Pokazy lotnicze w Radomiu na lotnisku Sadków.
Kolejna 11 edycja pokazów lotniczych Air Show Radom 2009 zapowiadała się jak zwykle bardzo okazale. Zaplanowano ją na dni 29-30.08.2009r. ( sobota-niedziela ), oczywiście na terenie Lotniska Radom-Sadków. Jak zwykle organizatorzy przygotowali się doskonale do tej największej imprezy lotniczej w Rzeczypospolitej Polskiej. Liczyli się z przybyciem nawet 100 000 widzów w każdym z dwóch dni. To ogromne logistyczne przedsięwzięcie i organizatorzy wywiązali się z niego doskonale. Nad bezpieczeństwem czuwało 2 800 osób. Do udziału w pokazach zaproszono 32 państwa. W Radomiu pojawiło się około 160 maszyn z czego 60 miało się pokazać w powietrzu. Trzeba pamiętać, że impreza wpisuje się w obchody 10 rocznicy przystąpienia Polski do NATO. Po raz pierwszy bilety na pokazy można było kupić z wyprzedzeniem poprzez internet.
W dniu 27.08.2009r. zaplanowano przyloty uczestników, dlatego impreza dla nich trwała od czwartku 27.08.2009r. do poniedziałku 31.08.2009r.. Piątek był dniem treningów i dogrywania szczegółów. Był to także dzień dla dziennikarzy, którzy mieli jak zwykle większe atrakcje niż Pan Kowalski. Dziwi mnie to, że w takiej sytuacji w prasie i internecie jest mało informacji z tego jak się okazało najatrakcyjniejszego dnia pokazów. No cóż – większość dziennikarzy szuka tylko sensacja, a rzadko, którego pociąga rzetelna informacja na poziomie, co najmniej fachowca.
Sobota 29.08.2009r.
Dzień 29.08.2009r. to był pierwszy dzień pokazów dla publiczności. Konferansjerem wiodącym był pan Tadeusz Sznuk. Niestety pogoda na ten dzień nie zapowiadała się dobrze. Przez Polskę przechodził chłodny front atmosferyczny, który przyniósł przelotne, a po południu intensywne opady deszczu, krzyżując plan pokazów w powietrzu.
W części dopołudniowej zaplanowano pokazy cywilnych statków powietrznych. Zakłady Lotnicze Margański i Mysłowski przedstawiły samolot Orka. Podziwiano również pilotaż samolotu 3XTRIM, a także statków Skytruck oraz Iskierka z PZL Mielec. W powietrzu zobaczyliśmy także samolot TS-11 Iskra SP-YIR prywatnego właściciela. Samolot bazuje na co dzień na Lotnisku Modlin. Jest to pierwszy TS-11 Iskra w prywatnych rękach. O godzinie 11;50 kończy się pokaz w wykonaniu akrobatów Aeroklubu Polskiego na samolotach Ekstra 300.
O godzinie 12;00 Minister Obrony Narodowej Rzeczypospolitej Bogdan Klich powitał uczestników Air Show ekipy pilotów, techników oraz zgromadzoną publiczność. Air Show 2009 oficjalnie rozpoczęte.
Około godziny 12;15 w powietrzu w krótkim przelocie pojawiają się Biało Czerwone Iskry. Ich główny występ miał nastąpić o godzinie 16;35.. Po nich formacja Grot Polskich samolotów bojowych. W jej składzie obserwujemy 3 F-16 Jastrząb, 3 MiG-29, 4 Su-22. Następnie zobaczyliśmy w powietrzu majestatyczny przelot C-130 Herkules nb 1501.. Pierwszy w barwach Polskich. Pierwszy tak duży samolot w Polsce od czasu eksploatacji w Balicach dwóch radzieckich An-12. Plan musiał zostać zmieniony; samolot miał na pokładzie skoczków spadochronowych, którzy mieli się desantować, ale warunki atmosferyczne na to nie pozwalały. Następnie przeleciała formacja Polskich samolotów transportowych 2 CASA C-295 M i 2 M-28 Bryza. Herkules i Iskry wylądowały na lotnisku i kołowały na swoje stoiska, dołączając do wystawy statycznej. Herkules z wystawioną flagą narodową zatrzymał się na kilka minut przed trybuną honorową. Ten transportowiec był po raz pierwszy demonstrowany tak licznej publiczności od momentu przybycia do Polski.
O godzinie 12;45 na RWY gotowy do pokazu był zespół akrobacyjny fińskich sił powietrznych Midnight Hawks. Midnight Hawks to szczególna formacja, rzadko opuszczająca Finlandię. Formację tworzą 4 samoloty szkolno-bojowe BAE Hawk Mk 51. Należy zaznaczyć iż zarówno samoloty jak i piloci, których jest pięciu ( w tym jeden rezerwowy ) pochodzi ze Skrzydła Szkolnego Fińskich Sił Powietrznych z bazy w Kauhavie. Jest to jedyny zespół akrobacyjny Fińskich Sił Powietrznych i tworzony jest przez pilotów-instruktorów. Także Hawki na co dzień pełnią służbę jako maszyny szkolne.
Piloci za sterami samolotów Hawk nie mają w Radomiu niestety sprzyjających warunków, by pokazać pełną wersję pokazu akrobacyjnego. Z powodu niskiego pułapu chmur mają zademonstrują jedynie manewry poziome, bez wznoszenia. Ale i tak z powodu ulewnego deszczu już po 8 minutach lądują, przerywając pokaz.
Od godziny 13;20 deszcz pada nieprzerwanie. Ogłoszona zostaje przerwa do godziny 14;00.
Wspomnijmy tylko, że o godzinie 13;05 miał wystartować do solowego pokazu samolot Su-27 U Białoruski. Białorusini do imprezy w Radomiu przygotowali się bardzo starannie. Przedstawili wszystko co mają najlepsze. Samoloty Su-27, Su-24 ( nosiciel broni jądrowej ), Ił-76 ( jeden z największych samolotów transportowych świata ). W Radomiu już w czwartek zjawił się sam Dowódca Lotnictwa Białorusi.
Po około dwugodzinnej przerwie o 15;20 w powietrzu pojawił się Mi-24 W. Mimo niskiego pułapu chmur pilot zademonstrował maszynę i siebie znakomicie. Następnie w powietrzu zademonstrował się śmigłowiec poszukiwawczo-ratowniczy W-3 RM nb 0815 Anakonda z 28 EL w Gdyni Babie Doły. Śmigłowiec jest zbudowany na bazie W-3 Sokół. To te śmigłowce niosą pomoc na morzu Bałtyckim i ich załogi uratowały już 130 osób. O 15;50 piruety kręci śmigłowiec SW-4 Puszczyk. Wielce udana Polska konstrukcja.
Po Polskich akcentach głos zabierają piloci Czech na dwóch śmigłowcach Mi-24 W. Dwójką wykonali manewry w odległości dosłownie kilkunastu metrów od siebie. Wykonali efektowne wznoszenie i lot bokiem. Duży kunszt lotniczy. I to przy złej pogodzie. Jak mówi młodzież – wielki szacun.
Godzina 17;00 pokazano balony i to już koniec. Organizatorzy zaprosili na niedzielę z tymi samymi biletami.
Czego nie zobaczyliśmy w sobotę ?:
Su-27 nb 63 Białoruś 13:05, 15 min. F-18 Hiszpania 13:27, 12 min. Rafale Francja pierwszy raz w Polsce 13:40, 12 min. MiG-29 13:53, 10 min. Hardship Red na samolotach śmigłowych Belgia 14:04, 20 min. F-16 Fighting Falcon Belgia 14:37, 12 min. 2 x MiG-29, 2 x F-16 – Dog Fight Polska – symulowane starcie amerykańskiej techniki z radziecką, po raz pierwszy w Polsce na Polskich maszynach 16:01, 8 min. Alpha Jet Francja 16:10, 10 min. F-16 Holandia w atrakcyjnym nowym malowaniu 16:21, 13 min. Biało-Czerwone Iskry główny występ 16:35, 25 min. L-159 x 2 Czechy 17:01, 13 min. JAS-39 Gripen Czechy 17:26, 10 min. Grupa Akrobacyjna ORLIK 17:37, 23 min.
Niedziela 30.08.2009r.
Zaczął się drugi dzień podniebnych akrobacji. Tym razem pogoda była łaskawa dla wielbicieli pokazów lotniczych. Od godziny 10;00 w powietrzu prezentował się Aeroklub Polski.
Ale już o 10;30 wielka atrakcja pokazów. Red Arrows w 30 min występie jak zwykle z fantastycznym programem. To ścisła czołówka odrzutowego lotnictwa akrobacyjnego. Zespół Akrobacyjny Królewskich Sił Powietrznych Wielkiej Brytanii, stacjonuje na lotnisku Scampton w UK. Na godle Red Arrows znajduje się 9 samolotów w formacji Diament, która stała się znakiem rozpoznawczym zespołu, oraz motto: Eclat, co oznacza perfekcję lub znakomitość. Zespół Red Arrows został sformowany w końcu 1964r., w celu reprezentowania całych RAF – Królewskich Sił Powietrznych i zastąpienia wielu zespołów sygnowanych przez różne dywizjony. W Radomiu miał wystąpić o godzinie 11;30, ale wcześniejszy występ był podyktowany tym, że zespół przed godziną 13;00 odleciał już na kolejne pokazy.
O godzinie 12;00 nastąpiło niedzielne przywitanie uczestników i gości. Ponownie zademonstrowano; Biało Czerwone Iskry, formacje grot, samoloty transportowe CASA C-295 M i M-28 Bryza oraz C-130 Herkules nb 1501 tym razem z desantem spadochronowym z flagami uczestników.
O godzinie 12;45 wystartował zespół akrobacyjny fińskich sił powietrznych Midnight Hawks. Tym razem pokaz przebiegł w dobrych warunkach pogodowych. To byli bardzo dobrzy piloci.
Katastrofa Su-27.
Kolejny punkt pokazu. 13;05, samolot Su-27, najlepszy pod względem aerodynamicznym samolot bojowy świata. Samolot przyleciał do Radomia w dniu 27.08.2009r., a w dniu 28.08.2009r. piloci wykonali trening przed pokazami. Wszystko przebiegło bez uwag. Niesprzyjająca pogoda uniemożliwiła sobotni pokaz samolotu Su-27, ale 30.09.2009r., pogoda była bardzo dobra na pokaz.
Przed godziną 13;00 załoga zajęła miejsca w kabinie i rozpoczęła procedurę przedstartową. Piloci byli dobrze przygotowani i doskonale się czuli. Z powodu wschodniego wiatru start miał nastąpić z zachodniej części lotniska, czyli samolot musiał przed startem kołować DK, wzdłuż zgromadzonej publiczności. Widzowie serdecznie pozdrawiali pilotów, a oni odwzajemniali pozdrowienia, machając rękoma i hamulcem aerodynamicznym, co widzowie przyjęli bardzo dobrze. Start nastąpił o godzinie 13;10. Momentalnie po oderwaniu od RWY samolot wykonał ostry zwrot w lewo. Od samego początku pokazu widać było, że piloci wykonują kolejne figury na niższym pułapie niż dwa dni wcześniej. Piloci z samolotu i siebie dawali wszystko. W końcu na wysokości około 200-300 m wykonali półtorej beczki. W locie odwróconym zaczęli wykonywać półpętlę w dół ze zwrotem w prawo, aby manewr zakończyć lotem poziomym nad ziemią. Niestety silniki miały za mały ciąg. Nie widać było pracujących dopalaczy. Samolot o wiele szybciej tracił wysokość, niż miał prędkość postępową. Samolot znikł za drzewami, a w chwile później pojawiły się kłęby czarnego dymu. O godzinie 13;07, w siódmej minucie lotu samolot uderzył w ziemię. Zderzenie nastąpiło około 400 m, od zabudowań między miejscowościami Małęczyn i Maków. Niestety, obaj piloci nie wystrzelili się i zginęli we wraku maszyny. Zgromadzeni widzowie w ciszy wysłuchali komunikatu o śmierci pilotów, który odczytał przez megafon prowadzący imprezę Tadeusz Sznuk. Imprezę zakończono. Organizatorzy poprosili też widzów o przekazywanie filmów nakręconych podczas lotu Su-27. Piloci którzy ponieśli śmierć to byli płk Aleksander MARFICKI i płk Aleksander ŻURAWLEWICZ. Piloci w wieku 52 i 46 lat byli doświadczeni. Na tego typu samolotach latali od dwudziestu lat. Mieli powyżej 2 000 godzin nalotu.
Według nieoficjalnych informacji piloci Su-27 popełnili błąd polegający na zbyt późnym uruchomieniu dopalaczy i manewr był na zbyt małej wysokości. Niewiele brakowało, aby manewr ten się powiódł.
Niektórzy fachowcy wypowiadali się, że z samolotem działo się coś niedobrego – brak charakterystycznego huku silników. Być może do silników wpadły ptaki. Ale według nas to mało prawdopodobne. W takiej sytuacji piloci na pewno by się wystrzelili. Awaria silnika to rzecz normalna i trzeba się ratować. Tu był błąd pilotów, którzy zdając sobie sprawę z popełnionego błędu (błędów) do końca walczą, aby uratować samolot i siebie.
Pogrzeb pilotów odbył się w dniu 3.09.2009r., w Baranowiczach na Białorusi. Cześć ich pamięci.
W ceremonii pogrzebowej uczestniczyli przedstawiciele Polskich Sił Powietrznych i resortu Obrony Narodowej, między innymi: Dowódca Sił Powietrznych gen. broni pil. Andrzej BŁASIK, Prawosławny Ordynariusz Wojska Polskiego ks. arcybiskup gen. bryg. dr Mirosław Miron CHODAKOWSKI, Dyrektor Sekretariatu Ministra Obrony Narodowej gen. bryg. Artur KOŁOSOWSKI oraz Szef Wojsk Lotniczych Sił Powietrznych gen. bryg. pil. Ryszard HAĆ.
Uroczystości pogrzebowe miały szczególny i podniosły charakter. W Baranowiczach zgromadziło się kilkadziesiąt tysięcy osób, w tym wielu żołnierzy białoruskich Sił Powietrznych, którzy w dwukilometrowym szpalerze żegnali swoich kolegów jak bohaterów. W mowach pożegnalnych, wygłoszonych nad trumnami pilotów, nazwano ich "wspaniałymi oficerami, wspaniałymi pilotami, prawdziwymi patriotami i profesjonalistami", którzy ocalili życie setek ludzi (?). Nie brakowało także ciepłych słów skierowanych do przedstawicieli Polskich Sił Powietrznych i Ministerstwa Obrony Narodowej. Dowódcy Sił Powietrznych obu państw podkreślali, że mimo tragicznego zdarzenia Międzynarodowe Pokazy Lotnicze AIR SHOW w Radomiu były początkiem Polsko – Białoruskiej współpracy.
Czego nie zobaczyliśmy w niedzielę ?:
SW-4 13:21, 5 min. F-18 13:27, 12 min. Rafale 13:40, 12 min. Odlot zespołu Red Arrows 13:53, 9 min. MiG-29 14:03, 10 min. Hardship Red 14:14, 20 min. Mi-24 x 2 14:35, 11 min. F-16 14:47, 12 min. W-3 RM 15:00, 15 min. Pokaz Lotnictwa Aeroklubowego 15:16, 44 min. 2 x MiG-29, 2 x F-16 – Dog Fight 16:01, 8 min. Alpha Jet 16:10, 10 min. F-16 16:21, 13 min. Biało-Czerwone Iskry 16:35, 25 min. L-159 x 2 17:01, 13 min. Mi-24W 17:15, 10 min. JAS-39 Gripen 17:26, 10 min. Grupa Akrobacyjna ORLIK, 17:37, 23 min.
Wystawa statyczna;
Na PPS Nr1 zachód, można było dostrzec kolejno; SAAB JAS-39 nb 38 Gripen Węgry, pierwszy raz w Polsce. Alpha Jet Francja dwie maszyny. Northrop F-18 Hiszpania lotnictwo morskie dwie maszyny nb 12-03, 12-06. L-159 Czechy dwie maszyny. Suchoj Su-27 UB nb 63 Białoruś (ten który uległ katastrofie). AMD Rafael Francja dwie maszyny, pierwszy raz w Polsce, duża atrakcja. Boeing C-17 Globemaster nb 5140 USAF, duża atrakcja.
Na zachodniej DK, wystawa dostępna dla widzów; Hawk nb XX184 RAF pomalowany na czarno UK. F-16 nb J-868 Holandia. Eurofighter EF-2000 Typhoon nb QO-Y RAF UK pierwszy raz w Polsce, duża atrakcja. Eurofighter EF-2000 Typhoon nb DXI RAF UK, duża atrakcja. Panavia Tornado. SAAB JAS-39 D nb 9820 Gripen Czechy. L-159 ALCA Czechy, duża atrakcja. AMD Mirage 2000 D nb 508 Grecja. SAAB JAS-39 D nb 42 Gripen Węgry, duża atrakcja. Suchoj Su-24 nb 42 Białoruś pierwszy raz w Polsce, duża atrakcja. A-10 nb 960 USA pierwszy raz w Polsce, duża atrakcja. A-10 nb 992 USA. Hawk Finlandia. Mikojan i Guriewicz MiG-29 nb 105 z 1 ELT Mińsk Mazowiecki. TS-11 Iskra nb 1413 Polska. Lockheed Martin F-16 Jastrząb nb 4072 ze zbiornikami konforemnymi Polska, duża atrakcja. Suchoj Su-22 UM 3 K nb 305 z 8 ELT Mirosławiec pomalowany na czarno. PZL-130 Orlik TC-I nb 052 ostatni seryjny Polska. Mil Mi-8 nb 619 wojsk lądowych Polska. PZL W-3 NVG Sokół nb 0419 wojsk lądowych Polska, duża atrakcja. PZL W-3 NVG Sokół nb 0904 wojsk lądowych Polska. Mil Mi-17 AE nb 607 medyczno-ratowniczy wojsk lądowych Polska, duża atrakcja. PZL M-2 NVG nb 7332 wojsk lądowych Polska. PZL M-28 Bryza nb 0810 lotnictwa morskiego Polska, duża atrakcja. Mil Mi-24 W nb 7354 Czechy. PZL Mi-2 nb 5338 wojska lotnicze Polska. PZL SW-4 Puszczyk nb 6610 wojska lądowe Polska.
Przed Portem Lotniczym na drodze kołowania stały samoloty transportowe i śmigłowce; Mil Mi-17 nb 0808 Słowacja. S-70 Black Hawk nb 6MBB Austria, duża atrakcja. AH-64 Apache Holandia, pierwszy raz w Polsce, duża atrakcja. Antonow An-26 nb 603 Węgry. PZL M-28 nb SN-60YG Straży Granicznej Polska. CASA C-295 nb CC-1 Finlandia. CASA C-295 nb 3549 Hiszpania. Antonow An-26 nb 2507 Czechy. Iliuszyn Ił-76 MD nb EW 005 DE Białoruś, duża atrakcja. Lockheed C-130 Herkules nb CH-13 Belgia, duża atrakcja. Lockheed C-130 Herkules nb 1501 Polska, duża atrakcja.
Inne maszyny; TS-11 Iskra grupy Biało-Czerwone Iskry. PZL-130 Orliki. Embraer 170 PLL LOT.
Opracował Karol Placha Hetman