Kraków 2018-09-05
179b Rozdział 1962 rok
WSK PZL Świdnik PZL SM-4 Łątka
WSK PZL Świdnik PZL SM-4 Łątka to polski śmigłowiec opracowany w Świdniku. Śmigłowiec był napędzany 6-cylindrowym silnikiem tłokowym. Zbudowano tylko jeden prototyp.
Historia śmigłowca SM-4 Łatka.
Świdnik to miasto związane z lotnictwem od 1934 roku. Fabrykę lotniczą WSK PZL Świdnik zbudowano tutaj w 1950 roku. Otrzymała ona nazwę WSK PZL Świdnik – Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego, Państwowe Zakłady Lotnicze, Świdnik.
Świdnik to ważne miejsce na świecie, gdzie budowano i buduje się śmigłowce. Początkowo, w WSK PZL Świdnik wytwarzano części i podzespoły dla produkcji samolotów myśliwskich PZL Lim-1. Z czasem, fabryka wyspecjalizowała się w produkcji śmigłowców. Fabryka zaczęła od produkcji śmigłowców Mil Mi-1, montowanych tutaj na podstawie licencji z CCCP. Śmigłowiec ten otrzymał Polskie oznaczenie SM-1. Załoga fabryki zdobyła duże doświadczenie, które pozwoliło na zbudowanie nowe śmigłowca oznaczonego SM-2. Śmigłowiec SM-2 powstał w zespole konstrukcyjnym, prowadzonym przez inż. Jerzego Tyrchę. SM-2 ma większe możliwości transportowe niż SM-1.
Kolejny śmigłowiec, którego produkcję uruchomiono w Świdniku to Mil Mi-2, miał być oznaczony SM-3. Jednak sowieci się nie zgodzili i śmigłowiec pozostał oznaczony Mil-Mi-2.
W 1955 roku w fabryce powstał Ośrodek Konstrukcji Lotniczych, który później zmienił nazwę na Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Sprzętu Komunikacyjnego. Jego pracownicy zajmowali się nowymi technologiami.
W okresie 1961-1963 w Ośrodku Konstrukcji Lotniczych został opracowany lekki śmigłowiec SM-4 Łątka. Zespołem konstruktorów pracujących nad nowym śmigłowcem kierował mgr. inż. Jerzy Kotliński. Program SM-4 Łątka nie był programem priorytetowym i był traktowany jako dodatkowe zadanie. Finansowanie programu było niewystarczające. PZL SM-4 Łątka był pierwszym całkowicie oryginalnym projektem śmigłowca opracowanym w Świdniku. Śmigłowiec planowano wykonać w wersjach: łącznikowej, szkolnej, sanitarnej i rolniczej.
PZL SM-4 Łątka był śmigłowcem trzy miejscowym, lekkim, krótkiego zasięgu, napędzany silnikiem tłokowym. Moc silnika około 200 KM. Masa całkowita śmigłowca 1 000 kg. Śmigłowiec został zaprojektowany w klasycznym układzie typu Sikorsky. Zbudowano go z metalu i laminatów. Został wyposażony w pojedynczy wirnik główny z trzema łopatami z włókna szklanego i dwu-łopatowe śmigło ogonowe. Śmigłowiec był napędzany przez chłodzony powietrzem, sześcio-cylindrowy silnik tłokowy Narkiewicz WN-6S, który został zamontowany za kabiną. Pilot i dwóch pasażerów zajmują miejsce w zamkniętej kabinie z dużym przeszkleniem. Wirnik ogonowy umieszczono na końcu otwartej belki ogonowej zbudowanej ze spawanych stalowych rur. Belka ogonowa jest podobna do belki ogonowej Polskiego śmigłowca BŻ-4 Żuk. Podwozie stałe złożone z dwóch płóz.
Budowę prototypu PZL SM-4 Łątka ukończono w 1962 roku. Testy śmigłowca w locie na uwięzi prowadzono na przełomie 1962/1963 rok. Testy prowadzono zdalnie z ukrytego stanowiska (bunkra), dlatego, że podczas testów innego Polskiego śmigłowca JK-1 Trzmiel zginął pilot testowy Antoni Śmigiel, a kilka innych osób odniosło rany. Testy PZL SM-4 Łątka nie przebiegały pomyślnie. Śmigłowiec miał silne drgania. Silnik Narkiewicz WN-6S przegrzewał się, bo chłodzenie powietrzem było mało wydajne. Konstruktorzy spodziewali się, że podczas normalnego lotu chłodzenie będzie wydajne. Mimo to inżynierowie opracowali większy wentylator. Silnik WN-6S nie został dopuszczony do użytkowania w locie.
W 1963 roku, rząd w Warszawie ograniczył finansowanie nowych technologii i program PZL SM-4 Łątka został zamknięty. Śmigłowiec PZL SM-4 Łątka nigdy nie wykonał samodzielnego lotu. Jedyny prototyp stał w fabryce do 1969 rok, a następnie został rozmontowany.
W 1964 roku w Świdniku zespół inżyniera Stanisława Trębacza, rozpoczął studium nad zamontowaniem silnika turbinowego GTD-350 w śmigłowcu SM-4. Śmigłowiec miał otrzymać oznaczenie SM-5 (SM-4GTD). Projekt nie uzyskał akceptacji rządu w Warszawie.
Silnik WN-6S opracował inżynier Wiktor Narkiewicz w 1958 roku. Silnik był odmianą silnika WN-6B, przystosowany do napędu śmigłowca. Pierwszy egzemplarz silnika wykonano w końcu czerwca 1961 roku, a w lipcu 1961 roku, rozpoczęto testy. Testy na specjalnym stanowisku prowadzono do czerwca 1962 roku.
Konstrukcja.
Śmigłowca PZL SM-4 Łątka wykonano z metalu (stal) i kompozytów (laminaty szklane). Z kompozytów wykonano: łopaty wirnika nośnego, skorupę kabinę załogi, elementy podwozia typu płozy, statecznik na belce ogonowej i śmigło ogonowe.
Wirnik nośny trój-łopatowy. Łopaty miały konstrukcję wykonaną z laminatu. Dźwigar wykonany z laminatu z rdzeniem ze styropianu. Do rdzenia przymocowano części spływowe wykonane z wypełniacza ulowego. Całość pokryto laminatem. Łopaty miały u nasady stalowe okucia do połączenia z głowicą wirnika. Okucia miały możliwość ruchu w pionie i poziomie dla sterowania.
Śmigło ogonowe dwu-łopatowe. Wykonane tak samo jak wirnik główny. Nad belką ogonową umieszczony był wał napędowy śmigła ogonowego. Wał napędowy składał się z pięciu odcinków łączonych przegubami.
Śmigłowiec wykonano z trzech głównych sekcji: kabina, część środkowa, belka ogonowa. Szkielet kabiny wykonano z laminatu. Okna wykonano ze szkła organicznego. Kabina była przymocowana do belki, która stanowiła podłogę i była wykonana z duraluminium. Podłoga kabiny łączyła się z kratownicą części środkowej za pomocą czterech okuć. Środkowa część śmigłowca to była kratownica wykonana z rur stalowych połączonych spawaniem. W tej części zamontowano przekładnię główną, silnik z wentylatorem, zbiornik paliwa i inne. Belka ogonowa to była kratownica wykonana z rur stalowych.
Podwozie płozowe, stałe. Płozy wykonane były z rur duralowych.
Silnik WN-6S tłokowy, typu płaskiego o mocy startowej 132 kW (180 KM).
Dane T-T PZL SM-4 Łątka:
Długość kadłuba: 9,30 m. Wysokość 2,80 m. Średnica wirnika nośnego: 10,00 m (32 ft 10 in). Główna powierzchnia wirnika nośnego 78,5 m2 (845 m²). Masa własna: 640-660 kg (1 455 lb). Masa użyteczna: 340 kg. Masa startowa: 970-980 kg. Maksymalna masa startowa: 1000 kg (2205 funtów). Maksymalna prędkość: 115 km / h (71 mph, 62 kn) (dane szacunkowe). Zasięg: 300 km (186 mil; 162 mil) (dane szacunkowe). Pułap: 3300 m (10 800 ft) (dane szacunkowe). Szybkość wznoszenia: 4,4 m / s (870 ft / min) (dane szacunkowe). Czas lotu: 3 godziny 20 minut (dane szacunkowe). Zespół napędowy: 1 × WN-6S chłodzony powietrzem, sześcio-cylindrowy, przeciwbieżny silnik tłokowy, 130 kW (180 KM). Załoga: 1 + 2.
Zestawienie.
Zbudowano jeden prototyp.
Opracował Karol Placha Hetman