Nowy Targ. 12-07-2023r.
Aero L-29 Delfin.
Historia.
Aero L-29 Delfín to samolot szkolno-treningowy o napędzie turboodrzutowym, opracowany w Czechosłowacji z końcem 50-lat XX wieku. Pierwszy lot wykonano w dniu 5 kwietnia 1959 roku. W krajach komunistycznych powstały jeszcze dwa podobne samoloty: sowiecki Jakowlew Jak-30 i Polski PZL TS-11 Iskra. W 1961 roku, w Moskwie, podczas prób porównawczych najlepszy okazał się Polski PZL TS-11 Iskra, jednak z powodów politycznych wybrano samolot Aero L-29 Delfín. Polska pozostała przy swoim TS-11 Iskra i nawet wyeksportowała go do Indii, w ilości 50 egzemplarzy. Samolot Jak-30 był niedopracowany, z licznymi usterkami. W dodatku, przemysł CCCP nie mógłby zbudować nawet 100 samolotów, bo wszystkie fabryki budowały wyłącznie samoloty bojowe. Samolot Aero L-29 Delfín wprowadzono na uzbrojenie całego obozu komunistycznego, dlatego został zbudowany w liczbie 3 665 egzemplarzy. Mimo to, już w 70-latach XX wieku opracowano nowy, lepszy samolot Aero L-39 Albatros.
Założenia konstrukcji Aero L-29.
W odpowiedzi na spore zapotrzebowanie na samolot szkolno-treningowy z napędem turboodrzutowym, firma Aero Vodochody opracowała samolot XL-29. Samolot został zbudowany w układzie klasycznym, na podstawie założeń opracowanych w CCCP. Samolot pierwszy lot wykonał w dniu 5 kwietnia 1959 roku. Produkcja trwała w okresie 1959-1974. Zbudowano 3 665 samolotów, z których około 2000 egzemplarzy wyeksportowano do CCCP. Poza obozem socjalistycznym samoloty Aero L-29 Delfín przekazano do Egiptu, Syrii, Indonezji, Nigerii i Ugandy. Samoloty Aero L-29 Delfín brały udział w licznych lokalnych konfliktach zbrojnych.
Samolot miał być prosty w budowie i łatwy w obsłudze. Miał być łatwy w pilotażu i wyprowadzeniu z korkociągu. Dlatego zdecydowano się na zastosowanie dużych klap zaskrzydłowych i hamulców aerodynamicznych. Hamulce umieszczono na obu bokach kadłuba samolotu. Samolot okazał się bardzo bezpieczny, nawet dla początkujących pilotów. Samolot mógł być używany z lotnisk o nawierzchni gruntowej: trawa, żwir, piasek.
Pierwszy prototyp był napędzany brytyjskim silnikiem turboodrzutowym Bristol Siddeley Viper. Ale już drugi prototyp był napędzany silnikiem czeskim Walter M.701. Silnik M.701, to nawet jak na koniec 50-lat, była konstrukcja przestarzała. Walter M.701 to silnik turboodrzutowy, jednowałowy. Sprężarka pojedyncza, odśrodkowa, jednostronna. Komora spalania jest złożona z siedmiu komór spalania. Komory spalania są typu dzbanowego. Turbina jednostopniowa, o przepływie osiowym, z 61 łopatkami. Maksymalny ciąg wynosi 8,75 kN (1 962 lbf) przy 15 500 obr/min. Długość 2,067 m (81,38 cala). Średnica 0,896 m (35,28 cala). Masa sucha 330 kg (728 funtów). Spręż 4,3:1. Przepływ masowy powietrza 19,6 kg/s. Stosunek ciągu do masy 2,7.
W Polsce przez wiele lat samolot L-29 był konstrukcją mało znaną. W 2014 roku, Muzeum Lotnictwa Polskiego otrzymało jeden egzemplarz. Dzięki temu, konstrukcja stała się bardziej znana miłośnikom lotnictwa. Jeden z egzemplarzy, został w Słowacji zachowany w stanie lotnym i jest demonstrowany na pokazach lotniczych. Od 2022 roku, ten egzemplarz jest gościem na pokazach w Polsce, między innymi w Lesznie i Nowym Targu.
Konstrukcja.
Aero L-29 Delfín to samolot dwumiejscowy, szkolno-treningowy, całkowite metalowy.
Skrzydła proste, trzyczęściowe. Części przy kadłubie samolotu są integralnie połączone z płatowcem. Części zewnętrzne można zdemontować, co ułatwia transport kolejowy. Zastosowano profil NACA 632A217 u nasady skrzydła i profil NACA 642A212 na końcu skrzydła. Skrzydła wyposażono w lotki i klapy.
Kadłub samolotu stosunkowo gruby z uwagi na silnik ze sprężarka odśrodkową. Kabina z miejscami w układzie tandem.
Usterzenie klasyczne, z podziałem na stery i stateczniki, w układzie litery „T”. Usterzenie pionowe jest integralne z kadłubem samolotu.
Podwozie trójpodporowe z kołem przednim. Całkowicie chowane: przednie do kadłuba samolotu, główne do skrzydeł. Wszystkie koła są pojedyncze.
Silnik Walter M.701, o ciągu maksymalny ciąg 8,75 kN.
Dane T-T Aero L-29 Delfín:
Załoga to dwóch pilotów. Rozpiętość 10,29 m (33 stóp 9 cali). Długość 10,81 m (35 stóp 6 cali). Wysokość 3,13 m (10 stóp 3 cale). Powierzchnia skrzydła 19,80 m2 (213,1 ft2). Masa własna 2 384 kg. Maksymalna masa startowa 3 324 kg. Paliwo 962 litrów (254 galonów US; 212 galonów IMP). Zbiorniki dodatkowe 2 x 150 litrów (40 galonów US; 33 galonów IMP). Prędkość maksymalna 655 km/h (407 mph, 354 kn) na 5 000 m. Prędkość przeciągnięcia 130 km/h (81 mph, 70 kn). Zasięg maksymalny 894 km (556 mil, 483 mil morskich). Czas lotu 2 godz 30 min. Pułap 11 000 m (36 000 ft). Prędkość wznoszenia 14,00 m/s (2,755 stóp/min).
Uzbrojenie.
Samolot Aero L-29 Delfín nie miał na stałe zamontowanego uzbrojenia lufowego. Karabiny maszynowe umieszczono w zasobnikach. Stosowano karabiny kalibru 7,62 mm. Na dwóch zaczepach pod skrzydłami montowano bomby lub niekierowane pociski rakietowe.
Opracował Karol Placha Hetman