Drzonów 2022-11-18
016b Rozdział kwiecień 1945 rok.
Lisunow Li-2 SP-LAS w muzeum w Drzonowie.
Samolot Lisunow Li-2 to samolot transportowy, licencja Amerykańskiego samolotu Douglas DC-3. Zarówno samoloty Li-2, jak i DC-3 były używane w Polsce po drugiej wojnie światowej. Głównymi użytkownikami było Wojsko Polskie oraz PLL LOT. Oficjalnie, pierwsze samoloty Lisunow Li-2 zostały przyjęte na uzbrojenie Wojska Polskiego w kwietniu 1945 roku.
Historia konstrukcji Lisunow Li-2.
W 1936 roku, sowiecka delegacja wyjechała do USA celem zakupu licencji samolotu pasażerskiego mającego być podstawowym samolotem w liniach lotniczych Aerofłot. W tym czasie Aerofłot korzystał z wysłużonych maszyn pasażerskich będących przeróbkami samolotów bombowych. Sowiecki wybór padł na samolot Douglas DC-2, który w 1934 roku, wykonał pierwszy lot. Lecz już w grudniu 1935 roku, w USA oblatano powiększoną wersję tego samolotu oznaczoną DC-3. Negocjacje były prowadzone w głównej wytwórni firmy Douglas w Santa Monica. Rozmowy sfinalizowano w 1937 roku, podpisując porozumienie o zakupieniu praw produkcyjnych i 20 maszyn seryjnych DC-3, plus dwa egzemplarze całkowicie w częściach. Maszyny dostarczono do CCCP drogą morską, częściowo zdemontowane. Posłużyły jako wzorce dla produkcji seryjnej, przeskalowania miar anglosaskich na metryczne, dostosowania technologii do znanych w CCCP oraz do celów szkoleniowych dla pilotów i mechaników.
Samolot DC-3 (C-47) był napędzany silnikami tłokowymi 14-cylindrowymi, w układzie podwójnej gwiazdy, chłodzone powietrzem Pratt-Whitney Twin Wasp R-1830-92, o mocy startowej 2 x 883 kW (2 x 1 200 KM). Moc tych silników zapewniała praktycznie nieprzerwany start w momencie awarii jednego z silników. Natomiast Li-2 otrzymał słabsze silniki, co znacznie pogarszało bezpieczeństwo. Zastosowano silniki licencyjne firmy Wright Cyclone R-1820, chłodzone powietrzem, 9-cylindrowe w układzie pojedynczej gwiazdy, o mocy 2 x 736 kW (2 x 1 000 KM), oznaczone w CCCP początkowo M-1820, a później M-62 / ASz-621 R. Śmigła Li-2 były metalowe, 3-łopatowe, typu AW-7N-161 o średnicy 3,5 m. W samolotach DC-3 stosowano śmigła Hamilton-Standard także 3,5 m średnicy.
Nazwa Li-2 została nadana dopiero w 1942 roku, a była związana z nazwiskiem inżyniera Borysa Pawłowicza Lisunowa. Lisunow był głównym konstruktorem i prowadził prace nad przystosowaniem samolotu Douglas DC-3 do możliwości sowieckiego przemysłu. Niestety, w 1946 roku, Lisunow zmarł i samolot Li-2 był jedyną jego konstrukcją.
Pierwsze sowieckie PS-84 (DC-3) zostały zbudowane w 1939 roku, a do czerwca 1941 roku, zbudowano zaledwie 72 maszyny. Trafiły one do Aerofłotu i były wykorzystywane na potrzeby wojenne. Produkcja Li-2 / PS-84 na potrzeby wojska trwała do 1946 roku i zamknęła się liczbą około 3 000 sztuk. Po wojnie dalsza produkcja była prowadzona głównie na potrzeby cywilne i na eksport do 1952 roku i wyniosła łącznie 4 863 sztuki. Podstawowa wersja PS-84 / Li-2 zabierała na pokład 3 członków załogi i 26 pasażerów.
Li-2 dla Polski. 1945 rok.
Polscy piloci z samolotami typu Douglas DC-3 (C-47) zetknęli się podczas II wojny światowej w Polskich Siłach Zbrojnych w Wielkiej Brytanii.
Po II wojnie światowej w Polskim Lotnictwie Wojskowym użytkowano 17 maszyn Li-2 T. Pierwsze egzemplarze trafiły do Ludowego Wojska Polskiego w kwietniu 1945 roku. Do końca 1945 roku, na stanie było już 6 maszyn. W 1960 roku, 17 sztuk, w 1970 roku, 12 sztuk. Przez ostatnie trzy lata eksploatowano jeszcze 3 maszyny, które spisano ze stanu w 1974 roku, kończąc po 19 latach definitywnie ich eksploatację.
W 60-latach, samoloty Li-2 eksploatowano głównie w 13. Pułku Lotnictwa Transportowego w 1. Eskadrze, obsługując między innymi skoczków spadochronowych. Oprócz zadań typowo wojskowych wykonywano także loty czarterowe, loty z pomocą humanitarną, czy loty dla Narodowego Banku Polskiego. W Wojsku Polskim samolot był nazywany "Litka".
Li-2 i DC-3 w PLL LOT.
W 1946 roku, reaktywowane przedsiębiorstwo lotnicze PLL LOT, która przejęło od wojska 10 maszyn Li-2. Tymi samolotami uruchomiono pierwszą po wojnie linię krajową Warszawa-Gdańsk.
Także 1946 roku, zakupiono 9 maszyn DC-3, które rozpoczęto eksploatować na liniach zagranicznych. Otrzymały one rejestracje SP-LKA, SP-LKB, SP-LKC, SP-LKD, SP-LKE, SP-LKF, SP-LKG, SP-LKH, SP-LKI. Były to samoloty kupione z demobilu, w wersji C-47 A. W kabinie pasażerskiej były jedynie metalowe ławeczki. Kabinę zmodernizowano i zamontowano 21 foteli, w układzie 2+1 w 7 rzędach. W 1957 roku, dokonano kolejnej modyfikacji wnętrza montując 24 fotele. Ostatni DC-3 w LOT zakończył służbę w 1959 roku i został sprzedany do Iranu.
Trzeba przyznać, że dokładne określenie liczby eksploatowanych samolotów w Polsce; w wojsku i PLL LOT jest bardzo trudne. Część samolotów eksploatowanych w PLL LOT nosiły barwy cywilne, ale były na stanie wojska. Według dostępnych informacji w PLL LOT w 1946 roku, było 20 maszyn Li-2, 1947 roku, 29 sztuk, 1953 roku, 39 sztuk, 1955 roku, 40 sztuk. Samoloty Li-2 eksploatowano w PLL LOT do 1967 roku. Według innych danych do 1969 roku. Na pewno samolot Li-2 był najliczniej eksploatowanym samolotem w PLL LOT.
Lisunow Li-2 SP-LAS.
Samolot Lisunow Li-2 SP-LAS został przyjęty na stan PLL LOT w kwietniu 1946 roku, jako 17. tego typu egzemplarz. Otrzymał imię własne „STASIEK”. W PLL LOT był eksploatowany do listopada 1961 roku. Samolot nosi numer seryjny 18423203, ale także nr 18423202. Samolot w kabinie pasażerskiej ma 24 fotele w układzie 2+1, w 8 rzędach.
Po pewnym czasie samolot został przekazany do muzeum w Drzonowie, gdzie jest eksponatem do chwili obecnej (2022 rok). Samolot był darem PLL LOT dla muzeum.
Opracował Karol Placha Hetman