Skarżysko Kamienna 2021-09-16
Stacja kolejowa Skarżysko Kamienna.
Opis zdjęcia: Dworzec Skarżysko Kamienna widziany z kładki nad peronami. Peron 3 jest już wyremontowany. Trwają dalsze prace remontowe.
Opis zdjęcia: Dworzec Skarżysko Kamienna tuż po zakończeniu generalnego remontu.
Miasto Skarżysko Kamienna leży na terenie Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Już w XV wieku były tutaj kopalnie rudy żelaza i pierwsze huty żelaza. Miasto położone jest nad rzeką Kamienną oraz jej dopływami Kamionką, Bernatką i Oleśnicą, na pograniczu Puszczy Świętokrzyskiej. Skarżysko Kamienna leży w historycznej Małopolsce, w dawnej ziemi sandomierskiej. Miasto jest stosunkowo młode, a jego rozwój datuje się od drugiej połowy XIX wieku. Miejscowość prawa miejskie uzyskała w dniu 1 stycznia 1923 roku.
W 1884 roku, przeprowadzono przez te tereny kolej. Odcinek pomiędzy stacjami Radom - Tunel był częścią Kolei Iwanogrodzko-Dąbrowskiej. Linia biegła między innymi przez Szydłowiec - Suchedniów - Kielce. Kolej Iwangorodzko-Dąbrowska (rosyjskie Ивангородо-Домбровская железная дорога, Iwangorodo-Dombrowskaja żeleznaja doroga), również Droga Żelazna Iwangorodzko-Dąbrowska. Szlak łączy obecnie stacje Dęblin - Dąbrowa Górnicza. Linia powstała w okresie 1883 - 1885 i miała długość 462 km. Była zbudowana jako szerokotorowa.
Trzeba jednak pamiętać, że Rosjanie celowo nie rozwijali szlaków kolejowych w Królestwie Polskim, aby utrudnić wrogowi ewentualne działania wojenne. Ale w efekcie powstawało zapóźnienie gospodarcze. Niewielki przełom, w staraniach o uruchomienie kolei żelaznej, nastąpił w kwietniu 1875 roku, kiedy w Petersburgu wydano pozwolenie na budowę szlaku z Iwangorodu (Dęblina) do Dąbrowy (Dąbrowa Górnicza). Kiedy Polska odzyskała niepodległość (1918 rok) szlak został przekuty na normalnotorowy.
W 1884 roku, szlak został położony koło wsi Bzin (rosyjskie Бзин). Od nazwy tej miejscowości stacja została nazwana Bzin (rosyjskie Бзин). Nazwa ta funkcjonował w okresie 1885–1897, czyli do upaństwowienia kolei w Rosji. Następnie nazwa została zmieniona na Скаржиско (polskie Skarzysko). Ta nazwa funkcjonował do 1918 roku. Kiedy Polska odzyskała niepodległość nazwę zmieniono na Skarżysko, a w 1938 roku, przyjęto obecną nazwę Skarżysko Kamienna.
Ponieważ już w 1885 roku, ze stacji Bzin poprowadzono kolejne odgałęzienia szlaku, stacja stała się węzłową. Najpierw odgałęzienie poprowadzono w kierunku Ostrowca Świętokrzyskiego, gdzie dworzec kolejowy został oddany do użytku w dniu 15 stycznia 1885 roku. Następnie odgałęzienie poprowadzono w kierunku miejscowości Końskie, gdzie dworzec kolejowy był gotowy także w 1885 roku. W ten sposób, stacja stała się ważnym węzłem kolejowym w Królestwie Polskim, pod zaborem rosyjskim. W niedługim czasie, w pobliżu węzła kolejowego powstała Odlewnia Żeliwa i Emaliernia „Kamienna”. Następnie zakładano kolejne fabryki. W 1897 roku, uruchomiono nowoczesną stalownię. Większość z zakładów była związana z branżą metalową. W 1924 roku, założono Państwową Fabrykę Amunicji.
Sama stacja w Skarżysku Kamiennej bardzo się rozrosła i z końcem wielkiej wojny światowej miała blisko 1 000 pracowników. Na stacji była duża lokomotywownia, wieża wodna, cztery żurawie wodne, warsztaty naprawy taboru kolejowego z kuźnią i warsztatem mechanicznym, zakład utrzymania ruchu i inne.
W dniu 1 września 1939 roku, wojska niemieckie napadły na Rzeczypospolitą Polskę. W pierwszym tygodniu, zakłady przemysłowe i stacja kolejowa w Skarżysku Kamiennej były silnie bombardowane. Całkowicie zniszczono lokomotywownię, a dworzec był zniszczony w 50 %. Zniszczono wiele lokomotyw, wagonów silnikowych oraz wagonów pasażerskich i towarowych.
W dniu 8 września 1939 roku, okupant niemiecki wkroczył do Skarżyska Kamiennej. Żołnierze niemieccy dumnie fotografowali się na tle ruin i zniszczonego taboru kolejowego. Fabrykę uzbrojenia przejął prywatny koncern zbrojeniowy „Hasag”, który do niewolniczej pracy wykorzystywał obywateli polskich. Więźniów - robotników trzymano w trzech wielkich obozach. Zmarłych i zabitych palono w prowizorycznym krematorium, na terenie strzelnicy zakładowej. Ocenia się, że do lipca 1944 roku, zamordowano 35 000 osób. W sierpniu 1944 roku, niemcy ewakuowali się. W dniu 16 stycznia 1945 roku, Skarżysko Kamienna została zajęta przez żołnierzy 6. armii i 3. armii pancernej gwardii I Frontu Ukraińskiego.
Węzeł kolejowy szybko został przywrócony do pełnej sprawności i był nadal rozbudowywany, bo pełnił bardzo ważną rolę w systemie komunikacji powojennej Polski. Do obsługi pociągów kierowane były nowo zbudowane polskie parowozy jak i parowozy pozyskane z zagranicy.
Elektryfikacja węzła Skarżysko Kamienna nastąpiła w 1969 roku. Z braku funduszy nie zelektryfikowano odcinak szlaku Nr 25 Skarżysko Kamienna - Tomaszów Mazowiecki. Do dnia dzisiejszego (2021 rok) co jakiś czas, odkurzane są plany elektryfikacji tego szlaku. Nie ulega watpliwości, że brak sieci trakcyjnej spowodował, że ostatni pociąg osobowy przejechał tym szlakiem w dniu 31 lipca 2009 roku, w ramach redukcji kosztów. Pociąg prowadziła lokomotywa spalinowa SP42.
Przez kilka lat na stacji stały dwie, wycofane ze szlaków, lokomotywy elektryczne ET21, które służyły jako źródło ogrzewania.
W czasach rozkwitu kolei w Polsce, na stacji funkcjonowało sześć nastawni kolejowych: SKA, SKB, SKC, SKD, SKE, SY, SY2. Obecnie funkcjonują cztery, ale jest plan zastąpienia ich przez jedną skomputeryzowaną.
Stacja towarowa miała dwie górki rozrządowe zwane „warszawska” i „dęblińska”. Aktualnie jest w użyciu jedna górka. Stacja rozrządowa przeszła modernizację w okresie 1986–1988 i została zautomatyzowana.
Przez wiele lat miasto Skarżysko Kamienna się rozrastało. Osiedla mieszkaniowe budowano w północnej części miasta. Południowo wschodnia część miasta została zabudowana osiedlami domów jednorodzinnych. W naturalny sposób, torami miasto zostało podzielone na dwie części. Komunikacja pomiędzy obiema częściami miasta jest utrudniona. Mieszkańcy korzystają głównie z kładki na dworcu. Samochody przejeżdżają wiaduktem Alei Piłsudskiego, który jest w południowo zachodniej głowicy stacji. Lub z północy, bardzo dalekim objazdem przez przejazd kolejowy przy przystanku kolejowym Lipowe Pole (Szlak Nr 8), albo jeszcze dalszym ulicy Mikołaja Kopernika (Szlak Nr 8), a następnie ulicy 1 Maja (Szlak Nr 25). W planach jest budowa tunelu pieszo-samochodowego w okolicach dworca. Jednak koszt budowy tunelu ma wynieść około 50 mln złotych. Możliwy termin realizacji to 2025 rok.
Budynek dworca w Skarżysku Kamiennej.
Budynek dworca został zbudowany w 1885 roku, i oprócz remontów okresowych nie zmienił się do wielkiej wojny światowej. W 1916 roku, budynek został spalony przez wycofujących się żołnierzy rosyjskich. Został odbudowany w okresie 1918 - 1920, w formie jakiej istniał do drugiej wojny światowej.
W trakcie drugiej wojny światowej dworzec został zniszczony przez niemców w 50 %, w wyniku bombardowań lotniczych. Po wojnie został odbudowany w okresie 1945 - 1947. Dworzec co kilka lat przechodził remont powierzchniowy, czyli malowanie i naprawa zużytych drzwi i okien.
W 50-latach XX weku, na dworcu zamontowano megafony dla informacji podróżnych. W 80-latach, na stacji wprowadzono system informacji przy pomocy paletowych tablic typu „Pragotron”. Obecnie (2021 rok) na stacji są elektroniczne ekrany informacji kolejowej.
W czerwcu 2019 roku, ruszył remont kapitalny dworca i najbliższego otoczenia. Dworzec znalazł się gronie pierwszych dziesięciu dworców w Polsce wytypowanych do remontu przez PKP S.A., a w planach znalazło się 200 dworców i przystanków kolejowych. Środki na remont pochodziły z Programu Operacyjnego Polska Wschodnia i ze środków własnych PKP. Inwestycja kosztowała 32 mln złotych.
W dniu 16 sierpnia 2021 roku (poniedziałek) dworzec po remoncie został uroczyście otwarty. Obiekt jest komfortowy, bezpieczny, łatwo dostępny, nowoczesny i elegancki. Renowacji poddano elewację budynku. Odtworzono kamienny cokół, a także oczyszczono i zakonserwowano okładzinę z piaskowca sięgającą do wysokości pierwszego piętra. Dawny blask odzyskały też kolumnada przed głównym wejściem do holu dworca, a także balustrady na wysokości pierwszego piętra. Na wzór historycznych wykonano tynki na elewacji. Wymieniono stolarkę okienną i drzwiową. Zamontowano iluminację. Są podświetlone napisy: „Dworzec Kolejowy” i „Skarżysko-Kamienna” oraz zegar tuż nad wejściem głównym do budynku od strony miasta. Renowację przeszło wnętrze budynku. Wymieniono wszystkie instalacje i tynki. Okładziny ścienne wykonano z wapienia, witryny lokali komercyjnych przeszklono, a na posadzkach położono szare granitowe płyty. Wnętrze ma teraz całkowicie nowy wygląd. W szczególności uwagę zwraca reprezentacyjny hol dworca połączony z poczekalnią zajmującą 350 m kwadratowych parteru. W sąsiedztwie holu zlokalizowano kasy biletowe, toalety, lokale komercyjne na wynajem i windę dla niepełnosprawnych. Kasy biletowe mają obniżone pulpity, dla ułatwienia korzystania z nich przez osoby na wózkach. Nowością jest montaż systemu odzysku wody deszczowej. Jest ona gromadzona w specjalnym podziemnym zbiorniku i po przefiltrowaniu wykorzystywana do spłukiwania toalet. W celu optymalizacji zużycia energii elektrycznej, cieplnej oraz wody zamontowano również system BMS (Building Management System) sterujący pracą instalacji i urządzeń na terenie obiektu. Cały budynek ma powierzchnię użytkową 4 400 m kwadratowych.
Perony w Skarżysku Kamiennej.
Stacja posiada trzy perony. Peron 1 jest jednokrawędziowy i znajduje się przy samym budynku dworca. Jego wysokość to 0,30 m, a długość wynosi 245 m. Dojście do Peronu 1 jest możliwe z budynku dworca i bezpośrednio z ulicy. Poprzednio, na przedłużeniu Peronu 1 był Peron 1A, już nie używany. Peron 2 jest wyspowy i posiada wiatę. Wiata ma długość 160 m. Ma nawierzchnię asfaltową i ławki dla podróżnych. Jego wysokość to 0,30 m, a długość 400 m. Peron 3 jest także wyspowy i w 2020 roku, został gruntownie wyremontowany. Został podniesiony (0,60 m) i otrzymał nową nawierzchnię i nową wiatę. Nowa wiata ma długość 160 m. Taki sam remont czeka Peron 1 i 2.
Obecnie (2021 rok) stacja przechodzi remont kapitału peronów i torowisk. Dlatego: Peron 1 nie jest używany. Peron 2 ma tylko tory w kierunku Radomia i przy tym peronie pociągi zaczynają i kończą bieg. Peron 2 jest peronem przelotowym i tutaj zatrzymują się wszystkie pociągi dalekobieżne.
Dojście do Peronu 2 i 3 dostępne jest przez kładkę dla pieszych oraz przejścia w poziomie szyn, zarezerwowane dla osób niepełnosprawnych i pracowników kolei, a w czasie obecnego remontu (2021 rok) także dla innych podróżnych i mieszkańców. Z powodu remontu kładka jest chwilowo skrócona i zaczyna się dopiero nad Peronem 3. Kładka zostanie wyremontowana i zostaną zbudowane rampy wjazdowe dla rowerzystów, których bardzo wielu korzysta z tego przejścia. Ale obecnie (2021 rok) muszą oni wynosić rowery po schodach. W Skarżysku Kamiennej nie było tunelu pod peronami.
Na wprost dworca, po drugiej stronie torów kolejowych zbudowano parking dla samochodów, przy ulicy Towarowa.
PKP Skarżysko Kamienna obecnie.
Według klasyfikacji PKP stacja ma kategorię dworca regionalnego. W 2018 roku, stacja obsługiwała około 2 500 pasażerów na dobę. Część osobowa stacji znajduje się w centralnej części miasta, pomiędzy osiedlami: Przydworcowym i Dolna Kamienna, a część towarowa w północno-wschodniej części, przy granicy ze Skarżyskiem Kościelnym. Stacja ma cztery równie stacyjne. Pierwsza przy dworcu osobowym, dwie w kierunku północnym i jedna w kierunku wschodnim.
Przebiegają przez Skarżysko Kamienną dwie linie kolejowe o znaczeniu państwowym: linia kolejowa Nr 8 Warszawa Zachodnia – Kraków Główny i linia kolejowa Nr 25 Łódź Kaliska – Dębica. Węzeł jest w dużym stopniu zelektryfikowany, za wyjątkiem odcinka Skarżysko Kamienna - Tomaszów Mazowiecki.
Obecnie (2021 rok) funkcjonuje tylko część lokomotywowni. Zachodnia część lokomotywowni jest zniszczona. Pozostały tylko niektóre mury i rosną w nich samosiejki. Funkcjonuje nowa lokomotywownia PKP Cargo, w pobliżu północnego dworca towarowego. Działa także składnica węgla, która obsługuje indywidualnych mieszkańców.
PKP Skarżysko Kamienna metryczka.
Współrzędne geograficzne: 51°06′57″N 20°52′54″E.
Elewacja: 250 m npm.
Adres: Aleja Niepodległości 90, Skarżysko-Kamienna 26-110.
Opracował Karol Placha Hetman