Lubin 2022-07-11
Muzeum repatriacji na stacji kolejowej w Lubinie.
Współrzędne geograficzne: 51.396N 16.194E.
W 2022 roku, Muzeum Historyczne w Lubinie zorganizowała plenerową ekspozycję przy stacji kolejowej Lubin, o pionierach ziemi lubińskiej z 1945 roku, a dokładnie o Polakach przymusowo przesiedlonych z byłych Kresów Polski.
Wszystko zaczęło się od lokomotywy Ty2-22, eksponatu na nieczynnej stacji kolejowej Świebodzice. Lokomotywa Ty2-22 została wyprodukowana w 1942 roku, w Kassel przez niemiecki koncern Henschel & Sohn, podczas drugiej wojny światowej, na potrzeby toczącej nie wojny. Po wojnie lokomotywa ta trafiła do PKP jako reparacje wojenne, a od 1997 roku, stał na stacji w Świebodzicach już jako nieczynna. Muzeum Historyczne w Lubinie kupiło tę lokomotywę, na początku 2018 roku. Lokomotywa parowa Ty2-22 zbudowana w 1942 roku, razem z tendrem 32D43-16, została przetransportowana z Wrocławia do Lubina w 2018 roku. Tutaj trafiła do zakładu Pol-Miedź Trans (KGHM). W zakładzie tym lokomotywa i tender została odrestaurowana przy pomocy wolontariuszy i po konsultacjach z fachowcami z muzeum w Jaworzynie Śląskiej i w Wolsztynie.
Wiosną 2022 roku, lokomotywę Ty2-22 z tendrem ustawiono na specjalnym torze przy stacji kolejowej w Lubinie. Oprócz lokomotywy ustawiono tutaj cztery wagony towarowe. Dwa wagony wykonano jako przeszklone, a dwa kolejne zostały wykonane jak sale muzealne. W wagonach urządzono scenki rodzajowe z naturalnej wielkości postaciami przypominające pionierskie czasy Lubina. Na przykład: jest kapłan, który błogosławi nowożeńców. Kobieta która haftuje. Dzieci które śpią w podróży. Kobieta która myje się i wiele innych postaci. Poza tym są plansze, grafiki, mapy, mała architektura, ławeczki. Na planszach są kadry z filmu „Prawo i pięść”. Całość została ogrodzona.
Ekspozycja została otwarta w dniu 2 maja 2022 roku. Czyli w dzień, w którym w 1945 roku, przyjechała do Lubina rządowa grupa operacyjna.
Dlaczego byli repatrianci?
Migrację Polaków z Kresów po drugiej wojnie światowej, potocznie określaną mianem repatriacji, należy nazwać przesiedleniem przymusowym. Nie było to pierwsze wysiedlania ludności Polskiej przez moskali. Jednym słowem dyktator-car Stalin robił co chciał, za milczącą zgodą Aliantów. Kierunek repatriacji nadała agresja niemiecka na CCCP w dniu 22 czerwca 1941 roku, która radykalnie zmieniła sytuację dawnych wschodnich rejonów Polski. Rozpoczęła się kolejna eksterminację ludności Polskiej na Kresach i w rezultacie doprowadziła do krwawych czystek etnicznych na Wołyniu i w Galicji Wschodniej. Z około 4 mln Polaków mieszkających w 1939 roku, na wschód od rzeki Bug, z chwilą wkroczenia Armii Czerwonej w 1944 roku, pozostała zaledwie połowa.
Wiosną 1945 roku, Stalin zdecydował o oddaniu części podbitych ziem niemieckich w tereny nowej komunistycznej Polski. Miały one stanowić rekompensatę za utracone terytoria na wschodzie. Wówczas polska administracja na tak zwanych Ziemiach Odzyskanych stała się faktem. Niemcy zostali wypędzeni do przyszłego NRD. Moskale mogli już bez skrupułów wyrzucić Polaków z powiększonego raju, jakim był CCCP.
Podpisane w Moskwie układy z republiką białoruską, ukraińską i litewską przewidywały „dobrowolne przesiedlenie” ludności polskiej i żydowskiej z Kresów. Umowy i tak były stosunkowo korzystne, niż okazała się rzeczywistość. Umowy przewidywała odszkodowania, możliwość zabrania do 2 000 bagażu na rodzinę, a nawet inwentarz. Przedstawiciele wolnych zawodów (lekarze, artyści, naukowcy) mogli wziąć przedmioty niezbędne do wykonywania swego zawodu. Umorzono długi i zobowiązania podatkowe. Przesiedleńcy (wypędzeni) mieli mieć możliwość wyboru miejsca docelowego. Rzeczywistość była jednak dużo bardziej brutalna. Przesiedlenia nie obejmowały ludności polskiej, której przed 1939 roku, narzucono obywatelstwo CCCP.
Do koordynacji działań polskich w dniu 7 października 1944 roku, został powołany Państwowy Urząd Repatriacyjny (PUR), mający organizować przesiedlenia zarówno ludności polskiej, jak obcej. Przesiedlenia miały trwać do końca czerwca 1946 roku. W 1945 roku, przesiedlono prawie 743 tys., a w 1946 roku, 640 tys. osób, w tym prawie 222 tys. z głębi CCCP. W ciągu kolejnych dwóch lat z dawnych Kresów „repatriowano” 2 911 osób, a z głębi CCCP – 15 275 osób. W sumie w okresie 1944 – 1948, przesiedlono oficjalnie 1 517 983 osób.
Podstawowym bodźcem do wyjazdu były strach i przymus. Począwszy od terroru bezpośredniego i aresztowań, po dyskryminację zawodową lub oświatową Polaków. W decyzji o wyjeździe pomagała też świadomość, że znacznie lepiej udać się na niepewny los na zachód, niż na pewny wyjazd na wschód w głąb CCCP. Kresowianie szybko zrozumieli, ostateczność i nieodwracalność zmian, jakie zaszły w Europie.
Podróż ze Stanisławowa w rejon Lubina trwała około miesiąca. Zwykle, już na terenie Polski, wypędzeni musieli opuścić ruskie wagony, bo te wracały do CCCP. Polacy musieli czekać na polskie wagony i jechać dalej w nieznane. Już na terenie „Ziem Odzyskanych” pytali, czy w danej miejscowości jest katolicki i polski ksiądz. Jeśli nie było jechali dalej.
Opracował Karol Placha Hetman