Orneta 2022-03-23
Stacja kolejowa Orneta.
Współrzędne geograficzne: 54.115N 20.151E.
Stacja Orneta leży, w powiecie lidzbarskim, w województwie warmińsko-mazurskim. Współrzędne 54°06′53″N 20°09′01″E. Obecnie (2022 rok) w ruchu pasażerskim stację w Ornecie obsługuje przewoźnik PolRegio. Kursują trzy pary pociągów (autobusy szynowe) w relacji Olsztyn – Braniewo. Sporadycznie na szlaku pojawiają się pociągi turystyczne wynajmowane zwykle przez niemców. Są na przykład pociągi o nazwie „Hansa Express” i „Classic Courier”. W 2018 roku, stacja Orneta obsługiwała do 20 pasażerów dziennie.
Historia.
W dniu 1 sierpnia 1884 roku, otwarto dworzec kolejowy i miasto Orneta otrzymało połączenie kolejowe z Olsztynem, poprzez Gutkowo. W 1885 roku, otwarto połączenie z Pieniężnem. W 1894 roku, uruchomiono połączenie z Morągiem, a w dniu 1 września 1905 roku, z Lidzbarkiem Warmińskim. Rozpoczęto także budowę linii z Ornety do Elbląga, przez Słobity i Bogaczewo. Ostatnią linią był szlak Pieniężno - Kornewo (obecnie w Rosji). Uruchomienie nastąpiło w 1925 roku. Tak więc, Orneta była dużym węzłem kolejowym.
Ponieważ teren Mazur jest słabo zamieszkały, dlatego ruch kolejowy, pasażerski i towarowy nie był intensywny. Do 1910 roku, nie planowano budowy szlaków dwutorowych, chociaż wiele budowli inżynieryjnych przewidywała dobudowanie drugiego toru. Wszystkie linie w rejonie Ornety budowano możliwie tanim kosztem. Dlatego szlaki mają liczne łuki oraz zjazdy i podjazdy. Łukami omijano wzniesienia, tereny podmokłe i jeziora. W związku z tym, na szlakach prędkość maksymalna nie przekraczała 60 km/h.
Warto zaznaczyć, że w 1945 roku, kiedy Mazury wróciły do Polski, to Orneta miała czynny tylko tor do Olsztyna przez Gutkowo. Większość linii kolejowych na kierunku zachód-wschód uszkodzono, zniszczono i w końcu rozebrano. Reszta linii kolejowych była rozebrana, część przez niemców, a część przez rosjan. Powód był taki sam - utrudnić przeciwnikowi transport. Dodatkowo rosjanie zdemontowane tory i urządzenia kolejowe wywozili do Rosji. Obecnie (2018 rok) funkcjonuje pasażerskie i towarowe połączenie kolejowe na trasie Braniewo - Orneta - Olsztyn.
W 1948 roku, w planach PKP była tylko odbudowa odcinka Orneta - Pieniężno - Braniewo. W 1948 roku, cała linia Gutkowo - Orneta - Pieniężno - Braniewo miała Nr 506. Plan PKP został wykonany i ruch do Braniewa przywrócono. W 1988 roku, linia nosiła Nr 503. Linia zawsze była jednotorowa i nie została zelektryfikowana. Obecnie (2022 rok) linia nosi Nr 221.
Stacja Orneta została otwarta w 1884 roku. W okresie niemieckim 1883 - 1945 nosiła nazwę Wormditt. Dworzec nie jest wielki, ale posiadał dwie kasy, poczekalnię, restaurację i mieszkania dla kolejarzy i restauratora. Toalety były w osobnym budynku.
Stacja posiada wieżę wodną (obecnie nieużywaną), szopę dla lokomotyw parowych z obrotnicą, skład węgla. Na stacji były dwa perony. Przy dworcu był peron jedno-krawędziowy oraz dwa perony wyspowe. Peron wyspowy jest dwu-krawędziowy i funkcjonuje do chwili obecnej (2022 rok).
Linia Nr 221.
Linia Nr 221 Gutkowo - Braniewo, ma długość 87,99 km. Jest jedno-torowa i niezelektryfikowana. W okresie 2016 - 2020 linia został częściowo zmodernizowana. Miejscowo wymieniono tłuczeń, podkłady i szyny. Prędkość pociągów wzrosła z 40 km/h do 50 km/h.
Linia Słobity – Bartoszyce.
Linia Słobity – Bartoszyce miała długość 82 km. W 1945 roku, linia już nie istniała. Na szlaku od Ornety do Słobity były stacje i przystanki: Drwęczno, Bażyny, Dobry Pomorski, Jankówko. W 1945 roku, PKP wspólnie z Wojskiem Polskim odbudowała krótki odcinek ze stacji Orneta do lotniska wojskowego w Ornecie. Częściowo wykorzystano stary nasyp po byłej linii kolejowej. Dlatego bocznica przebiegała długim łukiem i docierała do MPS od strony zachodniej, choć stacja Orneta jest od wschodniej strony miasta. Łącznie bocznica miała długość 8 km. Pociągi towarowe dostarczały na lotnisko głównie paliwo, oleje i smary.
Bocznica była wykorzystywana do 1968 roku. Przez kilka lat bocznica była konserwowana. Ostatni pociąg towarowy przejechał na odcinku Orneta - Drwęczno w 2001 roku. W kolejnych latach bocznica systematycznie była demontowana. Z czasem zostały zdemontowane wiadukty kolejowe na byłym szlaku Słobity – Bartoszyce. Większość z nich została rozebrana w trakcie remontów dróg kołowych, które poszerzano, a prześwit pod wiaduktem był niewielki.
Pozostał jeden bardzo ciekawy wiadukt kolejowy nad doliną rzeki Drwęca Warmińska. Wiadukt wzniesiony jest na czterech kamiennych filarach. Filary są tak szerokie, że są przewidziane dla wiaduktu z dwoma torami. Między przyczółkami i filarami mostu przerzucono pięć stalowych przęseł kratownicowych, na których był jeden tor. Obecnie (2022 rok) na moście nie ma torów. Wejście na most grozi upadkiem i śmiercią. Całe staroturze jest zarośnięte i praktycznie niedostępne.
Linia Orneta – Morąg.
Linia Orneta – Morąg miała długość 29,10 km. Została otwarta w dniu 1 sierpnia 1894 roku. Linia rozpoczynała się tuż za granicami miasta Orneta i odbijała od szlaku Słobity – Bartoszyce, w kierunku południowo - zachodnim. Na szlaku były stacje i przystanki: Kurczy Las, Sportyny, Miłakowo, Niebrzydowo Wielkie, Maliniak. Linia była jedno-torowa. Prowadzono tutaj ruch pasażerski i towarowy. W 1945 roku, linia została rozebrane przez wojsko rosyjskie i wywieziona do CCCP. W Polsce linia otrzymałaby Nr 220a.
Największą stacją na szlaku była stacja Miłakowo. Do chwili obecnej (2022 rok) zachował się budynek dworca trzykondygnacyjny i podpiwniczony, przykryty dwuspadowym dachem o małym spadku (typowa budowla kolei pruskich). Budynek zbudowano z czerwonej cegły, nieotynkowany. Stoi także budynek gospodarczy, także zbudowany z czerwonej cegły.
Linia Orneta - Lidzbark Warmiński.
Linia Orneta - Lidzbark Warmiński przebiegał przez stacje i przystanki: Opin, Wolnica, Łaniewo, Bobrownik. Linia była częścią linii Słobity – Bartoszyce.
Infrastruktura stacji Orneta.
Stacja Orneta ma obecnie tylko jeden peron wyspowy, dwu-krawędziowy. Peron jest typu niskiego i ma nawierzchnię asfaltową. Długość peronu wynosi 210 m. Oba tory są czynne i obsługują pociągi towarowe i pasażerskie. Ponieważ szlak Olsztyn Główny - Braniewo jest jednotorowy dlatego tutaj następują mijanki składów. Stacja jest obsługiwana z nastawni „OR”, gdzie znajdują się mechaniczne dźwignie do obsługi zwrotnic. Nastawnia znajduje się w południowej części stacji i jest to jedyna nastawnia w Ornecie. Na stacji są semafory kształtowe. Na stacji są trzy tory dodatkowe, dla obsługi pociągów towarowych. Obok tych torów jest duży plac składowy. Równia stacyjna jest oświetlona latarniami umieszczonymi na wysokich słupach. Północna głowica stacji znajduje się w pobliżu wiaduktu nad ulicą 1 Maja (droga wojewódzka Nr 513). Wiadukt jest długi i umożliwia położenie na nim aż trzech torów, a jest tylko jeden.
W pobliżu stacji stoi nieużywana wieża wodna. Obiekt jest betonowy ośmiokątny. Dworzec stoi przy ulicy Dworcowej. Adres ul Dworcowa 7-11 Orneta. Obecnie dworzec pełni funkcje mieszkalne. Tor biegnący przy samym budynku dworca został rozebrany. Dawny Peron 2, wyspowy także został rozebrany razem z torowiskami. Były Peron 3 to obecnie Peron 1, jedyny czynny. Dojście na peron jest chodnikiem na poziomie torów.
W 2021 roku, zapadły decyzje o modernizacji szlaku kolejowego Olsztyn - Braniewo. Prace pozwolą na podróże koleją pomiędzy Olsztynem a Braniewem krótsze około 30 min. Przewiduje się, że pociągi pojadą z prędkością do 100 km/h. Znikną ograniczenia ciężaru składów towarowych.
Na odcinku Olsztyn - Orneta wymienione zostanie około 20 km torów i wiele rozjazdów. Zmodernizowane zostaną perony na przystankach. Zaplanowano nowe oświetlenie i wiaty dla pasażerów. Bedą udogodnienia dla pasażerów niepełnosprawnych. Powstanie nowe centrum sterowania ruchem kolejowym w Gutkowie i Dobrym Mieście. Przebudowanych zostanie 11 przejazdów kolejowo-drogowych. Rewitalizacja obejmie 50 obiektów inżynieryjnych: mosty, przepusty i wiadukty kolejowe. Projekt ma wartość 147 mln złotych. Prace zakończą się w 2024 roku. Prace wykonuje konsorcjum firm Rajbud, Torhamer i Transtel.
Drugi odcinek Orneta - Braniewo także zostanie zmodernizowany. Szacowny koszt to 69 mln złotych. Zmodernizowane będą przystanki, a zwłaszcza ich perony, w miejscowości Grodzie, Jarzębiec i Henrykowo. Obiekty zostaną wyposażone w ławki, wiaty i gabloty informacyjne. Powstanie nowe centrum sterowania w Ornecie i Pieniężno. Zmodernizowanych zostanie 3 przejazdów kolejowo - drogowych. Planowane zakończenie prac to 2024 rok.
Opracował Karol Placha Hetman