Bydgoszcz 2007-11-29
5 Pułk Lotnictwa Myśliwsko-Szturmowego w Bydgoszczy,
a następnie
3 Pułk Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego w Bydgoszczy.
1944r.-1992r.
Historia 5 PLM-Sz ( 3 PLM-B ) sięga czasów drugiej wojny światowej. Pod koniec sierpnia 1944 roku, w skład 1. Armii WP włączono sowiecki 611. Pułk Lotnictwa Szturmowego, który był sformowany według etatu Nr 015/282, o ogólnym stanie 199 osób. Na mocy ogólnego Rozkazu Nr 0211 Dowódcy 1. Armii Wojska Polskiego z dnia 28 sierpnia 1944 roku, o włączeniu przybyłych jednostek, pułk został wcielony w jej struktury. Pułk ten miał za sobą długi szlak bojowy i korzystał z mocno już wyeksploatowanych słynnych samolotów szturmowych Ił-2. Jego skład osobowy w stu procentach był sowiecki.
W dniu 30 sierpnia 1944 roku, pułk został podporządkowany dowódcy 1. Dywizji Lotniczej płk Józefowi Smadze. Stało się to na mocy Rozkazu dowódcy 1. Armii Wojska Polskiego Nr 0213 z dnia 30 sierpnia 1944 roku, „o tymczasowej organizacji dowództwa 1. Dywizji Lotniczej”.
W dniu 31 sierpnia 1944 roku, 1. Dywizję Lotniczą przemianowano na 4. Mieszaną Dywizję Lotnictwa, a 611. Pułk Lotnictwa Szturmowego przemianowano na 3. Pułk Lotnictwa Szturmowego. Działo się to na mocy Rozkazu Nr 91 Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego, z dnia 31 sierpnia 1944 roku, „o organizacji związków i jednostek lotniczych”. W ten sposób trzy jednostki; w dniu 31 sierpnia 1944 roku, 1. PLM „Warszawa”, 2. PNB „Kraków”, 3. Pułku Lotnictwa Szturmowego, utworzyły 4. Pomorską Mieszaną Dywizję Lotniczą.
Okres Pokoju.
Równo z końcem drugiej wojny światowej wszystkie Polskie jednostki otrzymały rozkaz powrotu do Polski. W dniu 10 maja 1945 roku, 3. PLSz, razem z 2. PNB „Kraków” rozpoczął służbę z lotniska w Bydgoszczy. W tym czasie, lotniskiem zajmował się 73. Batalion Obsługi Lotnisk. Wiele jednostek zostało rozformowywanych, ale 3. Pułk Lotnictwa Szturmowego pozostał. Rozwiązaniu uległy dywizje, a pułki przeszły pod bezpośrednie dowództwo Wojsk Lotniczych.
Ta sytuacja nie trwa długo. W dniu 24 stycznia 1946 roku, ukazał się Rozkaz Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego. Na mocy tego rozkazu została powołana do życia 2. Dywizja Lotnictwa Szturmowego ze składem; 4. PLSz – poprzednio 2. PNB „Kraków”, 5. PLSz – poprzednio 3. PLSz (bohater tego artykułu), 6. PLSz – jednostka biorąca udział w drugiej wojnie światowej, 7. PBN (Pułk Bombowców Nurkujących) w Łęczycy. Liczby 1, 2, 3, przypadły Pułkom Lotnictwa Myśliwskiego. Dążono do utworzenia trzech jednostek myśliwskich, trzech jednostek szturmowych oraz jednej jednostki lotnictwa bombowego. Miała powstać nowa struktura i system dowodzenia w pełni suwerennego kraju. Wszystkie te zmiany odbyły się na mocy Rozkazu Nr 019/Org Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego z dnia 22 stycznia 1946 roku, oraz Rozkazu Nr 08 Dowódcy Lotnictwa Wojska Polskiego z dnia 24 stycznia 1946 roku.
4 PLSz i 5 PLSz działały wspólnie z lotniska w Bydgoszczy. Na czas prowadzenia generalnej przebudowy lotniska w Bydgoszczy, oba pułki przeniesiono na lotnisko Lublinek w Rudzie Pabianickiej, koło Łodzi.
Jednak druga połowa 40-lat to okres bardzo trudny dla Polskiego Narodu. Byliśmy pod coraz silniejszą dominacją sowiecką. Wielu naszych rodaków nie mogło powrócić do kraju, a ci którzy wrócili byli szykanowani, często więzieni i nierzadko skazywani na śmierć, za rzekome szpiegostwo na rzecz Zachodu. Ten los nie ominął Polskich lotników walczących na Zachodzie. Radzieccy oficerowi rządzą w Polskich dowództwach, a dorównują im komuniści z Polskim rodowodem. Były też czystki, czyli usuwanie niewygodnych żołnierzy.
Jeśli chodzi o sprzęt latający to sytuacja wyglądała źle. Wciąż korzystano z maszyn, które brały udział w wojnie. Nowe samoloty pojawiły się dopiero w lutym 1949 roku, w postaci nienowoczesnych konstrukcji typu Ił-10 i jego czechosłowackiej licencji B-33. Co gorsza, to nie było widoku na nowoczesny sprzęt, gdyż biura sowieckie nie prowadził żadnych prac nad nowoczesnym samolotem szturmowym.
1950 rok.
Z początkiem 50-lat, z powodu wojny w Korei, nastąpiły istotne zmiany w strukturach lotnictwa. Lotnictwo rozrosło się organizacyjnie. Powstały nowe związki taktyczne, między innymi 8. Dywizja lotnictwa Szturmowego. We wrześniu 1950 roku, 5. PLSz, bazujący czasowo w Elblągu, został podporządkowany pod 8. DLSz. Stało się to na mocy Rozkazu Nr 070/Org. MON z dnia 11 lipca 1950 roku, oraz Rozkazu Dowódcy Wojsk Lotniczych Nr 0160/Org. Z dnia 1 września 1950 roku.
Chwilowo, w okresie od 1 maja 1952 roku do 1 listopada 1952 roku, na bazie 5. PLSz sformowano w Elblągu Dowództwo 13. Dywizji Lotnictwa Szturmowego, 50. PLSz, 66. Kompanię Łączności i 56. Ruchome Warsztaty Remontu Lotnictwa. Wymienione jednostki, razem z 51. PLSz formowanym w Gdańsku-Wrzeszczu, zostały podporządkowane pod Dowództwo 13. DLSz, na mocy Rozkazu Nr 0096/Org. MON z dnia 11 grudnia 1951 roku. Jednak przerastało to możliwości naszego państwa. I odstąpiono od tej organizacji, a 5. PLSz powrócił pod dowództwo 8. DLSz. Inne jednostki tego związku; 13. DLSz ostatecznie nie powstała, także 50. PLSz nie powstał, a 51. PLSz został podporządkowany pod Dowództwo 16. DLSz, na mocy Rozkazu Nr 0078/Org. MON z dnia 19 listopada 1952 roku.
Pierwsza połowa 50-lat, to okres burzliwego rozwoju lotnictwa myśliwskiego, ale sprzęt lotnictwa szturmowego pozostał stary. Dopiero około 1954 roku, pierwsze samoloty z napędem turboodrzutowym pojawiają się w pułkach lotnictwa szturmowego. Były to przede wszystkim wycofywane z pułków lotnictwa myśliwskiego samoloty MiG-15 / Lim-1. Jednocześnie tłokowe Ił-10 (B-33) pozostawały na uzbrojeniu do 1960 roku.
Zmiany po 1957 roku.
W 1957 roku, nastąpiły poważne zmiany strukturalne Polskiego Lotnictwa Wojskowego. Ich początkiem było powołanie do funkcjonowania Układu Warszawskiego. W efekcie powołano między innymi Lotnictwo Operacyjne, które w czasie „W” stałoby się Armią Lotniczą. Nie wdając się w system przemian, skupmy się na 5. PLSz.
W Lotnictwie Operacyjnym powstał 3. KLMiesz (Korpus Lotnictwa Mieszanego). W jego składzie funkcjonowała 8. DLSz (Dywizja Lotnictwa Szturmowego). Dywizja z kolei miała w swoim składzie; 4. PLSz w Bydgoszczy, 5. PLSz w Bydgoszczy ( bohater tego rozdziału ), 48. PLSz w Inowrocławiu.
Z uwagi na brak nowoczesnego samolotu szturmowego do zadań szturmowych przystosowano samoloty myśliwskie. Dlatego też wszystkie pułki lotnictwa szturmowego z czasem zmieniają nazwy na pułki lotnictwa myśliwsko-szturmowego.
W tym samym roku (1957 roku), 4. PLM-Sz został przebazowany do Goleniowa i przeszedł pod inną dywizję (11. DLM w Świdwinie). 5. PLM-Sz i 48. PLM-Sz zostały w 8. Dywizji Lotnictwa Szturmowego.
Z początkiem 1958 roku, lotnictwo szturmowe w Polsce podlegało całkowicie pod Lotnictwo Operacyjne i skupione było w dwóch Dywizjach. Pierwsza 8. Dywizja Lotnictwa Szturmowego; 5. PLSz w Bydgoszczy, 48. PLSz w Inowrocławiu. Druga 16. Dywizja Lotnictwa Szturmowego; 6. PLSz, 51. PLSz, 53. PLSz.
Druga połowa 50-lat, to czas intensywnego szkolenia personelu pułku. Piloci szkołą się zarówno na samolotach tłokowych jak i odrzutowych, które stopniowo wypierają te pierwsze. Wyraźnie odczuwa się brak wyspecjalizowanego samolotu szturmowego z napędem turboodrzutowym. Z końcem 1960 roku, znacznie wzrosła gotowość bojowa pułku i wyszkolenie poszczególnych oficerów. Wszyscy żołnierze z personelu latającego dysponowali już I lub II Klasę pilota.
1960 rok. Nowy sprzęt.
Na początku grudnia 1960 roku, pułk otrzymał do próbnej eksploatacji dwa samoloty Lim-5 M, szturmową wersję Lim-5. Był to długo oczekiwany w pułku samolot szturmowy z napędem odrzutowym. W okresie od 19 stycznia 1961 roku do 10 maja 1961 roku, pułk otrzymał na wyposażenie 13 samolotów Lim-5 M. Czyli łącznie na uzbrojeniu jednostka posiadała 15 nowych szturmowców. Samoloty te wyprodukowano i wprowadzono do trzech pułków, mimo nie ukończenia wszystkich prób i badań w locie. Było to podyktowane ogromnym zapotrzebowaniem na ten typ samolotu w Polsce. Lecz już w pierwszych dniach użytkowania w jednostkach wykryto wiele wad konstrukcyjnych i doszło do kilku wypadków i katastrof. Podjęto, więc słuszną decyzję o wycofaniu ich z jednostek bojowych i poddaniu ich modyfikacjom.
5 PLM-Sz powrócił do szkolenia na samolotach Lim-2 i czekał na nowy sprzęt. Zmodernizowana wersja Lim-6 zbudowana w 40 egzemplarzach nie odpowiadała wojsku i w ogóle nie została przyjęta na uzbrojenie. Dopiero Lim-6 bis odniósł sukces i jak się okazało, na długie lata zagościł na Polskim niebie.
W dniu 14 listopada 1963 roku, Pułk otrzymał klucz (4 samoloty) Lim-6 bis o numerach 1J 05-26 (wyprodukowany 9 listopada 1963 roku), 1J 05-28, 1J 05-29, 1J 05-30. Były to jedyne samoloty szturmowe Lim-6 bis, które Pułk przyjął na uzbrojenie. Stało się tak, dlatego, że w tym czasie zapadła decyzja o przezbrojeniu Pułku w zupełnie nową technikę lotniczą, czyli samoloty uderzenia jądrowego Su-7 B. Samoloty Lim-6 bis i Lim-2 ( oraz pochodne ) od 1964 roku, zaczęto przekazywać do innych jednostek.
1964 rok. Nowa era Pułku.
W sierpniu 1964 roku, 5 PLM-Sz otrzymał nazwę wyróżniającą „Pomorski”. Stało się to na podstawie Rozkazu Pf-40/MON z dnia 25 sierpnia 1964 roku, „w sprawie nadania historycznych nazw”.
Prawdziwa ewolucja i nowa era dla Pułku nastąpiła jednak nie z powodu zmiany nazwy, lecz z powodu wprowadzenia ciężkich samolotów myśliwsko-bombowych typu Su-7 B. Ich wprowadzenie wiązało się z doktryną wojenną wprowadzoną przez Rosjan, a wiązał się ona z atomizacją (broń atomowa) i rakietyzacją (pociski rakietowe) przyszłego pola walki. W ramach Układu Warszawskiego zostaliśmy zobowiązani do sformowania, co najmniej jednego pułku lotniczego zdolnego do wykonywania ataków przy użyciu broni jądrowej.
Decyzja o przyjęciu ( zakupie ) na uzbrojenie samolotów Su-7 B zapadła na przełomie 1962-1963 roku, a na miejsce ich stacjonowania wybrano Bydgoszcz i 5 Pułk Lotnictwa Myśliwsko-Szturmowego. Pierwotna umowa opiewała na 36 maszyn jednomiejscowych i 6 szkolnych, dwumiejscowych, co stanowiło obsadę jednego pułku z trzema eskadrami.
Nasze wojska lotnicze odebrały swoje pierwsze 6 Su-7 BM ( 53 serii ) w kilka miesięcy po Czechosłowacji, w czerwcu 1964 roku. Były to jedyne przyjęte przez Polskę samoloty w wersji Su-7 BM. Następne 12 samolotów Su-7 BKŁ otrzymaliśmy w 1966 roku. Wszystkie te samoloty umieszczono w Bydgoszczy. Kolejne dostawy to; 1968r. – 2 Su-7 BKŁ, 1969r. – 3 Su-7 U, 1971r. – 4 Su-7 BKŁ, 1 Su-7 U, 1972r. – 12 Su-7 BKŁ, 1973r. – 1 Su-7 U. W latach 1974-1977 rok – 4 Su-7 U ( dostarczone razem z samolotami Su-20 do Powidza ). W 1986 roku, samoloty te przekazano do 3 Pułku Lotniczego w Bydgoszczy.
Eksploatacja Su-7 BM / BKL / U.
Baza w Bydgoszczy była potężna, z dużym zapleczem. W pierwszej połowie lat 70-tych, zbudowano tam dla samolotów co najmniej 30 schrono-hangarów, istniejących do dnia dzisiejszego ( 2007 rok ). Również i tam zorganizowano warsztaty remontowe dla tak unikalnych samolotów.
W drugiej połowie 60-tych lat, grupa pilotów i techników przeszła specjalne przeszkolenie w jednostkach rosyjskich na terenie CCCP. Szkolenie to było związane ze sposobem użycia broni jądrowej. Piloci trenowali technikę bombardowania z lotu wznoszącego na małej wysokości. Do tego celu wykorzystywano imitację bomby jądrowej. Taktyczna bomba jądrowa ( w tamtym okresie zwana atomową ) o nazwie 6U-57 przenoszona była na lewym węźle pod-kadłubowym. Prawy węzeł podkadłubowy przenosił dodatkowy zbiornik paliwa. Tak samo na węzłach pod-skrzydłowych przenoszono dodatkowe zbiorniki paliwa.
W maju 1967 roku, 5 PPLM-Sz przejął dziedzictwo tradycji oraz nazwę i numer 3 Pułku Lotnictwa Szturmowego i stał się 3 Pomorskim Pułkiem Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego. Stało się to na mocy Rozkazu Nr 07/MON z dnia 4.05.1967 roku, w sprawie przekazania jednostkom wojskowym historycznych nazw i numerów oddziałów frontowych oraz ustanowienia dorocznych świąt jednostek.
W takiej formie, 3 Pomorski Pułk Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego trwał przez wiele lat. Tylko w lutym 1982 roku, został podporządkowany dowódcy 3 Brandenburskiej Dywizji Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego. Był to efekt przygotowywania się naszego lotnictwa do przyjęcia nowocześniejszych samolotów typu Su-22, przy jednoczesnym pozostawieniu w eksploatacji maszyn Su-7. Stało się to na podstawie zarządzenia Nr 06/DWL Dowódcy Wojsk Lotniczych z dnia 23.02.1982 roku.
Dla 3 PLM-B kolejna zmiana nastąpiła dopiero we wrześniu 1988 roku, kiedy to z powodu kończących się resursów samolotów Su-7 pułk przemianowano na 3 Pomorski Lotniczy Pułk Szkolno-Bojowy. Samoloty Su-7 poczynając od wersji Su-7 BM stopniowo wycofywano z eksploatacji, a w ich miejsce wprowadzano samoloty TS-11 Iskra.
W Polsce samoloty Su-7 były wykorzystywane do czerwca 1990 roku. W wyniku Porozumień Helsińskich, o redukcji środków bojowych mogących przenosić broń jądrową nastąpił definitywny koniec eksploatacji polskich Su-7. Część samolotów ze złomowano, ale znaczna ich liczba trafiła do muzeów, głównie w 1994 roku.
W dniu 6.03.1992 roku, odbyło się uroczyste rozformowanie jednostki, na którym pożegnano sztandar pułku. Z dniem 30.04.1992 roku, jednostkę 3 Pomorski Pułk Lotnictwa Szkolno-Bojowego rozformowano.
W wyniku różnorakich zdarzeń utracono 1 Su-7 BM ( 1970 rok ), 5 Su-7 BKŁ ( 1969r., 1982r., 2 x 1984r., 1987r. ) oraz 1 Su-7 U ( z 7 BB-R w Powidzu ).
Warte odnotowania jest przekazanie jednego Su-7 BKŁ nb 023 lotnictwu czechosłowackiemu, w zamian za samolot zestrzelony przypadkowo przez polskiego pilota na samolocie MiG-21 PFM w 1971 roku.
Na początku 1988 roku, Rosjanie przekazali Polsce jeden egzemplarz Su-7 BKŁ, w zamian za samolot zniszczony w 1987 roku, przez pilota rosyjskiego, podczas przelotu do zakładu remontowego.
1992 roku. Koniec istnienia pułku.
Z dniem 30 kwietnia 1992 roku, 3. Pomorski Lotniczy Pułk Szkolno-Bojowy został rozformowany. W dniu 6 marca 1992 roku, odbyło się uroczyste rozformowanie jednostki, na którym pożegnano sztandar pułku.
Samoloty używane w Pułku; Ił-2, Ił-10 / B-33, Lim-1 / 2, Lim-5 M, Lim-6 bis, Su-7 BM / BKL / U, TS-11 Iskra.
Opracował Karol Placha Hetman