Kraków 2020-05-08
Biało-Czerwone Iskry.
Przedwojenne tradycje.
Tradycje lotów akrobacyjnych w Wojsku Polskim sięgają drugiej połowy 20-lat XX wieku, kiedy to w pułkach lotniczych doświadczeni piloci wykonywali wspólne akrobacje. Jednak najbardziej była znana „Krakowska Trójka Akrobacyjna”, z oficerami-pilotami: Jerzy Bajan, Karol Pniak i Stanisław Macek, którzy latali na myśliwcach PWS-A.
Pierwsze grupy akrobacyjne.
Po drugiej wojnie światowej, w Wojsku Polskim był kilkuletni zastój. Dopiero na fali przemian, zapoczątkowanych Powstaniem Poznańskim, piloci samolotów myśliwskich rozpoczęli wykonywanie akrobacji zespołowej. Pierwszą grupę pilotażową utworzyli piloci z 1. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Mińsku Mazowieckim. Grupa była prowadzona między innymi przez majora pilota Lucjana Kałkusa. Grupa dawała pokazy między innymi na lotnisku Rakowice-Czyżyny w Krakowie, czy Poznań-Ławica. Także w 1956 roku, powstały grupy w; 62. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Krzesinach (porucznik pilot Czesław Bil, kapitan pilot Józef Sobieraj), 41. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Malborku (porucznik pilot Edward Nachman) i 29. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego w Ornecie (kapitan pilot Franciszek Walenty). W 1958 roku, na lotnisku Wrocław-Strachowice powstała grupa o nazwie „Romb”. Na czele grupy stał major pilot Władysław Hermaszewski. Grupa dawała pokazy do 1963 roku. W tym czasie piloci latali głównie na samolotach PZL Lim-2 i PZL Lim-5.
PZL Lim-2 Smugacz.
Warto zwrócić uwagę na odmianą samolotu PZL Lim-2 zwaną „Smugacz”. Aby zwiększyć atrakcyjność pokazów lotniczych postanowiono wykorzystać dym ciągnący się za samolotem. Początkowo korzystano ze świec dymnych. Ale świece dymne działały przez krótką chwilę, a raz użyta świeca była zbędnym elementem. Należało opracować urządzenie, które będzie wytwarzało dym dokładnie w chwili, kiedy zapragnie tego pilot.
Urządzenie takie opracował ppłk mgr inżynier Zenon Klimkowski. Instalacja paliwowa samolotu PZL Lim-2 została pozbawiona tylnych zbiorników paliwa w kadłubie samolotu. W tym miejscu wstawiono dwa ciśnieniowe zbiorniki. Pierwszy wypełniono olejem i służył do uzyskania białego dymu, drugi napełniono emulsją w kolorze czerwonym i służył do uzyskania czerwonego dymu. Ciecze wężykami przechodziły do wtryskiwaczy umieszczonych za turbiną silnika. Zapas cieczy wystarczał na wytworzenie kolorowego dymu przez około 5 minut, co było czasem wystarczającym.
Historia zespołu „Biało-Czerwone Iskry”.
W 1964 roku, pierwsze seryjne samoloty PZL TS-11 Iskra, otrzymała szkoła OSL (Oficerska Szkoła Lotnicza) w Dęblinie, a samoloty bazowały na lotnisku Radom-Sadków. Kolejne samoloty trafiały do lotniczych pułków szkolnych. Głównym przeznaczeniem samolotu było i jest szkolenie początkowe pilotów na samolotach odrzutowych, trening przed lotami na samolotach bojowych oraz nauka i trening w pełnej akrobacji. W 1969 roku, w 60. Lotniczym Pułku Szkolnym w Radomiu, powstał zespół latający na samolotach PZL TS-11 Iskra. Zespół otrzymał nazwę „Rombik”, bo latał na 4 samolotach tworząc figurę typu romb.
Pierwszymi pilotami grupy byli: kpt. pil. Janusz Łodziński (prowadzący), kpt. pil. Edmund Wujec (prawy prowadzony), kpt. pil. Kazimierz Kuźniar (lewy prowadzony) i kpt. pil. Jan Karpiński (zamykający).
W 1991 roku, zespół przyjął oficjalną nazwę „Zespół Akrobacyjny Iskry”. Także w 1991 roku, samoloty PZL TS-11 Iskra, zostały zmodernizowane, doposażone w światowej klasy system radiowo-nawigacyjny, transponder, odbiorniki ILS i VOR oraz pomalowane w narodowe barwy według projektu ppłk. pilota Ireneusza Fibingera. Samoloty posiadają niezbędne wyposażenie i instalację wytwornicy dymów, która pozwala generować smugi w dwóch kolorach – czerwonym i białym. W miejscu zdemontowanego działka zabudowano zbiornik mieszczący 70 litrów cieczy dymotwórczej. W związku z modernizacją uzyskano też dodatkowe zmniejszenie masy samolotu, co wpływa na zwiększoną manewrowość. Samolot PZL TS-11 Iskra (z wyjątkiem nr 1, który ma słabszy silnik) posiadają mocniejszy silnik: SO-3W o ciągu 1 100 KG. Instalacja paliwowa samolotu umożliwia 40 sekundowy lot w pozycji odwróconej. Zespół się rozwijał i z końcem 90-lat latał już w formacji 9 samolotów.
W marcu 2000 roku, zespół został przeniesiony do Dęblina do 1. Ośrodka Szkolenia Lotniczego, będącego integralną częścią Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych. W tym czasie, ulega zmianie nazwa zespołu na „Biało-Czerwone Iskry”. Również zaprojektowano nowe logo, którego grafika nawiązuje do barw narodowych.
W 2007 roku, samolot PZL TS-11 Iskra nr 1H 0730, w zespole nb 1, który był pilotowany przez dowódcę zespołu, zakończył resurs i został przez wojsko przekazany do Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.
Od dnia 2011-01-01 roku, zespół „Biało-Czerwone Iskry”, podlega organizacyjnie 42. Bazie Lotnictwa Szkolnego im. kpt. pilota Franciszka Żwirki i inż. Stanisława Wigury. W 2011 roku, 41. Baza Lotnictwa Szkolnego posiadała 41 samolotów PZL TS-11 Iskra. W tym czasie, 8 samolotów zakończyło swój resurs, bo minęło im 35 lat służby. Ostatnie samoloty zakończą swój resurs w 2025 roku. W 2009 roku, koszty materiałów pędnych i smarów dla PZL TS-11 Iskra, przypadające na godzinę lotu (rok 2009 roku) wynosiła 1 397,5 złotych. Całkowity koszt eksploatacji (obsługa, instruktor, ubezpieczenie, amortyzacja) przypadające na godzinę lotu to suma 2 740,12 złotych.
Skład zespołu „Biało-Czerwone Iskry” w 2011 roku: Prowadzący mjr pilot Jacek Jaworek, Prawy prowadzony mjr pilot Mariusz Szymla, Lewy prowadzony kpt. pilot Tomasz Łukaszczuk, Drugi prawy prowadzony kpt.pilot Tomasz Czerwiński, Drugi lewy prowadzony kpt.pilot Mirosław Kopeć, Zamykający mjr pilot Dariusz Karwowski, Zamykający i pilotaż indywidualny kpt.pilot Maciej Kopiel. Komentator kpt. pilot Paweł Wichowicz.
W tym czasie zespół występuje w układach sześciu, siedmiu lub czterech samolotów PZL TS-11 Iskra. Od 2016 roku, zespół „Biało-Czerwone Iskry” występuje w układzie sześciu samolotów.
Przez lata działania zespołu zmieniał się skład osobowy, organizacyjny i ilościowy. Wszyscy piloci zespołu są doświadczonymi pilotami-instruktorami. Piloci mają najwyższe kwalifikacje i duże doświadczenie lotnicze. Na treningach i podczas pokazów wykonują bardzo trudne i niebezpieczne ewolucje.
Zespół „Biało-Czerwone Iskry” w sezonie daje ponad dwadzieścia pokazów, w Polsce i za granicą. W 2017 roku, zespół był w Gracji. Poprzednio były kraje europejskie od UK do Turcji. Do najbardziej popularnych układów należy „Flaga”, która jest wykonywana podczas przelotów. W pokazie są: mijanki, rozejścia, lot lustrzany, wiraż odwrócony, "serce" i inne.
Nie ma w Polsce, tego komfortu, że zespół akrobacyjny zajmuje się tylko pokazami i szkoleniem swoich następców. Piloci Polscy muszą traktować pracę w zespole „Biało-Czerwone Iskry” jako pasję i poświęcają swój wolny czas. Dlatego trudno jest pozyskać następców, bo miejscowi piloci wiedzą co się za tym kryje, a pilotów z innych jednostek nie ma czym do pracy w zespole zachęcić. Dlatego otaczamy tych pilotów szacunkiem i modlitwą. Są oni mecenasami Rzeczypospolitej Polskiej. Zespół Akrobacyjny „Biało-Czerwone Iskry” to nie tylko piloci, ale także technicy obsługi, którzy przygotowują samoloty do startów. To dzięki ich ciężkiej pracy na ziemi, piloci mogą bezpiecznie wykonywać figury w powietrzu i cieszyć oczy widzów.
W 2019 roku, skład zespołu był następujący: Dowódca Zespołu kpt. Maciej Kopiel, Lewy prowadzony mjr Jacek Jaworek, Prawy prowadzony kpt. Krzysztof Kłaczyński, Drugi lewy prowadzony por. Mateusz Kubiak, Drugi prawy prowadzony oraz Solista por. Marcin Kossakowski, Zamykający por. Sylwester Sobótka.
Adres: Biało-Czerwone Iskry.
41 Baza Lotnictwa Szkolnego, ul. Brygady Pościgowej 5, 08-521 Dęblin, POLAND, e-mail: iskryteam@gmail.com.
Opracował Karol Placha Hetman