Kraków 2018-01-27
00118a Rozdział 1918 rok.
Albatros Albatros B.II / C.I w Polsce.
Historia konstrukcji Albatros.
Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie w Czyżynach jest jedynym na świecie muzeum, w którym zgromadzono aż cztery samoloty Albatros, używane w czasie wielkiej wojny światowej i po jej zakończeniu. Są to Albatros C.I samolot rozpoznawczy z 1915 roku, Albatros samolot wysokościowy H.I z 1918 roku, Albatros B.IIa samolot szkolny z 1919 roku, Albatros L-101 samolot szkolny z 1932 roku. (Podane daty to daty ich budowy, a nie opracowania.)
Albatros Flugzeugwerke GmbH to niemiecka wytwórnia lotnicza założona w grudniu 1909 roku, w berlińskiej dzielnicy Johannisthal. Początkowo nosiła nazwę Albatros Werke AG. Mieściła się przy jednym lotnisku wspólnie z firmami: LFG i Rumpler. Firma Albatros konstruowała i produkowała głównie samoloty myśliwskie, a także niszczycielskie, rozpoznawcze i szkolne. Samoloty te były wykorzystywane przez Państwa Centralne w trakcie wielkiej wojny światowej. Początkowo w wytwórni, jako konstruktor pracował Ernst Heinkel.
W 1913 roku, firma Albatros otwarła dużą filię wytwórni w Schneidemühl, obecnie Piła, na terenie lotniska Ostdeutsche Albatros Werke, w skrócie OAW. Zakłady OAW produkowały samoloty do 1919 roku, kiedy to zamknięto je na mocy postanowień traktatu wersalskiego. Podczas drugiej wojny światowej na terenie byłej fabryki znajdował się niemiecki obóz przejściowy dla ludności Polskiej wywożonej na roboty przymusowe do Niemiec, znany pod nazwą Albatros.
Zakład Albatros Flugzeugwerke GmbH rozpoczął od licencyjnej produkcji samolotów znanych pod nazwą Albatros Taube i Albatros Doppeltaube na bazie samolotu Rumpler Taube. Łącznie firma opracowała i produkowała 18 typów aeroplanów. Najbardziej znane samoloty tej wytwórni to myśliwce Albatros D.III oraz Albatros D.V. Podczas wielkiej wojny światowej zakłady zbudowały około 10 350 wszystkich samolotów Albatros. W 1932 roku zakład został przyłączony do firmy Focke-Wulf.
Wytwórnia Albatros Flugzeugwerke GmbH samolot Albatros B.II opracowała na bazie samolotu Albatros B.B w 1914 roku, a samolot Albatros C.I w 1915 roku. Głównym konstruktorem był Robert Thelen. Obie maszyny konstrukcyjnie od siebie się niewiele różnią. Główną różnicą jest przeznaczenie maszyny. Samolot Albatros B.II to samolot nie uzbrojony, przeznaczony do rozpoznania i szkolenia. Samolot Albatros C.I to maszyna uzbrojona. Przez długi okres czasu oba typy były produkowane równolegle.
Samoloty Albatros B były produkowane w dwóch odmianach; jako samolot wielozadaniowy Albatros B.II oraz jako dwuster Albatros B.IIa. Jak wspomniano, samoloty Albatros B.II nie były uzbrojone, jednak egzemplarze używane przez lotnictwo Austro-Węgier wyposażono w jeden stały karabin maszynowy strzelający przez koło pędne (tarczę śmigła). Samoloty Albatros B.II produkowano w okresie 1914-1918, w co najmniej czterech fabrykach. Szacuje się że zbudowano ponad 3 000 maszyn Albatros B.
Samoloty Albatros B wyposażano w słabsze silniki. Silnik rzędowy, zwykle Mercedes DI, o mocy 100 KM (74 kW), w wersjach Albatros B.I oraz B.II, a w wersjach Albatros B.IIa, silnik rzędowy Mercedes DII o mocy 120 KM (88 kW). Z uwagi na lżejsze silniki i mniejszą ilość dodatkowego wyposażenia samoloty Albatros B.II były o ponad 100 kg lżejsze od Albatrosa C.I. Miały także mniejszą prędkość maksymalna i niższy pułap maksymalny.
Samolot Albatros C.I był pierwszym udanym samolotem bojowym firmy Albatros Flugzeugwerke GmbH, użytym na masową skalę podczas wielkiej wojny światowej. Oprócz armii niemieckiej, samoloty wszedł na uzbrojenie Wojska Polskiego, Bułgarii, Turcji, Szwecji i armii Litewskiej. Samolot ma załogę dwuosobową. W tylnej kabinie, na obrotnicy zamontowano karabin maszynowy 7,92 mm (0,312 cala) Parabellum MG14. Nie było to jedyne uzbrojenie samolotu. Załoga zabierała na pokład bomby. Przeważnie 10 kilogramowe. Bomby były zrzucane ręcznie przez tylnego strzelca-obserwatora.
Kiedy Albatros C.I po raz pierwszy pojawił się, na początku 1915 roku, na froncie. Dobre osiągi i potężny silnik Benz Bz.III o mocy 110 kW (150 KM) dały samolotowi przewagę nad większością samolotów alianckich. W kolejnych wersjach montowano silniki o większej mocy, których kulminacją był Argus As III o mocy 130 kW (180 KM), który pozwolił ostatecznej wersji Albatros C.Ia osiągnąć prędkość 140 km/h (87 mph) na poziomie morza oraz pułap operacyjny wynoszący 3 000 m (9 840 ft).
Samolot był początkowo używany jako obserwacyjno-rozpoznawczy, bez uzbrojenia (jako klasa B, czyli Albatros B). Stosunkowo szybko podjął działania myśliwskie, przy pomocy karabinu maszynowego montowanego na obrotnicy w tylnej kabinie. Dlatego powstała nowa klasa C – uzbrojona – Albatros C. Samolot odniósł nawet częściowy sukces. Jednak musiał uznać wyższość samolotów myśliwskich jednomiejscowych ze stałymi karabinami maszynowymi. Albatros więcej sukcesów odniósł jako samolot niszczycielski. Mocny silnik pozwalał na zabranie nawet 6 bomb 10 kilogramowych.
Albatros C.I był na tyle udany, że jego produkcję podjęto również w fabrykach LFG, mieszczącej się przy tym samym lotnisku oraz w zakładach BFW, późniejsze zakłady Messerschmitt AG. Produkcję dla lotnictwa austro-węgierskiego podjęły także Austro-Węgierskie Zakłady Albatros w Stadlau pod Wiedniem, pod oznaczeniem Albatros B.I(Ph). W jednej z fabryk firmy Albatros w Warszawie produkowano podzespoły do samolotów Albatros Niektóre źródła podają, że budowano tam kompletne samoloty.
Ciekawostką jest stosowanie w samolotach Albatros różnych chłodnic dla chłodzenia silnika. Były chłodnice montowane do boków kadłuba oraz chłodnice montowane nad silnikiem, przed górnym płatem.
Albatros w Wojsku Polskim.
Pierwsze samoloty Albatros zostały przejęte na Lotnisku Rakowice. Szacuje się ich ilość na mniej niż 15 sztuk. Na Ławicy i w hali sterowcowej na Winiarach było kolejnych około 15 samolotów. Łącznie było poniżej 30 maszyn. Z zakładów w Austrii kupiliśmy 30 nowe samoloty Albatros B.II, z przeznaczeniem do szkolenia. Jednak część ich uzbrojono i wysłano na wojnę przeciw Rosjanom. Liczba wszystkich maszyn Albatros nie przekraczała 65 egzemplarzy. Część samolotów wzięła udział w wojnie przeciwko Ukraińcom i Rosjanom. Trzeba zaznaczyć, że w tym czasie nie było możliwości na prowadzenie dokładnej statystyki. Samoloty zdobyczne były w złym stanie i nawet po remoncie nie wykonały więcej niż 3-5 lotów. Po wojnie, w 1921 roku, stan posiadania Wojska Polskiego wynosił około 20 maszyn. Były one rozrzucone po wszystkich Polskich lotniskach. Wykonywały wówczas loty szkolne i łącznikowe. Nieliczne maszyny dotrwały do 1924 roku, kiedy przekazano je do lotnictwa cywilnego, gdzie dotrwały do 1930 roku. W Wojsku Polskim najdłużej służył Albatros B.II w Bydgoszczy, bo do 1927 roku.
W Muzeum Lotnictwa w Krakowie znajduje się kadłub samolotu Albatros C.I nr 197/15. Do 1918 roku samolot był w wyposażeniu lotnictwa niemieckiego, które eksploatowało go na Polu Mokotowskim od 1917 roku. Niemcy zdążyli samolot przebazować do siebie. Samolot musiał przyjąć barwy cywilne. Następnie znalazł się w berlińskim muzeum lotnictwa. W 1945 roku znaleziono go na złomowisku koło Czarnkowa i złożono w pomieszczeniach Okręgowej Składnicy Lotniczej w Gądkach pod Poznaniem. Następnie był przechowywany w magazynach w Pilawie, a potem we Wrocławiu, skąd w 1963 roku trafił do Muzeum Lotnictwa i Astronautyki w Krakowie. Po remoncie, od maja 1993 roku jest wystawiony w ekspozycji samolotów z I wojny światowej.
Drugi, prezentowany w Muzeum Lotnictwa Polskiego, prezentowany egzemplarz pochodzi z serii powojennej i nosi numer fabryczny 10019. Wyprodukowany w 1919 roku, należy do najdłużej eksploatowanych płatowców, bo latał do 1940 roku. Na mocy umowy między Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie i berlińskim Muzeum Komunikacji i Techniki płatowiec odrestaurowano w 1986 roku na terenie Niemiec, nadając mu fikcyjne malowanie i oznaczenie, imitujące Albatrosa D.IIa o numerze 1302/15, o imieniu „Ada” (od Ady Sari, słynnej wówczas śpiewaczki operowej). Podobny samolot latał w 1920 roku w Oficerskiej Szkole Obserwatorów Lotniczych w Toruniu.
Konstrukcja
Albatros to samolot dwumiejscowy, dwupłatowiec, o konstrukcji drewnianej.
Skrzydła o konstrukcji drewnianej, dwudźwigarowe, kryte płótnem. Obrys prostokątny. Profil typu ptasiego, wklęsło-wypukły. Lotki tylko na górnych płatach. Między płatami zamontowano cztery rozpórki po każdej stronie kadłuba. Wykonano je ze stalowych rurek, które oprofilowano drewnianymi listewkami. Całość usztywniają stalowe linki.
Kadłub samolotu zbudowany z wręg i podłużnic drewnianych pokryty sklejką. W rejonie silnika kadłub pokryto blachą aluminiową. Kokpit dwumiejscowy w układzie tandem. W przedniej kabinie siedzi pilot, w tylnej dowódca-obserwator-strzelec. Ma do dyspozycji karabin maszynowy, zamontowany na obrotnicy. Zwykle Parabellum LMG14, ale stosowano także inne typy karabinów maszynowych, na przykład Lewis. Do samolotu zabierano maksymalnie do 6 bomb o wadzie 10 kg każda. Były one wyrzucane ręcznie. Później pod kadłubem stosowano zaczepy dla czterech bomb o masie 10 kg każda, które zrzucano poprzez zwolnienie zaczepu. Pilot nie miał do dyspozycji drążka sterowego tylko kierownicę.
Usterzenie o obrysie trójkątnym, z zaokrąglonymi narożnikami. Konstrukcja drewniana, kryta płótnem. Usterzenie usztywniono zestrzałami. Krawędź natarcia usterzenia jest pod bardzo dużym kątem. Usterzenie nie ma profilu lotniczego, to zwykłe płaskie powierzchnie.
Podwozie główne przednie z dwoma kołami. Jest uzupełnione tylną płozą.
Silnik rzędowy, ustawiony klasycznie, pionowo. Chłodzenie cieczą. Chłodnice umieszczone albo po bokach kadłuba, albo nad silnikiem przed górnym płatem. Kolektor wydechowy silnika odprowadza spaliny nad górny płat. Śmigło ciągnące, dwułopatowe, stałe, drewniane. Zbiornik rozchodowy, typu opadowego umieszczono centralnie pod płatem górnym.
Nieliczne samoloty zamiast w karabin maszynowy wyposażano w aparat fotograficzny montowany do obrotnicy. Zdarzały się także samoloty wyposażone w radiostację łączności.
Dane T-T Albatros:
| Dane T-T | Albatros B.II | Albatros C.I |
|---|---|---|
| Rozpiętość | 12.9 m (42 ft 4 in) | 12.80 m |
| Długość | 7.85 m (25 ft 9 in) | 7.85 m (25 ft 9 in) |
| Wysokość | 3.14 m (10 ft 3⅝ in) | 3.14 m (10 ft 3⅝ in) |
| Powierzchnia skrzydeł | 40.4 m2 (437 ft2) | 40.4 m2 (437 ft2) |
| Masa własna | 720 kg | 875 kg (1,925 lb) |
| Masa całkowita | 1 080 kg | 1,190 kg (2,618 lb) |
| Prędkość maksymalna | 110 km/h | 132 km/h (82.5 mph) |
| Prędkość wznoszenia | 1.5 m/s | 1.7 m/s (336.5 ft/min) |
| Czas lotu | 4 godziny | 2,5 godziny |
| Pułap | 2 800 m | 3,000 m (9,840 ft) |
| Napęd | 1 × Mercedes D.I 100 KM (74 kW) | 1 × Mercedes D.III, 119 kW (160 hp) |
Zestawienie
Pierwsze samoloty Albatros zostały przejęte na Lotnisku Rakowice. Szacuje się ich ilość na mniej niż 15 sztuk. Na Ławicy i w hali sterowcowej na Winiarach było kolejnych około 15 samolotów. Łącznie było poniżej 30 maszyn. Z zakładów w Austrii zakupiliśmy 30 nowe samoloty Albatros B.II, z przeznaczeniem do szkolenia. Liczba wszystkich maszyn Albatros nie przekraczała 65 egzemplarzy.
Opracował Karol Placha Hetman