Kraków 2009-04-16
Historia
217b Rozdział 1969-12-30.
OKB Mikojan i Guriewicz MiG-21 M w Polsce.
Samolot MiG-21 M należy do trzeciej generacji myśliwców typu MiG-21.
MiG-21 SM/M. 1968 rok.
W 1968 roku, pojawił się znacznie zmodernizowany myśliwiec MiG-21. Maszyna otrzymała oznaczenie MiG-21 SM typ 15, E-7 SM. Wyposażono ją w silnik R-13-300 o ciągu 1 x 3 990 kG bez dopalania i 1 x 6 360 kG z dopalaniem. W płatowcu na stałe zabudowano dwulufowe działko GSz-23 Ł z zapasem 200 naboi. Zwiększono udźwig uzbrojenia do 1 300 kg. Pod skrzydłami dodano drugą parę zaczepów dla uzbrojenia. Pojawiła się radiostacja R-832 M. Pojemność instalacji paliwowej uległa zmniejszeniu do 2 685 litrów, ale zrekompensował to zbiornik podwieszany 800 litrowy. Samolot na stałe otrzymał aparat foto A-39. Płatowiec wyposażono w zasobnik WRe ( do walki radioelektronicznej ) SPS-141 E i wyrzutniki ASO-21 z nabojami PRP-26 i pułapkami termicznymi PPI-26.
Dzięki nowemu silnikowi, który ma podwyższoną sprawność, prędkość przy ziemi wzrosła z 1 200 km/h do 1 300 km/h. W trakcie produkcji zaczęto montować wzmocniony silnik R-13-300 o ciągu 1 x 4 010, a z dopalaniem 1 x 6 478 kG.
Samolot produkowano w CCCP w Gorki w latach 1968-1974, tylko na potrzeby armii czerwonej.
MiG-21 M to wersja MiG-21 SM zubożona. Samolot MiG-21 M typ 96, E-7 M otrzymał silnik R-11 F2S-300 lub R-11 F2SK-300, radiostację R-802 W. Samolot produkowano w Moskwie na eksport, w latach 1968-1971. W 1971 roku, licencję samolotu sprzedano Indiom.
MiG-21 M w Polsce. 1969 rok.
W dniu 30.12.1969 roku, Polska otrzymała pierwsze 6 egzemplarzy nowego samolotu MiG-21 M. Ich wprowadzenie pozwoliło wycofać z eksploatacji pierwsze samoloty naddźwiękowe Lotnictwa Polskiego MiG-19P/PM i MiG-21F-13. Dostawy ukończono już w 1971 roku. Polska zakupiła łącznie 36 sztuk samolotów MiG-21 M.
Polskie samoloty były dostarczone w wersji zubożonej; silniki R-11 F2S-300, stacja radiolokacyjna RP-21, pociski RS-2 US.
Pierwsze maszyny trafiły do CSL w Modlinie. Pierwszą jednostką bojową, która otrzymała MiG-21 M był 41. PLM w Malborku. Wersja ta znalazła się także na uzbrojeniu 1. PLM w Mińsku Mazowieckim i 26. PLM ( a od 1989 roku, 9. PLM ) w Zegrzu Pomorskim.
W sierpniu i wrześniu 1985 roku, do 10. PLM trafiły dwa samoloty MiG-21 M nr 96 A 1901, 96 A 1913, które wcześniej służyły w 26. PLM.
W 1990 roku, samoloty były jeszcze na uzbrojeniu w liczbie 27 sztuk, a w 2000 roku, jeszcze 15 sztuk. W trakcie 30-lat eksploatacji w wypadkach utracono 12 maszyn ( 1 w katastrofie, 9 w awariach, 2 uszkodzono ).
W 1993 roku, do 10. PLM w Łasku trafiły kolejne MiG-21 M. W latach 1995-1999, przyjęto samoloty z Mińska Mazowieckiego, Malborka i Wrocławia. Tutaj samoloty MiG-21 M, ( po wykonanych we wcześniejszych latach remontach średnich i głównych ), kończyły swój żywot. Dokładnie po 30 latach służby samoloty MiG-21 M były wycofywane z lotów i skreślone ze stanu.
Dlaczego Polska zakupiła zubożoną wersję MiG-21 M, a następnie MiG-21 MF ?
Pytanie wydaje się dojść dziwne, lecz nie jest pozbawione sensu. Przez wiele lat sądziliśmy, że Rosjanie nie chcieli obdarzyć nas nowszym sprzętem. Że musiało minąć co najmniej 5 lat, abyśmy otrzymali kolejną wersję. W 90-latach wyszło na jaw, że Rosjanie sprzedaliby nam, każdy samolot który wprowadzili u siebie na uzbrojenie, tylko, że nasz kraj nie było stać na takie wydatki. Jest to jednak kolejne tłumaczenie, które nie oddaje istoty sprawy. Spróbujemy przybliżyć problem zakupu kolejnych samolotów MiG-21 w świetle najnowszych analiz.
Pod koniec 60-tych lat, a dokładnie w 1967 roku, Rosjanie na bazie MiG-21 PFM ( 94 ) opracowali myśliwiec-rozpoznawczy MiG-21 R ( E7R, 94R ). Niemal razem z nim opracowano myśliwce MiG-21 S ( 95 ). Ten samolot otrzymał; powiększony nadkadłubowy zbiornik paliwa ( tak jak w MiG-21 R ), cztery zaczepy uzbrojenia pod kadłubem ( tak jak w MiG-21 R ), nowa stacje radiolokacyjna. Po paru miesiącach samolot otrzymał; nowy silnik R-13 F-300, podkadłubowe stałe działko GSz-23 Ł i otrzymał oznaczenie MiG-21 SM ( 95 M ). Na bazie tej konstrukcji opracowano wersję MiG-21 M, a nieco później MiG-21 MF przeznaczone głównie na eksport. Na takim tle Polska kupiła myśliwce MiG-21 M z silnikami R-11, czyli starszymi i ze starszym uzbrojeniem i wyposażeniem.
Z perspektywy wielu lat zakup tych samolotów uznajemy za właściwy i uzasadniony. Dlaczego? Przełom 60/70-lat nie należał na świecie do spokojnych. Trwały wojny w Wietnamie i na Bliskim Wschodzie. Amerykanie uzyskali przewagę w technice rakietowej i postawili nogę na księżycu. Lotnictwo myśliwskie znajdowało się na rozdrożu; czy iść w kierunku samolotów o zmiennej geometrii, czy budować pionowzloty? Polska grzęzła w gospodarce planowej, w permanentnym kryzysie z nieudolnymi władzami na samych szczytach. Protesty robotnicze 1970 roku, spowodowały częściowe zmniejszenie wydatków na cele militarne i przeznaczenie dodatkowych funduszy na rozwój gospodarki cywilnej.
Zakup MiG-21 M z silnikami R-11 było unifikacją zespołu napędowego z wersją MiG-21 PFM, których to zakupiliśmy aż 132 sztuki, plus do tego znaczą ilość części zamiennych, w tym silników. Nie mogliśmy przewidzieć, że Rosjanie tą konstrukcję będą tyle lat modernizować.
Modernizacja i uzbrojenie MiG-21 M w Polsce.
Do końca 1980 roku, samoloty MiG-21 M / MF w ramach dyżuru bojowego czekały w pełnym uzbrojeniu; 2 x RS-2 US + 2 x R-3 S + 200 szt. amunicji do działka. W 1981 roku, zmieniono to i parę dyżurną wystawiano tak, że jeden samolot miał 2 x RS-2 US, a drugi w 2 x R-3 S. Dodatkowa para pocisków była umieszczana na stojakach przy samolotach. Amunicja do działka pozostała bez zmian. Sami piloci nie bardzo rozumieli tą zmianę, ale wprowadziło to zamiesznie.
W 1985 roku, w ITWL w porozumieniu z OKB Mikojana przystąpiono do uzbrojeniu samolotów MiG-21 M w k.p.r. klasy p-p R-60. W tym czasie był to podstawowy pocisk myśliwców MiG-21 bis. Zmianie musiała ulec instalacja elektryczna oraz podwieszenie na wyrzutnię APU-60. W samej kabinie zmian nie było. Główne prace wykonano w Instytucie Technicznym Wojsk Lotniczych, a próby przeprowadzono w 45. Lotniczej Eskadrze Doświadczalnej. Wynik prac był pozytywny i wydatnie podniósł możliwości bojowe MiG-21 M. Modernizacji poddano wszystkie latające Polskie MiG-21 M. Aby uzmysłowić, co dla MiG-21 M oznaczało wprowadzenie pocisków R-60, to porównajmy go z R-3 S;
Dla pocisku R-60;
Maksymalne przeciążenie samolotu podczas strzału 7,0 g ( bez ślizgu ), 5,0 g ( ze ślizgiem ).
Minimalna odległość odpalenia od celu 0,2-0,3 km ( warunki bojowe ), 0,6-0,7 km ( podczas ćwiczeń ).
Maksymalny kąt namiaru celu 40 stopni.
Maksymalna prędkość automatycznego śledzenia celu przez głowicę R-60 – 30 stopni/s.
Dla pocisku R-3 S;
Maksymalne przeciążenie samolotu podczas strzału 2,0 g ( do pułapu 12 000 m ), 1,8 g ( ponad 12 000 m ).
Maksymalny kąt namiaru celu 28 stopni.
Maksymalna prędkość automatycznego śledzenia celu przez głowicę samonaprowadzającą R-3 S – 6 stopni/s.
Widzimy, jaka ogromna jest różnica możliwości obu pocisków. Z pociskiem R-60 można było naprawdę prowadzić walkę manewrową.
Pisząc o k.p.r. należy wspomnieć o zdwojonej wyrzutni Monsun. Wyrzutnia ta była opracowana dla k.p.r. R-3 S i pozwalała myśliwcowi MiG-21 PFM / PF przenosić 4 sztuki tych pocisków, choć wymagało to modernizacji instalacji elektrycznej. Wyrzutnie Monsun przenosiły także samoloty MiG-21 M, w którym instalacja elektryczna nie była zmieniana. Pakietowy przełącznik sterowania odpaleniem dla MiG-21 M to odpalenie pocisków pojedynczo ( wyrzutnie 1-2-3-4 ) lub salwą 1-2 lub 3-4. W przypadku podwieszenia zdwojonej wyrzutni dzieje się tak samo, z tym, iż na samej wyrzutni jest blokada. Z chwilą zejścia jednego pocisku automatyka przełącza na drugi. Czyli w przypadku odpalenia salwą będzie 2 x salwa z zewnętrznych 3-4 ( dwukrotne naciśnięcie przycisku bojowego ).
Niektóre polskie samoloty MiG-21 M i MiG-21 MF przenosiły pociski klasy powietrze-ziemia Ch-66 (H-66).
Opracował Karol Placha Hetman