Kraków 2021-10-07
PZL S-4 Kania 3.
Po drugiej wojnie światowej pierwszym polskim udany samolotem był PZL S-1, konstrukcji kpt. inż. Eugeniusza Stankiewicza, wykładowca Zjednoczonej Wojskowej Szkoły Lotniczej. Samolot został zbudowany w jednym egzemplarzu i niestety uległ rozbiciu. Jednak doświadczenia uzyskane z jego eksploatacji i wskazówki przekazane przez Główny Instytut Lotnictwa pozwoliły na opracowanie kolejnych samolotów. Pierwszym z nich był samolot S-2, który pozostał tylko na deskach kreślarskich. W 1950 roku, w Szybowcowych Zakładach Doświadczalnych w Bielsku Białej (Aleksandrowice), zbudowano samolot S-3 Kania, który potem nazywano „Kania 1”. Jego testy prowadzono w lotnisku Gocław we Wrocławiu. Samolot wykazał się dobrymi osiągami i łatwością pilotowania. Ale to nie były dobre czasy dla polskich konstrukcji lotniczych. W Warszawie stwierdzono, że samolot nie ma wszystkich obliczeń wytrzymałościowych i aerodynamicznych, a poza tym, podwozie jest zbyt słabe do lądowania w przygodnym terenie. Pozostawiono go na łaskę warunków atmosferycznych, po czym został zdemontowany.
W 1956 roku, konstrukcją zainteresował się zakład WSK PZL Mielec. Zachowała się dokumentacja samolotu z 1950 roku. W Mielcu grupa młodych inżynierów pod kierunkiem inżyniera Eugeniusza Stankiewicza, poprawiła dokumentację dostosowując ją do nowych technologii. Latem 1956 roku, w Mielcu zbudowano samolot S-4 „Kania 2”, który otrzymał rejestrację SP-PAA. Samolot pierwszy lot wykonał w dniu 9 września 1956 roku. Choć możliwa jest inna data oblotu. Samolot przeszedł testy fabryczne bez większych trudności. Samolot był demonstrowany na Szybowcowych Mistrzostwach Świata w 1958 roku, w Lesznie, budząc duże zainteresowanie wśród zagranicznych ekspertów, zwłaszcza pokazami holowania kilku szybowców. Według dostępnych wspomnień na tych zawodach były już dwa takie samoloty. Samoloty holowały szybowce do poszczególnych konkurencji. Ale także holowały szybowce z przygodnych lądowisk, co właśnie wzbudzało podziw zagranicznych uczestników.
Dopracowaną konstrukcją był samolot S-4 „Kania 3” rejestracja SP-PBB. Samolot został zbudowany Lotniczych Zakładach Naprawczych w Krośnie (choć możliwa jest budowa tego samolotu w Mielcu). Samolot pierwszy lot wykonał w dniu 19 września 1958 roku. Kolejny samolot zbudowano w Krośnie w 1963 roku. Otrzymał rejestrację SP-PBE. W tym czasie samolot SP-PAA doprowadzono do standardowej postaci.
Można spotkać stare fotografie na których samolot PZL S-4 ma namalowane szachownice. Była to próba zainteresowania Wojska Polskiego tym samolotem, do czego nie doszło. Ostatecznie wszystkie samoloty były używane przez Aerokluby. PZL S-4 „Kania 3” został dopuszczony do eksploatacji w zakresie nauki pilotażu, akrobacji podstawowej, lądowania w terenie przygodnym i holowania szybowców. Samolot mógł holować trzy szybowce jednocześnie.
Samolot PZL S-4 „Kania 3” był dużo lepszy pilotażowo od CSS-13 (Po-2). Także był dużo tańszy w eksploatacji. Jednak nie podjęto produkcji większej serii samolotów PZL S-4 „Kania 3”. Łącznie zbudowano tylko trzy egzemplarze. Jedną z przyczyn było zaprzestanie produkcji silników M-11D. Dodatkowo w 1963 roku pojawił się doskonały samolot PZL-104 Wilga.
W 1971 roku, samolot PZL S-4 „Kania 3” nr seryjny 02 rejestracja SP-PBB trafił do Muzeum Lotnictwa i Astronautyki w Krakowie, obecnie Muzeum Lotnictwa Polskiego.
Konstrukcja PZL S-4 Kania 3.
Dwumiejscowy górnopłat zastrzałowy, tak zwany parasol, o konstrukcji mieszanej.
Skrzydło o obrysie prostokątno-trapezowym, wykonanie głównie z drewna. Skrzydła jest jednodźwigarowe. Środkowa część płata wsparta jest na piramidce. Zewnętrzne części są podparte pojedynczymi zastrzałami. Skrzydła są pokryte skleją i płótnem. Skrzydła wyposażono w stałe skrzela i lotki. Poza lotkami, krawędź spływu otrzymała duże klapy krokodylowe, o konstrukcji metalowej.
Kadłub samolotu jest smukły, o przekroju owalnym. Kabiny odkryte. Między kabiną a przedziałem silnikowym zamontowano metalową przegrodę ogniową.
Usterzenie klasyczne, o obrysie trapezowym. Statecznik poziomy niedzielony, podparty zastrzałami z rur stalowych. Stateczniki jednodźwigarowe, kryte sklejką. Szkielet sterów drewniany, pokrycie płócienne.
Podwozie klasyczne stałe z tylnym podparciem.
Silnik gwiazdowy Szewcowa M-11D, o mocy startowej 92 kW (125 KM). Silnik był produkowany w Polsce.
Dane T-T PZL S-4 Kania 3:
Rozpiętość 12,16 m. Długość 8,72 m. Wysokość 2,35 m. Powierzchnia nośna 19,70 m2. Masa własna 660 kg. Masa użyteczna 298 kg. Masa całkowita 970 kg. Prędkość maksymalna 171 km/h. Prędkość przelotowa 130 km/h. Prędkość minimalna 63 km/h. Prędkość wznoszenia 4,5 m/s. Pułap 5 100 m. Zasięg 580 km.
Opracował Karol Placha Hetman