Warszawa 2014-06-26
Iliuszyn Ił-96.
Iliuszyn Ił-96 to jest samolot pasażerski, dalekiego zasięgu, który jest kontynuacją konstrukcji Ił-86. Samolot został opracowany w CCCP w OKB Iliuszyna.
Już w dniu 26.06.1972 roku, w CCCP podano informację o podjęciu prac nad wersją samolotu Ił-86 o dalekim zasięgu. Samolot oznaczono Ił-86 D ( дальний ). W rzeczywistości było to wykonywanie polecenie z Kremla. Wstępny projekt ukończono w czerwcu 1976 roku. Oceniono, że dla proponowanego zasięgu 8 500 km, samolot powinien mieć większą rozpiętość skrzydeł. Dla samolotu rekomendowano nowe silniki Łotariewa D-18, ale przeciągające się prace nad tymi silnikami hamowały budowę samolotu.
W ciągu prac badawczo-rozwojowych samolot Ił-86 D przechodził stopniowe przeobrażenia. Mimo zewnętrznego podobieństwa samolot stał się nową konstrukcją. Dlatego zmieniono jego oznaczenie na Ił-96. Pierwszą i podstawową wersją stała się odmiana Ił-96-300.
Projektowaniu samolotu Ił-96 towarzyszyła inna filozofia. Ponieważ samolot miał być daleko dystansowym i będzie latał za granicę. Za granicą nie sprawdzi się system „bagaż przy sobie”. Dlatego nie było sensu, na dolnym pokładzie montować półek na walizki. Bagaż musi być nadany podczas odprawy na lotnisku. Jeśli tak, to zbędne są trapy prowadzące na dolny pokład. Pasażerowie do samolotu będą wsiadać tradycyjnie, zwykle przez rękawy terminali. Likwidacja trapów zmniejszyła wagę maszyny na korzyść większego zapasu paliwa. Zlikwidowano także korytarze na dolnym pokładzie, więc było miejsce dla dodatkowego frachtu.
Kolejną sprawą okazały się kabiny pasażerskie. W Ił-86 była tylko jednak klasa. Dodatkowo lot nie trwał dużej niż trzy-cztery godziny. Dla Ił-96 należało zaprojektować co najmniej dwie klasy. Opracowano trzy różne klasy o różnym standardzie.
Prace nad prototypem ruszyły szybciej, gdy biuro miało do dyspozycji inny, odpowiedni silnik. Silniki Sołowiow PS-90 A ( konstruktor Paweł Sołowiow ) stały się napędem nowego samolotu Ił-96. Prace nad silnikiem trwały od końca 70-lat. Był on wówczas oznaczony jako D-90 AN ( D, dwigatiel ). Dopiero w 1988 roku, silnik uzyskał warunkowe świadectwo i można było go zamontować w samolocie, ale bez dopuszczenia do lotów z pasażerami. Właściwy certyfikat silnik uzyskał w 1992 roku. Silniki Sołowiow PS-90 A, to jedno z większych osiągnięć sowieckiego przemysłu 80-lat, choć nadal nie dorównywał konstrukcjom z USA i UK. Silnik stał się napędem samolotów Ił-96, Tu-204, Tu-214.
Zespół napędowy Ił-96 składa się z czterech silników Sołowiow PS-90 A o ciągu 4 x 156,6 kN. Pojemność zbiorników paliwa wynosi 152 620 litrów.
Pierwszy lot samolot Ił-96-300 wykonał w dniu 30.08.1988 roku, czyli po 12 latach od oblotu Ił-86. Kapitanem załogi był S. Blizniuk. Samolot Ił-96-300 ma rozpiętość większą o 9,60 m, jest krótszy o 4,20 m, wyższy o 1,76 m, skrzydło ma powierzchnię większą o 30 m kwadratowych, ma także mniejszy skos o 5 stopni. Samolot zabiera mniejszy ładunek o 2 000 kg, ma większą maksymalną masę startową o 10 000 kg, przy tej samej masie do lądowania. Przekrój kadłuba jest identyczny. Pozostało także podwozie. Przewidziano dwie wersje samolotu; dla 300 i 235 pasażerów. Dlatego te oznaczenia.
Skrzydło Ił-96-300 ma skos wynoszący 30 stopni. Ma bogatą mechanizację, profil nadkrytyczny i winglety na końcach. Skrzydła mają bogatą mechanizację z lotkami zewnętrznymi i wewnętrznymi. Klapy wewnętrzne dwuszczelinowe, zewnętrzne jednoszczelinowe. Są spojlery i skrzela. Kadłub ma całkowitą pojemność wynoszącą 950 m sześciennych. Na kabinę pasażerską przypada 350 m sześciennych. Reszta to pokład dolny, kabina załogi, toalety, kuchnie. Załoga pozostała trzyosobowa ( dwóch pilotów i technik pokładowy ). Jednak nadal załogi latają w towarzystwie czwartego członka załogi, nawigatora.
W konstrukcji wykorzystano nowe tworzywa sztuczne. Konstrukcje zaplanowano na żywotność 60 000 godzin lub 12 000 lądowań. Samolot ma zasięg 7 500 km z ładunkiem 40 000 kg, 9 000 km z ładunkiem 30 000 kg, 11 000 km z ładunkiem 15 000 kg. W 2005 roku, cena samolotu Ił-96 wynosiła 60-75 milionów dolarów. Dla porównania A 330 kosztował 150-180 milionów dolarów, a Boeing 777 kosztował 190-250 milionów dolarów.
Propaganda sukcesu.
G. Nowożyłow tuż po rozpoczęciu prób w locie powiedział, że „Ił-96 pod względem technicznym odpowiada samolotom, które dopiero w 90-latach będą przygotowywane do produkcji”. „Rozwiązania Ił-96 wybiegają daleko w przyszłość.” Skąd profesor G. Nowożyłow wiedział, jakie samoloty będą konstruowane za kilka lat? Chyba, że był jasnowidzem. Konstruktorzy twierdzili, że na ten samolot czekają linie lotnicze i jest on bardzo potrzebny. Był tak potrzebny, że do 2007 roku, ( czyli przez 20 lat ) zbudowano zaledwie 28 egzemplarzy.
Ił-96 i sprawa Polska.
Mimo, że gospodarka krajów RWPG chyliła się ku upadkowi, nadal rządzący na Kremlu i w Warszawie liczyli, iż to tylko przejściowe problemy. Dlatego już 1986 roku, mówiono o dalszym udziale Polskiego Przemysłu Lotniczego w powstawaniu samolotu Ił-96. Pierwsze egzemplarze samolotów Ił-96-300 otrzymały poziome usterzenie wyprodukowane w PZL Mielec. Pionowego nie można było zamontować, bo było wyższe i większe.
Wspólne plany były nadal bardzo ambitne. Próbowano w budowę Ił-96-300 zaangażować wszystkie kraje należące do RWPG oraz Jugosławię.
Polski Przemysł Lotniczy w tym czasie ( 1986 rok ) był mocno zaangażowany w produkcję finalną kompletnych samolotów transportowych An-28. Produkowaliśmy całą gamę samolotów rolniczych ( Kruk, Dromader w różnych odmianach ). Trwała produkcja śmigłowców ( Mi-2 i Sokół ). Nadal budowaliśmy podzespoły do Aerobusa Ił-86.
Przemysł sowiecki był w trakcie realizacji kolejnych dwóch programów samolotów cywilnych; Ił-114 i Tu-204. PZL podpisał już wstępne umowy z Biurem Iliuszyna na produkcję w Polsce podwozi i śmigieł do samolotu Ił-114. ( W tym czasie jeszcze nie było ustalone, czy śmigła będą metalowe, czy kompozytowe ). W programie samolotu Tu-204 nie uczestniczyliśmy z powodu braku zdolności wytwórczych. Co ważne, aby podjąć nowe zadnia nie potrzebowaliśmy znacznych nakładów inwestycyjnych.
Sowieci nadal liczyli, że PLL LOT wprowadzi na wyposażenie, jeśli nie samoloty Ił-86 to nowsze Ił-96. Tak się jednak nie stało. Przyczyną była kolejna katastrofa Ił-62 M należącego do PLL LOT w dniu 9.05.1987 roku. Dzięki determinacji części kierownictwa PLL LOT obraliśmy słuszny kierunek, na samoloty Boeing.
Przemiany społeczno-gospodarcze w Rzeczypospolitej w 1989 roku, a potem rozpad CCCP doprowadził do zerwania międzynarodowej współpracy przy sowieckich samolotach. Niestety, w efekcie PZL popadły w wielkie trudności.
Konstrukcja Ił-86.
Ił-86 to pierwszy szeroko-kadłubowy samolot rosyjski. Zbudowany w układzie klasycznego dolnopłata. Do napędu wykorzystano 4-silniki, które podwieszono na wysięgnikach pod skrzydłami. Konstrukcja metalowa, z niewielkim wykorzystaniem tworzyw sztucznych. Zastosowano duraluminium, stal, tytan.
Skrzydło skośne. Technologicznie podzielone na 3-części. Środkową stanowi centropłat integralnie połączony ze środkową częścią kadłuba, oraz 7-metrowej rozpiętości trapezowe części skrzydeł. Do nich doczepiane są zewnętrzne części skrzydeł, do których montowane są wysięgniki do podwieszania silników. Profil przy kadłubie ma grubość względną 17,5 stopni. Kąt natarcia skrzydeł wynosi 35 stopni. Mają dodatni wznos; 4 stopnie przy kadłubie, 3 stopnie części zewnętrzne. Skrzydła wyposażono w bogatą mechanizację. Na krawędzi natarcia umieszczono skrzela. Klapy zaskrzydłowe zajmują około 70 procent rozpiętości. Dzielą się na klapy przy-kadłubie dwuszczelinowe oraz zewnętrzne jednoszczelinowe. Klapy wychylają się maksymalnie o kąt 40 stopni. Na końcach zamontowano lotki, które zajmują około 20 procent rozpiętości. Na górnej powierzchni umieszczono zespół wychylanych do góry spojlerów (przerywaczy). Wspomagają one lotki i działają jako hamulce aerodynamiczne.
Kadłub samolotu jest o przekroju kołowym. Maksymalna średnicy wynosi 6,08 m. Kadłub jest dwupokładowy. Górny pokład jest pokładem głównym. Tu znajdują się; kabina załogi, trzy kabiny pasażerskie, toalety (8 sztuk), dwie garderoby i dwa kredensy. Górny pokład wyposażono w 8 awaryjnych wyjść, ale nie wszystkie wyposażono w nadmuchiwane zjeżdżalnie. Dolny pokład jest dwuczęściowy; przedni i tylny. Rozdziela je centropłat. W przednim umieszczono kuchnie z której przy pomocy wind dostarcza się posiłki na górny pokład. Wejście na dolny pokład zapewniają trzy trapy wyposażone we własne schody, umieszczone w lewej burcie. W prawej burcie jest dwoje drzwi przez które wkłada się kontenery z frachtem i bagażem.
Standardowy układ foteli to 3x3x3. Fotele pakietu środkowego są przesunięte o pół długości, dzięki temu pasażerowie wstając jednocześnie wchodzą do przejścia na zakładkę.
Przejście w samolocie Ił-86 ma szerokość 0,55 m. Sowieci chwalili się, że są to najszersze przejścia w samolotach szeroko-kadłubowych. Są szersze o 0,07 m niż u konkurentów. W przejściu mijali się bez problemu pasażerowie i stewardesa z wózkiem.
Kabinę pasażerską wyposażono w cztery (po dwie z każdej strony) awaryjne wyjścia wyposażone w nadmuchiwane zjeżdżalnie. Konstruktorzy podali informację, że 350 osób opuści w sytuacji awaryjnej samolot w ciągu 90 sekund, korzystając z wyjść tylko po jednej stronie. Obserwując próby prowadzone przez Zachodnie firmy lotnicze, twierdzimy, że było to kłamstwo, a prób takich faktycznie na samolocie Ił-86 nie przeprowadzono.
Usterzenie klasyczne z podziałem na stateczniki i stery. Poziome ma powierzchnię 96,5 m kwadratowego i rozpiętość 20,57 m. Usterzenie pionowe ma powierzchnię 56,06 m kwadratowego.
Podwozie klasyczne z dodatkową środkową golenią i wózkiem. Trzy golenie podwozia głównego wyposażono w identyczne cztero-kołowe wózki. Wszystkie koła podwozia głównego są hamowane hamulcami wielotarczowymi. Przednie podwozie z dwoma kołami kierowane. Rozstaw kół 11,15 m, baza podwozia 21,34 m.
Wyposażenie samolotu jest na poziome wyposażenia użytego w samolocie Ił-62. Samolot wyposażono w radar pogodowy. Dopiero w 1990 roku, w samolocie zastosowano system nawigacyjny Пижма-1. Instalacja hydrauliczna cztero-obwodowa. Instalacja elektryczna. Prąd jest wytwarzany przez 4 generatory GT-40PCh6 zabudowane na silnikach i przez generator APU. Dodatkowo samolot posiada akumulatory. Główna instalacja prądu ma parametry 200/115 V, 400 Hz. Dodatkowa 36 V/400 Hz AC i 27 V.
Alternatywny zespół napędowy.
NK-86 o ciągu 4 x 127,5 kN. NK-86 to silnik dwuprzepływowy, ale nie turbo-wentylatorowy. Składa się z 5-stopni niskiego ciśnienia, 6-stopni wysokiego ciśnienia, pierścieniowo-dzbanowa komora spalania, 1-stopniowa turbina wysokiego ciśnienia, 2-stopniowa turbina niskiego ciśnienia, kaskadowy odwracasz ciągu. Rozrusznik jest pneumatyczny. Odwracacz ciągu odchyla strumień zaledwie o 105 stopni od kierunku normalnego, czyli daje zaledwie 15 stopni ciągu wstecznego. Samolot wyposażony w dodatkowy turbogenerator APU typu VSU-10.
Konstrukcja Ił-96.
Skrzydła zostały całkowicie przebudowane. Otrzymały mniejszy skos, który wynosi 30 stopni. Zostało także wydłużone. Wydłużenie skrzydła 9,5. Rozpiętość zwiększyła się o 9,60 m. powierzchnia wzrosła o 30 m kwadratowych. Zmieniono profil na nadkrytyczny, który dysponuje większą siłą nośną i większą przestrzenią wewnętrzną, dzięki czemu zabiera więcej paliwa. Mechanizacja skrzydeł została zmodyfikowana. Między innymi zastosowano wewnętrzne lotki. Na końcach skrzydeł zamontowano winglety. Pierwszy raz na samolocie sowieckim.
Kadłub samolotu także przebudowano. Został skrócony o 4,20 m. Głównym celem było zmniejszenie wielkości kabiny oraz zmniejszenie masy konstrukcji. ( Nie byłoby 350 pasażerów na przeloty międzynarodowe. ). Zrezygnowano z trapów wejściowych i wewnętrznych schodów. Pasażerowie od razu wchodzą na pokład główny, jak w samolocie klasycznym. Dolny pokład jest tylko ładownią. Pasażerowie nadają bagaż podczas odprawy biletowo-bagażowej. Kadłub zaopatrzono w 6-drzwi wejściowych, po trzy z każdej strony. Kabiny pasażerskie są trzy klasowe.
Podwozie samolotu Ił-96 jest niemal identyczne z podwoziem samolotu Ił-86. Rozstaw podwozia głównego wynosi 10,40 m.
Samolot Ił-96 ma nowocześniejszą kabinę niż poprzednik. W kabinie pojawiło się 5 ekranów.
Dane T-T Ił-86, Ił-96:
Zestawienie samolotów Ił-86, Ił-96.
W Polsce samoloty Ił-86 i Ił-96 nie były eksploatowane. Polski Przemysł Lotniczy uczestniczył w ich produkcji.
Opracował Karol Placha Hetman