Suchoj Su-24. 2005r.

Warszawa 2005-05-24

OKB Suchoj Su-24 / M. CCCP.

Rozdział 1970-01-17

Konstrukcja Su-24.

Dwumiejscowy, dwusilnikowy, naddźwiękowy samolot uderzenia jądrowego, o zmiennej geometrii płata. Konstrukcja wytrzymuje przeciążenie +6,5g. Najistotniejszym jego parametrem jest lot z prędkością ok. 1 400 km/h na wysokości 200 m.

Skrzydło o zmiennej geometrii, z trójkątnym stałym centropłatem. Skrzydło o profilu SR14S-5.376 w części stałej i od SR14S-9.226 do SR16M-10 na końcu. Części ruchome są przymocowane do dźwigara centropłata za pomocą przegubów kulowych. Wzdłuż całej rozpiętości krawędzi natarcia ruchomych części skrzydeł znajdują się 4-częściowe, a od 25. serii 3-częściowe, klapy przednie o powierzchni 3,04 m2, wychylane o kąt 27 stopni. Na krawędzi spływu założone są klapy dwuszczelinowe, 3-sekcyjne, a w późnych seriach produkcyjnych 2-sekcyjne. Przy maksymalnym skosie pracują tylko sekcje zewnętrzne. Łączna powierzchnia klap wynosi 10,21 m2 i są wychylane o kąt 34 stopni. Różnicowe wychylane 2-sekcyjne przerywacze usytuowane przed klapami, wraz z różnicowe wychylanym usterzeniem poziomym spełniają rolę lotek przy małej prędkości. Przerywacze wychylone równocześnie używane są do hamowania przy dobiegu. Część nieruchoma skrzydła ma skos 69 stopni, kąt części ruchomych jest regulowany w zakresie od 16 do 69 stopni, z tym że może być ustalany w czterech położeniach: 16 stopni, 35 stopni, 45 stopni i 69 stopni ( wzdłuż przedniej krawędzi ). Poruszanie skrzydłami wykonuje układ SPK-2-3 ( sistiema poworota kryła ) Kąt nastawienia skrzydeł jest zerowy, zaś kąt wzniosu wynosi -4,5 stopni. Wydłużenie skrzydeł wynosi od 2,107 do 5,64.

Kadłub samolotu jest półskorupowy o przekroju prostokątnym, typu nośnego, z bocznymi wlotami powietrza do silników. Kadłub składa się z ośmiu części: przedziału nosowego z osłoną radio-przeźroczyste; kabiny załogi wraz z komorą przedniego podwozia i przedziałem za kabiną; śród-płata wraz z mechanizmami poruszania skrzydeł; przedziału paliwowego ze zbiornikami numer 1, 2, 3 i 3a; komory podwozia głównego; części ogonowej; wlotów powietrza do silników oraz owiewki na kadłubie. W procesie eksploatacji kadłub samolotu Su-24 jest nierozbieralny. Silniki wstawiane są od spodu przez luki, zamykane pokrywami siłowymi Z tyłu kadłuba samolotu, w nasadzie usterzenia pionowego, pojemnik z dwoma spadochronami hamującymi PTK-6 ( od 16 serii — PTK-6 M ) o łącznej powierzchni 46 m2 . Pod spodem kadłuba samolotu, w jego części środkowej, znajdują się hamulce aerodynamiczne, stanowiące jednocześnie przednie osłony podwozia głównego. Ich powierzchnia wynosi 1,68 m2, wychylają się o kąt 62 stopni. Dla zapewnienia odpowiedniej stateczności kierunkowej pod tyłem kadłuba samolotu założono dwie kierownice aerodynamiczne.

Pilot i nawigator-operator, siedzący w kabinie obok siebie. Pilot z lewej strony. Sterownice umieszczono zarówno przed pilotem jak i przed operatorem, z tym że drążek sterowy operatora jest mniejszy, aby nie zasłaniał ekranu radaru. Fotele wyrzucane K-36 D lub K-36 DM, od 10 serii produkcyjnej. Osłona kabiny ma dwie otwierane do góry klapy, nad każdym fotelem oddzielną. Kabina jest hermetyczna, typu wentylacyjnego.

Płytowe usterzenie poziome może być wychylane zgodnie lub różnicowo. Rozpiętość usterzenia poziomego wynosi 8,39 m, powierzchnia 13,707 m2, skos 55 stopni ( wzdłuż 1/4 cięciw ), wychylane jest o kąty +17 -25 stopni. Usterzenie pionowe ma również skos 55 stopni, jego powierzchnia wynosi 9,473 m2 ( pierwsze Su-24 — 9,23 m2 ), w tym ster stanowi 1,44 m2 ; wychylenie steru +-24 stopni.

Podwozie trójpodporowe, wciągane w locie, ze zdwojonymi kołami na każdej goleni. Koła przednie KN-21 o rozmiarach 660 ( 600 ) x 200 mm i 9,1 bara, osłonięte są z tyłu błotnikiem. Przednie podwozie jest sterowane, składane do tyłu, do kadłuba. Podwozie główne niskociśnieniowe z kołami KT-172 o rozmiarach 950 x 300 mm i 12,15 bara, jest składane do samolotu. Amortyzatory olejowo-powietrzne, dostosowane do operowania z lotnisk gruntowych. Wciąganie i wypuszczanie podwozia za pomocą instalacji hydraulicznej, w sytuacji awaryjnej pneumatycznie. Hamulce tarczowe KT-69.430 na zespołach głównych z instalacją antypoślizgową IA-58. Koła zespołu przedniego zaopatrzone w błotniki. Baza podwozia wynosi 8,510 m, zaś rozstaw kół głównych 3,317 m.

Konstrukcja Su-24 M.

Na pierwszych seriach samolotu Su-24 M, Su-24 MR oraz Su-24 MP założono na skrzydłach grzebienie aerodynamiczne, nad wysięgnikami uzbrojenia, które później zdemontowano.

W samolocie Su-24 M kadłub wydłużono o 750 mm, przez wstawienie dodatkowego przedziału przed kabiną pilota. Znajduje się w nim nowe wyposażenie elektroniczne, a także instalacja do uzupełniania paliwa w powietrzu.

Zespół napędowy Su-24.

Napęd stanowią dwa jednoprzepływowe silniki turboodrzutowe AL-21 F-3, AL-21 F-3 A lub AL-21 F-3 AT ( izdielije 89 ) zbudowane w zespole Archipa Lulki. AL-21 F-3 – ciąg maksymalny 2 x 75,0 kN (2 x 7 650 kG ), a z dopalaniem 2 x 108,4 kN ( 2 x 11 050 kG ). Ma 14-stopniową sprężarkę osiową i trzystopniową turbinę. Silnik ma masę suchą 1 720 kg, długość 5 340 mm, średnicę wlotu 885 mm i średnicę maksymalną 1 030 mm. Spręż wynosi 14,5:1, wydatek powietrza 104 kg/s. Jednostkowe zużycie paliwa wynosi 0,86 kg/kG/h w zakresie maksymalnym oraz 1,86 kg/kG/h z dopalaniem. AL-21 F-3 A o ciągu 2 x 75,00 kN, a z dopalaniem 2 x 109,80 kN.

Paliwo rozmieszczone jest w trzech zbiornikach wewnątrz kadłuba, oznaczonych numerami 1, 2, 3 i 3a. Łączna pojemność zbiorników wewnętrznych wynosi 11 800 litrów ( do ósmej serii zbiornik nr 1 był o 600 l mniejszy ). Zbiorniki mają instalację gazu neutralnego.

Dodatkowo samolot może przeno­sić trzy podwieszane zbiorniki pali­wa: dwa PTB-3000 o pojemności po 3000 l na wysięgnikach pod nie­ruchomą częścią skrzydła oraz je­den PTB-2000 o pojemności 2000 l pod kadłubem. Łącznie samolot zabiera wtedy 19 800 litrów. Standardowe paliwo T-1 lub TS-1.

Wersja Su-24 M oraz jej modyfika­cje przystosowane są do uzupeł­niania paliwa w powietrzu. Na wrę­dze kadłuba nr 4 zainstalowano wysuwany odbiornik paliwa. Su-24 M może też sam być samolotem-cysterną, po założeniu pod kadłubem agregatu UPAZ-A Sachalin ( unificyrowannyj podwiesnoj agregat zaprawki ). Zawiera on po­mpę napędzaną turbiną powietrzną i bęben z nawiniętym przewodem o długości 28 m służącym do przeka­zywania innemu samolotowi paliwa z własnej instalacji paliwowej. Wydajność układu przepływu paliwa wynosi do 1 200 l/min.

Instalacje Su-24 / M.

Układ sterowania mechaniczny, z dwukomorowymi bezzwrotnymi wzmacniaczami hydraulicznymi. Na samolocie znajdują się trzy nie­zależne instalacje hydrauliczne. Każda zasilana przez dwie pompy założone po jednej na każdym sil­niku. We wszystkich instalacjach użytkowany jest olej AMG-10 pod ciśnieniem 210 kG/cm2. Hydraulika na samolocie Su-24 porusza wszystkimi sterami, hamulcami aerodynamicznymi, przestawia skrzydła, chowa i wysuwa podwozie, steruje kołem przednim, itp. Instalacja pneumatyczna składa się z dwóch niezależnych układów, głównego i awaryjnego. Zapewnia ona hamowanie kół i awaryjne wypuszczanie podwozia. Instalacja elektryczna służy do zasilania apa­ratury pokładowej. Głównymi źród­łami energii są dwie prądnice prądu przemiennego i dwie prądnice prą­du stałego. Jako rezerwa służą dwa akumulatory.

Wyposażenie Su-24.

Samolot ma automatyczny układ ste­rowania SAU-6 ( w samolocie Su-24 M — SAU-6 M 1 ), który umożliwia lot bez udziału pilota po zadanym kursie, także na małej wysokości z omijaniem przeszkód terenowych, z wykorzystaniem stacji radiolokacyjnej Reljef. Urządzenia stero­wania uzbrojeniem i nawigacji sa­molotu Su-24 połączone są w sys­tem PNS-24 Puma-A. Służy on do wykrywania i atakowania celów na­ziemnych w dowolnych warunkach pogodowych i porze doby. W ogra­niczonym zakresie ( przy widoczności przez ciepło-namiernik ) może atakować cele powietrzne. Ponad ­to system Puma służy do automa­tycznej nawigacji po zaprogramowanej trasie, w tym także na małej wysokości, z omijaniem przeszkód terenowych. Całością steruje cyfro­wy komputer pokładowy Orbita. W skład Pumy wchodzą następują­ce podsystemy: SR Orion-A o zasię­gu 150 km, SR uprzedzenia o zderzeniu z przeszkodą Reljef. Antena pod wspólną osłoną z radarem Orion w przedzie kadłuba.Pasywny pelengator radiolokacyjny Filin-N. Ante­ny na czubku stożka przedniego oraz pod przodem kadłuba. Wizjer optyczny Czajka, pod przodem kadłuba, wraz z antenami Filina. Ciepłonamiernik TP-23 Je. Aparatu­ra radiowa Delta do sterowania ra­kietami Ch-23 i Ch-23 M. Ponadto włączone w skład Pumy są radiowysokościomierze małych RW-3 MP i dużych wysokości RW-18 A 1. Dopplerowski miernik pręd­kości i kąta znoszenia DISS-7. Radiokompas ARK-10, potem ARK-15 M. System bliskiej nawigacji RSBN-6 S ( ffom£>-1 K ), a później system dalekiej nawigacji RSDN-10 ( Skip-2 ), założony po pewnym czasie także na wcześniej wypro­dukowane samoloty. Samolot ma odbiornik sygnałów radiolatarni MRP-56 P. Stację aktywnej odpo­wiedzi SO-63 B. System nawiga­cyjny Su-24 umożliwia mu wyko­nanie automatycznego przelotu po zaprogramowanej trasie, sprowa­dzenie na własne lotnisko lub inne wcześniej zaprogramowane, a tak­że wykonanie podejścia do lądo­wania w trudnych warunkach pogo­dowych do wysokości 50 m. Do utrzymywania łączności służą dwie radiostacje: R-832 M i R-847. Rozmównica pokładowa SPU-9. Pierwsze samoloty miały stację ostrzegawczą SPO-10 Sirena. W późniejszych serjach, a także w Su-24 M i jego modyfikacjach sto­sowana jest nowocześniejsza apa­ratura SPO-15 S ( Ł-006 ) Bierioza oraz urządzenie swój-obcy Parol. Samolot ma zainstalowane na sta­łe stacje zakłóceń aktywnych SPS-141 / SPS-143 Siren. Wyposażeniem rozpoznawczym samolotu Su-24 jest aparat foto­graficzny AFA-39 wbudowany w spód kadłuba. System kon­troli parametrów lotu SARPP, a później Tester.

Wyposażenie Su-24 M.

System nawigacyjno-celowniczy PNS-24M Tigr-NS. W porównaniu z Pumą, ze składu systemu usunięto ciepło-namiernik TP-23 oraz wizjer Czajka, zaś pozostałe elementy zmodernizowano. Zamiast pasywnego radaru Filin, współjpracujące­go z rakietą Ch-28, w podwieszanym zasobniku można założyć stacje Fantasmagoria ( Ł-080 lub Ł-081 ), współpracującą z rakietą Ch-58. Zmodernizowany komputer pokładowy nosi nazwę CWM-10-058 K Orbita ( CWM, centralnaja wyczys/itielnaja maszyna ). Stacja laserowo-telewizyjna Kajra-24 umożliwia celowanie i napro­wadzanie rakiet i bomb naprowa­dzanych laserowo. Do sterowania rakietami telewizyjnymi Ch-59 i Ch-59 M trzeba podwiesić pod sa­molot specjalny kontener z apara­turą APK-9. Wyposażenie samolotu zostało unowocześnione, np. założono ra­diostacje R-862 i R-864G, stację aktywnej odpowiedzi SO-69, radiokompas ARK-15M, nowy sy­stem bliskiej nawigacji Klistron, dwa radiowysokościomierze zastą­piono jednym RW-21. W celu uproszczenia procedury uzu­pełniania paliwa w powietrzu zało­żono system nawigacyjny Wstriecza dla odszukania i zbliżenia się do zbiornikowca z odległości 300 km w dowolnych warunkach pogo­dowych i nocą. System WRe. W samolocie Su-24 M i jego mody­fikacjach całość urządzeń obrony indywidualnej połączono w system BKO-2 Karpaty. Składa się on ze stacji ostrzegawczej SPO-15 S ( Ł-006 S ) Bierioza, ciepłonamiernika wykrywającego atakujące rakiety Mak-UL ( Ł-082, jest on w niewiel­kiej kopułce na grzbiecie kadłuba, zaraz za kabiną ), aparatury odze­wowych zakłóceń aktywnych SPS-161/SPS-162 Gerań (Ł-101/Ł-102) oraz automatu wyrzutu puła­pek cieplnych i radiolokacyjnych APP-50 A ( cztery trzynabojowe wy­rzutnie kalibru 50 mm wbudowane są w kadłub po obu stronach state­cznika pionowego ). Wszystkie te urządzenia połączone są w jeden system, sterowany przez maszynę cyfrową Neon.

Uzbrojenie Su-24.

Sześciolufowe działko typu Gatling GSz-6-23 kalibru 23 mm lub zmodernizowane GSz-6-23 M ( AO-19 ) z zapasem 500 naboi, kalibru 23 mm umieszczone w owiewce pod prawą stroną kadłuba. Z lewej stro­ny znajduje się identyczna owiewka z fotokarabinem AKS-5. Owiewki te są nienaturalnie długie, bowiem w ich tylnych częściach kryją się koła podwozia głównego.7 000 kg. Liczba węzłów podwieszenia uzbrojenia 6, a później 8. Cztery z nich znajdują się pod kad­łubem ( dwa po bokach oraz dwa w środkowej części kadłuba, jeden za drugim ), dwa na nieruchomej czę­ści płata oraz dwa na ruchomych częściach skrzydeł. Te ostatnie zmieniają swoje nastawienie wraz ze zmianą kąta skosu skrzydła, tak że zawsze pozostają równoległe do osi samolotu. Takie rozwiązanie zastosowano po raz pierwszy w CCCP. K.p.r. klasy p-z: Ch-23 / M do 4 sztuk, Ch-24, Ch-28 do 2 sztuk. Do obrony przed napastnikami powietrznymi samolot może zostać uzbrojony w 2 naprowadzane na podczerwień k.p.r. R-55. Uzbrojenie niekierowane to bomby do 1500 kg, kasety bombowe RBK-250 i RBK-500, zbiorniki z mieszaniną zapalającą, niekierowane rakiety kalibru od 57 mm do 420 mm. Pod skrzydłami i kadłubem można podwieszać zasobniki strzeleckie SPPU-6 oraz UPK-23-250. Uzbrojeniem obronnym są dwa k.p.r. R-55 na podczerwień.

Uzbrojenie Su-24 M.

Działko GSz-6-23 / M. Masa uzbrojenia do 8 000 kg. K.p.r. klasy p-z: przeciwradiolokacyjne Ch-25MP, Ch-27 i Ch-58U, a w ostatnim okresie także Ch-31P. Nowością są pociski i bomby kierowane lase­rowo ( Ch-25MŁ / ML, Ch-29Ł / L, S-25Ł, KAB-500Ł, KAB-1500Ł ) oraz telewizyjnie ( Ch-29T, Ch-59, Ch-59M, KAB-500Kr, KAB-1500TK ). Mało wiadomo o uzbroje­niu jądrowym Su-24, choć w po­czątkowym okresie wykonywanie uderzeń jądrowych było jego pod­stawowym zadaniem. Do dzisiaj zresztą w charakterystykach samo­lotu publikowanych przez biuro konstrukcyjne Suchoja jako nor­malną masę startową podaje się masę z ładunkiem 1 000 kg, czyli bomba jądrowa. Do samoobrony samolot zabiera 2 rakiety typu R-60. Uzbrojenie niekierowane zostało m.in. powiększone o nowe kasety bombowe KMGU.

Dane T-T Su-24 (1970 rok):

Rozpiętość 10,366 – 17,638 m. Długość 22,67 m. Wysokość 5,92 m. Powierzchnia nośna 51,024 – 55,168 m2. Masa własna 21 177 kg. Masa całkowita 32 300 kg. Masa maksymalna 39 700 kg. Masa uzbrojenia 7 000 kg. Paliwo 11 800 ( 11 200 ) litrów + 8 000 litrów. Prędkość maksymalna 2 200 km/h. Prędkość maksymalna Ma-2,16. Zasięg 2 550 km.

Dane T-T Su-24 M (1977 rok):

Rozpiętość 10,366 – 17,638 m. Długość 24,532 m. Wysokość 6,19 m. Powierzchnia nośna 51,024 – 55,168 m2. Masa własna 22 250 kg. Masa całkowita 35 910 kg. Masa maksymalna 39 700 kg. Masa uzbrojenia 8 000 kg. Paliwo 9 400 + 6 590 kg. Prędkość maksymalna 1 450 km/h. Prędkość maksymalna Ma-1,35. Zasięg 2 550 km. Pułap 16 500 m.

Dane T-T Su-24 MK (1987 rok):

Rozpiętość 10,366 – 17,638 m. Długość 24,594 m. Wysokość 6,19 m. Powierzchnia nośna 51,024 – 55,168 m2. Masa własna 19 000 kg. Masa całkowita 35 000 kg. Masa maksymalna 39 700 kg. Masa uzbrojenia 8 000 kg. Paliwo 11 700 + 10 000 kg. Prędkość maksymalna 1 450 km/h. Prędkość maksymalna Ma-1,35. Zasięg 2 550 km. Pułap 17 500 m.

Opracował Karol Placha Hetman