Polot - TS-16 Grot

Kraków 20.09.2008r.

198b Rozdział 1965r.

PZL TS-16 Grot

Polska

Samolot szkolno-treningowy i szturmowo-bojowy o prędkości naddźwiękowej.

Konstrukcja

Jednomiejscowy ( myśliwsko-szturmowy ), dwumiejscowy ( szkolno-treningowy ) samolot o prędkości naddźwiękowej, wolnonośny grzbietopłat o klasycznym układzie. Zbudowany zgodnie z regułą pól. Całkowicie metalowy. Podstawowym materiałem były stopy aluminium.

Skrzydła skośne o obrysie dwutrapezowym. Skos krawędzi natarcia wynosi 45 stopni. Wyposażono je w uskok na krawędzi natarcia. Krawędź spływu przy kadłubie minus 10 stopni i tam umieszczono klapy. Z kolei na zewnątrz skos plus 10 stopni i tam umieszczono także klapy. Czyli klapy umieszczono na całej krawędzi spływu, a wylane są 15 stopni do startu i 60 stopni do lądowania. Konstrukcja klap zwykła, wysklepiająca i są trójdzielne. Napęd klap hydrauliczny. Skrzydło otrzymało profil szybkościowy laminarny symetryczny. Od uskoku na krawędzi natarcia nosek zakrzywiony jest do dołu. Konstrukcja skrzydła jednodźwigarowa z dźwigarem pomocniczym skośnym, z wręgami i podłużnicami. Mimo nowoczesnego obrysu i profilu konstrukcja skrzydła jest tradycyjna. Pokrycie frezowane. Wnętrze skrzydła wykorzystano jako integralny zbiornik paliwa.

Kadłub półskorupowy, wręgowo-podłużnicowy. Pokrycie pracujące o różnej grubości. W przedniej części umieszczono wyposażenie awioniczne, komora podwozia przedniego i uzbrojenie lufowe. Kabina załogi w układzie tandem. Wentylowana i klimatyzowana. Klapy hamulców aerodynamicznych umieszczono w TS-16 na stateczniku pionowym, a w TS-16 RD na kadłubie poniżej statecznika pionowego, a nad usterzeniem poziomym. Spadochron hamujący początkowo planowano umieścić w spodzie kadłuba pod specjalna klapą podobnie jak w pierwszych wersjach Su-7, następnie w zasobniku pomiędzy dyszami wylotowymi silników. W TS-16 RD spadochron umieszczono w zasobniku u podstawy usterzenia pionowego, podobnie jak w Lim-6 bis.

Usterzenie pionowe klasyczne z podziałem na ster i statecznik. Usterzenie poziome płytowe, symetryczne, wolnonośne, o konstrukcji przekładkowej, wzajemnie zamienne. Pełnią rolę steru wysokości i lotek, czyli są to sterlotki, inaczej elewony.

Podwozie trójpodporowe z pojedynczymi kołami podparte i całkowicie chowane w kadłub. Zarówno przednie jak i główne w kierunku do przodu. Amortyzatory olejowo-gazowe. Podwozie główne było tak skonstruowane, że w pozycji schowanej jedno koło zachodziło na drugie. Było to pionierskie rozwiązanie praktycznie nigdy nie powtórzone. Pozwala ono zminimalizować objętość komory podwozia głównego, która jest praktycznie jedna.

Zespół napędowy TS-16 A/B

Samolot miał być napędzany dwoma silnikami SO-2, będącymi silnikami SO-1 wyposażonymi w dopalacz. Przewidywany ciąg wynosił 2 x 9,8 kN ( 2 x 1 000 kG ), a z dopalaniem 2 x 14,7 kN ( 2 x 1 500 kG ). Jak pokazały następne lata parametry te były jak najbardziej do spełnienia.

Silnik SO-2 był opracowywany w IL na bzie silnika SO-1, który został zamontowany na prototypie TS-11-03 i pierwszy lot z nim wykonał w dniu 28.04.1964r. W dalszej kolejności pracując nad silnikiem SO-2 zwracano uwagę nie tyle na jego maksymalny ciąg z dopalaniem, co na niezawodność układu dopalania. Jednostkowe zużycie paliwa nie było kryterium ostrym, gdyż loty na tego typu samolotach są przeważnie krótkotrwałe. Silnik SO-2 miał zachować wszystkie walory silnika SO-1; trwałość konstrukcji, prostota konstrukcji, temperatura przed turbiną poniżej 1 110 K, aby nie stosować chłodzenia łopatek turbiny, możliwość nieograniczonego lotu odwróconego ( na plecach ). Silnik SO-2 składa się ze; Sprężarki osiowej 7-stopniowej ( o wydatku powietrza 18 kg/s ) wirnik i korpus z zespołem kierownic. Pierścieniowa komora spalania z odparowaniem paliwa. Rurę żarową i osłonę wykonano ze stopu niklowo-chromowego. Komora ma 24 odparowywacze, które zasilane są przez 12 podwójnych strumieniowych wtryskiwaczy roboczych, 6 wtryskiwaczy rozruchowych, 2 świece wysokiej energii. Zespół turbinowy 1-stopniowy składa się z wirnika, zespołu kierownic, przegrody oraz osłony turbiny. Turbina konstrukcji reakcyjnej. Temperatura w rejonie turbiny dla silnika SO-1 w warunkach startowych wynosi maksymalnie 973 K. Za zespołem turbinowym umieszczono dopalacz z zespołem wtryskiwaczy. Dysza wylotowa regulowana (?).

Układ smarowania silnika składa się z dwóch obwodów; pierwszy – smaruje przednie łożysko pędni i napęd agregatów, drugi – smaruje środkowe i tylne łożysko pędni i jest układem otwartym z utratą oleju.

Rozruch silnika jest elektryczny przy pomocy prądorozrusznika zasilanego z lotniskowego źródła zasilania lub akumulatora pokładowego.

Silnik wyposażono w dwuobwodową instalację przeciwpożarową. Jeden obwód zasilany gazem neutralnym gasi rejon gorącej strefy silnika, drugi służy do gaszenia agregatów.

Zespół napędowy TS-16 RD A/B

Samolot wyposażono w jeden silnik RD-9 B konstrukcji S. Tumańskiego o ciągu 1 x 2 550 kG ( 1 x 25,48 kN ) a z dopalaniem 1 x 3 237 kG ( 1 x 32,4 kN ). Silnik składa się z 10-stopniowej sprężarki osiowej, przy 5-stopniu upust przeciwpompażowy, komora spalania z 10 rur żarowych, dwustopniowa turbina, dopalacz, trzy stopnie regulacji dyszy wylotowej. Maksymalna prędkość obrotowa wału wynosi 11 150 obr/min. Zużycie paliwa przy prędkości 1 000 km/h i wysokości lotu 11 000 m wynosi 0,12 kg/(N/h), a przy włączonym dopalaczu wynosi 0,18 kg/(N/h). Włączenie dopalacza powoduje wzrost zużycia paliwa o około 50 – 60 %.

Paliwo umieszczono w kadłubie i w skrzydłach. Dla poprawienia sprawności silnika przewidywano podgrzewanie paliwa przed podaniem do wtryskiwaczy.

Wyposażenie

Radiostacja UKF R-800, automatyczny radiokompas ARK-5, sygnalizator przelotu nad radiolatarnią MRP-48, radiowysokościomierz RW-2, busola żyromagnetyczna GIK-7, radiodalmierz SRD-1, telefon pokładowy.

Wersja TS-16 B ( szkolno-treningowa ). Dla usprawnienia procesu szkolenia przewidziano zastosowanie symulatora uszkodzeń. System ten miał być sterowany z drugiej kabiny, a miał zakłócać wskazania przyrządów w pierwszej kabinie dla wyrobienia poprawnych nawyków szkolonego pilota.

Uzbrojenie

Wersja TS-16 A – dwa działka NR-23 kal. 23 mm.

Wersja TS-16 B – jedno działko NR-23 kal. 23 mm.

Ponadto 1 foto karabin S-1 dla rejestracji wyników szkolnego strzelania.

Brano pod uwagę zastosowanie węzłów podkadłubowych i podskrzydłowych dla przenoszenia uzbrojenia lub dodatkowych zbiorników paliwa. W uzbrojeniu podwieszanym przewidywano npr, kpr na podczerwień, bomby, zasobniki artyleryjskie. Prac w tym kierunku jednak nie podjęto.

Dane T-T

TS-16 A

TS-16 B

TS-16 RD-A

TS-16 RD-B

Wymiary

Miano

7,00

13,00

14,40

3,90

Pow. nośna

19,20

Masa

Własna

3 190

3 240

Całkowita

4 945

4 946

Max

Ładunku

Paliwo

Prędkość

Max na 0 m

1 210

Km/h

Dopuszczalna na 0 m

1 260

Km/h

Max na 9 000 m

Ma-1,3

1 460

Km/h

Dopuszczalna na 5 900 m

1 710

Km/h

Wznoszenia

M/s

Przelotowa

850

Km/h

Lądowania

210

Km/h

Zasięg

Max

2 200

Z ładunkiem

Promień

działania

Pułap

14 000

Rozbieg

Dobieg

Silnik

Typ

SO-2

RD-9 B

Ciąg

2 x 9,8 kN bez dop

2 x 14,7 kN z dop

2 x 9,8 kN bez dop

2 x 14,7 kN z dop

1 x 25,48 kN bez dop

1 x 32,4 kN z dop

1 x 25,48 kN bez dop

1 x 32,4 kN z dop

Załoga

Liczba

sztuk

Opracował Karol Placha Hetman.