awiatycznym wzmocnić stacjonujący w mieście V Korpus Armii. Całe lotnisko w Ławicy wykonano według planów wojskowych. Prusacy lotnisko nazywali Die Fliegerstation Posen-Lawitz, a stacjonował na nim Flieger Ersatz Abteilung Nr 4 (Zapasowy Oddział Lotniczy nr 4).
W kompleksie zbudowano duży murowany budynek koszarowy ze sztabem (1911-1913 rok). Drugim murowanym budynkiem był magazyn z wkomponowaną w jego mury wieżą wodną (1912-1913 rok). Jednocześnie wieża ta była stanowiskiem obserwacyjnym. Od wschodniej strony zbudowano kilkanaście drewnianych baraków, o różnym przeznaczeniu. Od strony północno-zachodniej do lotniska doprowadzono bocznicę kolejową, zakończoną kilkoma rampami kolejowymi. Pole wzlotów otrzymało kształt prostokątny z niewielkim, naturalnym spadkiem w kierunku południowym. Miało ono wymiary około 1 300 m x 700 m. Wzdłuż północnego krańca pola wzlotów zbudowano dwa metalowe hangary istniejące do dnia dzisiejszego. Każdy z tych hangarów był przewidziany na 10-12 samolotów. Na wschód od pola wzlotów umieszczono stację lotniczą, czyli warsztaty, stolarnie, suszarnie drewna i magazyny. To w tych obiektach funkcjonowała później Wielkopolska Wytwórnia Samolotów „Samolot”. Całe lotnisko zajmowało powierzchnię 300 hektarów.
Oficjalne otwarcie Lotniska Ławica nastąpiło w dniu 26 sierpnia 1913 roku, a aktu dokonał cesarz Wilhelm II. Atrakcją był samolot o nazwie Poznań. Odbyła się także defilada wojskowa. W uroczystości udział wzięło tysiące mieszkańców Poznania.
W tym czasie w Wielkopolsce było około 15 000 pruskich żołnierzy. W trakcie wielkiej wojny światowej wyruszyli oni na różne fronty, ale i tak w 1918 roku w Poznaniu i okolicach było 2 000 żołnierzy.
W sierpniu 1914 roku, wybuchła wielka wojna światowa. Na Ławicy urządzono szkołę pilotów i mechaników. Duży odsetek uczniów stanowili Polacy, którzy po odzyskaniu przez Polskę niepodległości stali się trzonem Wielkopolskiego Lotnictwa. Ponieważ podczas wojny, Lotnisko Ławica znajdował się daleko od wszystkich frontów wojennych, zorganizowano tu jedną ze składnic lotniczych. Dokonywano tu remontów samolotów.
Zakończenie wielkiej wojny światowej przyniosło Rzeczypospolitej odzyskanie niepodległości po 123 latach. Jednak wszystkie granice odrodzonej Rzeczypospolitej były ustalone w boju. Nikt nic nam nie dał. Germańcy nie mieli zamiaru zwracać Wielkopolski Polsce. Doszło do zbrojnych wystąpień Polskich mieszkańców Wielkopolski. Polacy domagali się powrotu ziem zaboru pruskiego do Polski, która w tym czasie umacniała swą niepodległość. Wystąpienia te przekształciły się w regularne Powstanie Wielkopolskie, którego początek datujemy na 27 grudnia 1918 roku. Stało się to na kanwie wizyty Ignacego Jana Paderewskiego, który w drodze do Warszawy przybył w dniu 26 grudnia 1918 roku do Poznania, entuzjastycznie witany przez Polaków. W dniu 27 grudnia 1918 roku, Ignacy Paderewski wygłosił przemówienie do tłumów zebranych przed hotelem Bazar. Tego samego dnia paradę wojskową na Świętym Marcinie urządzili Prusacy. Zrywali Polskie i koalicyjne flagi. Zaatakowali Polskie instytucje. Doszło do zamieszek w wyniku, których wywiązała się walka, podjęta następnie przez oddziały kierowane przez Polską Organizację Wojskową Zaboru Pruskiego.
W ciągu kilku dni, cały Poznań został opanowany przez powstańców. W pruskich rękach pozostawało nadal Lotnisko Ławica. Decyzja powstańców, o ataku na Lotnisko Ławica, zapadła w dniu 4 stycznia 1919 roku.
W nocy z 5-6 stycznia 1919 roku, powstańcy kilkoma oddziałami otoczyli lotnisko. Przegrupowanie oddziałów Polskich były przykryte przez panujące ciemności. Chociaż była zima, na ziemi nie było śniegu. Mimo zamontowanego reflektora na wieży wodnej, obrońcy nie wypatrzyli napastników. Przecięto kabel telefoniczny łączący lotnisko z Poznaniem. Inne relacje wspominają także o odcięciu prądu elektrycznego. Do dyspozycji powstańców były dwa działa, kalibru 80 mm. Umieszczono je na północny-zachód od lotniska, na tak zwanym Wzniesieniu Berlińskim. Atak miały wykonać trzy kompanie I. Batalionu Służby Straży i Bezpieczeństwa, pluton strzelców konnych, kilka oddziałów Polskiej Organizacji Wojskowej Zaboru Pruskiego, oddział sanitarny. W sumie blisko 400 żołnierzy. Obrońców było około 300.
Do prusaków wysłano emisariuszy, którzy dostarczyli list wzywający do kapitulacji. Polacy dali czas 10 minut na poddanie się. Jeden z żołnierzy germańskich nie wytrzymał i oddał strzał. Doszło do wymiany ognia i główne siły Polskie przypuściły szturm na koszary. Działa oddały dwa celne strzały, z których jeden trafił w wieżę wodną, a drugi w portal nad wejściem do koszar. W sumie oddano cztery strzały armatnie. Obrońcy zrezygnowali z beznadziejnej walki. Po około 20 minutach komendant lotniska Fischer poddał jednostkę. W ciągu godziny było już po wszystkim. Zginął jeden powstaniec, a kilku było rannych. Po stronie germańskiej było dwóch zabitych i kilkunastu rannych.
Także w dniu, 6 stycznia 1919 roku, bez starcia zbrojnego, zajęto halę sterowcową na Winiarach. W hali było zgromadzonych wiele samolotów i silników lotniczych. Wśród samolotów były takie konstrukcje jak: Albatros B.II, DFW C.V, LVG C.V., AEG C.IV, Halberstad Cl, Hannover CL.II, Fokker D, Fokker E. Czarne krzyże na kadłubach samolotów zamalowano biało-czerwoną szachownicą, zgodnie z rozporządzeniem szefa Sztabu Generalnego WP nr 38 z 1 grudnia 1918 roku, która stała się znakiem rozpoznawczym Polskich Sił Powietrznych.
Na Lotnisku Ławica utworzono Bazę Lotniczą pod dowództwem sierż. pilota Wiktora Pniewskiego. W skład Bazy weszły cztery kompanie. 1. Kompania lotnicza z pilotami i mechanikami, 2. Kompania warsztatowa z majstrami i mechanikami, 3. Kompania wartownicza, 4. Kompania rekrucka dla ochotników.
W dniu 7 stycznia 1919 roku, prusacy próbowali dokonać odbicia lotniska. Dwukrotnie dokonali jego bombardowania. Polacy, pod dowództwem Wiktora Pniewskiego, na zdobytych samolotach, w dniu 9 stycznia 1919 roku, zbombardowali lotnisko we Frankfurcie nad Odrą, co było odpowiedzią na naloty na Ławicę.
Powstańcy w krótkim czasie opanowali całą Wielkopolskę, z wyjątkiem północnych i południowo-wschodnich jej obrzeży. Powstanie Wielkopolskie zakończyło się w dniu 16 lutego 1919 roku, rozejmem zawartym w Trewirze, który rozszerzał na front powstańczy zasady rozejmu kończącego wielką wojnę światową, z dnia 11 listopada 1918 roku. Było to jedno z trzech, obok powstania wielkopolskiego 1806 roku i powstania sejneńskiego w 1919 roku, zwycięskich powstań w dziejach Polski.
W wyniku bitwy o Lotnisko w ręce Polaków trafił sprzęt wartości 200 milionów marek szwabskich, będący największym łupem wojennym w dziejach Polskiego oręża. Było kilkuset (ponad 250) rozmontowanych i zakonserwowanych samolotów bojowych oraz balonów obserwacyjnych. Polacy tego majątku nie zmarnowali. Większość samolotów załadowano na platformy kolejowe i wysłano do warsztatów lotniczych na Polu Mokotowskim w Warszawie.
Ze zdobytego sprzętu sformowano kilka eskadr lotniczych, dających początek Polskiemu Lotnictwu. Na samolotach tych walczono później na Kresach oraz odpierano wojska bolszewickie w 1920 roku.
Bitwę o Ławicę upamiętnia pomnik zlokalizowany między ul. Bukowską, a dawnym dworcem lotniczym. W obecnych czasach, co roku, w rocznicę bitwy o Lotnisko przy pomniku zbierają się patrioci związani z lotnictwem i walkami o niepodległą Rzeczpospolitą. Składają kwiaty i wspominają historię.
Ciąg dalszy historii lotniska Ławica jest w kolejnym rozdziale.
Lotnisko Ławica 2013 rok.
Port Lotniczy Poznań-Ławica im. Henryka Wieniawskiego (kod IATA: POZ, kod ICAO: EPPO) – międzynarodowy port lotniczy, położony 7 km na zachód od centrum Poznania.
Pod względem liczby odprawianych pasażerów, jak też pod względem liczby operacji lotniczych jest to obecnie 6. Polski port lotniczy za warszawskim Okęciem, krakowskimi Balicami, wrocławskimi Strachowicami, gdańskim Rębiechowem i katowickimi Pyrzowicami.
Lotnisko zarządzane jest przez spółkę: Port Lotniczy Poznań - Ławica sp. z o.o. powołaną do życia 11 lipca 1997 roku. KRS 0000003431 NIP 781 – 15 – 33 – 610 REGON 630 981 266. Siedziba spółki: Port Lotniczy Poznań - Ławica sp. z o.o, ul. Bukowska 285. 60-189 Poznań. Informacje lotniskowa: 061 849 22 83. Zagubiony bagaż: 061 849 23 36.
Początkowo planowano nadanie portowi lotniczemu w Poznaniu imię Ignacego Jana Paderewskiego, jednak z uwagi na fakt, że port lotniczy w Bydgoszczy dokonał wcześniej takiego wyboru, koncepcja upadła. W 2005 roku zainicjowano działania mające na celu nadanie portowi imienia Henryka Wieniawskiego – wybitnego Polskiego skrzypka, kompozytora i pedagoga. Imię nadano 29 października 2006 roku – w dniu finału XIII Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego. Matkami chrzestnymi były: Ida Haendel, Wanda Wiłkomirska i Marina Iaszwili – wybitne skrzypaczki, które w przeszłości były laureatkami Konkursu.
Częstotliwości radiowe; ILS LLZ (id: POZ) — 110,300 MHz. DVOR/DME (id: LAW) — 115,800 MHz. Wieża (Poznań Tower) — 119,975 MHz. ATIS — 124,700 MHz. Ground (kontrola ruchu lotniczego na ziemi) — 131,950 MHz. Zbliżanie — 135,525 MHz. ILS GP — 335,000 MHz. Obsługa Naziemna — 152,550 MHz. Dozwolony ruch lotniczy (IFR/VFR): IFR/VFR. Wzniesienie lotniska/Temperatura odniesienia: 94 m (308 ft)/26,1°C. Undulacja geoidy w miejscu pomiaru wzniesienia lotniska: 35m. Deklinacja magnetyczna i jej roczna poprawka: 4°E (2011)/7'E. Zapewnianie informacji meteorologicznej. Biuro MET: Lotniskowa Stacja Meteorologiczna Poznań-Ławica. Godziny pracy: H24. Biuro odpowiedzialne za przygotowanie depesz TAF / Okres Ważności: Biuro Prognoz Meteorologicznych we Wrocławiu / H24. Dokumentacja i stosowane języki: METAR, TAF, AIRMET, SIGMET, mapy PL, EN. Mapy i inne informacje dostępne przy odprawie: SWH, SWM, SWL. Wiatr/Temperatura: FL50, FL100, FL180, FL240, FL300, FL340, FL390, FL450, FL530. Informacje radarowe, zdjęcia satelitarne, System Identyfikacji Wyładowań Atmosferycznych PERUN. Służba ratownicza i przeciwpożarowa. Kategoria lotniska w zakresie ochrony przeciwpożarowej: CAT 7 ICAO (CAT 9 O/R). Wyposażenie ratownicze: Sprzęt ratownictwa technicznego i medycznego. Możliwość usuwania uszkodzonych statków powietrznych: NIL.
RWY (DS) Ławica: RWY 10/28 (azymut 099/279). Wzniesienie: 93,9 m n.p.m. Droga startowa 2 503 m x 50 m. Rodzaj nawierzchni: asfalt + beton 300 metrów. Nośność: PCN 46 /F/B/X/T.
ARP - współrzędne WGS-84 i lokalizacja: 52°25'16"N 016°49'35"E - Linia centralna RWY, 1055m od THR28.
Lotnisko Ławica posiada dużą PPS, która w zasadzie skład się z trzech płaszczyzn. Najstarsza wschodnia. Stopniowo dobudowywano kolejne fragmenty w kierunku zachodnim. Obecnie ma kształt zbliżony do prostokąta o długości około 850 m i szerokości około 100 m. Lotnisko posiada także dwie powojskowe PPS zlokalizowane w północno-wschodniej części Lotniska. Mają wymiary około 150 m x 70 m oraz 200 m x 150 m.
Dojazd na Lotnisko zapewniają autobusy MPK – Linia 48 i 59. Kursuje codziennie: Dni powszednie, co ok. 25 min. Soboty, niedziele i święta, co ok. 30 min. Bilety: Normalne, według cennika MPK. Autobus zatrzymuje się w pobliżu terminalu. Jest także linia pospieszna Linia L i linia nocna Nr 242.
Opracował Karol Placha Hetman